Tali tonuhia kotoa polisi toko 5 he pekia Kali Fungavaka

Na’e tali tonuhia ‘a ‘Inisipekita Kelepi Hala‘ufia, polisi konisitapele ko  Salesi Maile, Tevita Vakalahi, Manu Tu’ivai pea mo Fatai Faletau ki hono tukuaki’i kinautolu fekau’aki mo e pekia ‘a e polisi Nu’u Sila ko Kali Kolopeau Fungavaka ‘i ‘Aokosi ‘aho 23, 2012 ‘i he fakamaau’anga Nuku’alofa ‘aneafi.

Kuo fili kotoa 'a e kau faka'iloa polisi 'e toko nima ko 'eni ke fakamaau'i pe kinautolu 'e he Fakamaau Lahi, Justice Charles Cato.

Kuo ta tikite kinautolu ki he hia ko e tamate tangata mo e fakatupu lavea lahi.

Na’e fakaha ‘e he solisitoa seniale ‘a Tonga ‘Aminiasi Kefu kia Fakamaau Lahi Cato ko e toko nima polisi ko ‘eni ne nau kaungā fakahoko ‘o e ngaahi ta fakalavea lahi ne tu’unga ai e malolo ‘a e pekia.

‘Oku ‘iai moe faka’iloa fika ono ko Kalisitiane Manu pea na’e fakaha ‘e he Solisitoa Seniale ko e matapule eni oku ta makehe pe ‘ene tikite ‘ana ki he fakalavea lahi ‘o tupu ai ‘a e pekia ‘a Fungavaka.

Na’e fakaha ki he fakamaau’anga na’e ma’u kavamalohitapu ‘a Fungavaka mo ha matapule ‘oku ne tokoua’aki ko Tavake Paea ‘i Time Out Bar  ‘ihe po Falaite 17 ‘ o Akosi 2012.

Na’e iku ‘o hu ‘a Fungavaka ki tu’a mei he paa ‘o hopo hake  ki he sidewalk ‘i he ve’e fale fakafaletolo pe.

Lolotonga ‘eni na’e ngaue atu ‘a e kau faka’iloa polisi kotoa mo ha kau ‘ofisa polisi kehe pe  ‘i ha me’alele ‘a e potungaue polisi ‘o tau ‘i he toumu’a ko ia ‘o e Time Out.

Na’a nau  fakatokanga’i heni ‘a Fungavaka ‘oku ne hu’akava’ia ‘o puke ai  ia ‘e Maile mo Faletau ‘i tu’a pe ‘i he toumu’a ‘o Time Out.

Na’e ‘eke ange  ai ‘e Fungavaka ‘a e ‘uhinga ‘oku puke ai ia, ka na’e hoko atu pe feinga ‘a Maile mo Faletau ke fakaheka ia  ki he me’alele polisi.

Pehe ‘e he talatalaaki ki he fakamaau’anga na’e ‘ikai lava e feinga fakaheka ko ‘eni koe’uhi  he na’e fakafepaki’i malohi ia ‘e he pekia hono puke ia.

Na’e taki leva ia ‘e he ongo ‘ofisa ni ki he kauhala ‘e taha ‘o nau fou ai  ‘i he toumu’a ‘o Langafonua ‘o fakataumu’a ke nau o  ki he apitanga polisi Nuku’alofa.

Lolotonga e fefainga’aki ko ‘eni ke taki ki ‘api polisi na’e ongona ha ngaahi lea ta’efe’unga faka-Tonga pea ‘i he lea ‘Ingilisi meia Fungavaka fakataha pe ia mo ‘ene toutou ‘eke ‘a e ‘uhinga ‘oku puke ai ia.

Na’e ‘ohake ‘i he fakamaau’anga ha ngaahi fakamo’oni ‘o pehe ‘e ha toko ua na’a na vakai atu ki hano taa’i ‘aki ‘e Maile ‘a e ‘ulu ‘o Fungavaka ha me’a fefeka ‘o ne  to ai   ki lalo.

Pehe ‘e he fakamo’oni na’e iku hanga loua hifo ai pe ‘a Maile mo Faletau ‘o ‘aka ‘a Fungavaka lolotonga ‘oku ne ‘i lalo.

Na’e hoko eni ‘i he fe’unga tonu hake mo e feitu’u ‘o e Friends Café ofi pe ki he ‘apitanga polisi Nuku’alofa.

Pehe ‘e he fakamo’oni na’e ‘ikai pe lava ke mata’ofia ‘a e kapekape ‘a Fungavaka ‘i he taimi ko ‘eni mo ‘ene toutou ‘eke ki he ongo polisi ni ke fakamahino ange ki ai ko e ha ko a ‘a e ‘uhinga kuo puke ai ia.

Na’e ‘ikai ha tali ‘a e ongo polisi ne ‘ohake ‘i he fakamaau’anga.

 ‘I he’enau a’u ki he ‘api polisi na’e ha’aki atu ‘e he ongo polisi ni ‘a Fungavaka ‘o ne to he faliki ‘o falala atu ki he holisi. Na’e kapekape hake pe ‘a Fungavaka mo ne kei ‘eke ko e ha ko a ‘oku puke ai ia.

Ne nau fakahu leva ‘a Fungavaka  ki he loki ‘oku tomu'a sivi ai ‘a e kakai ‘oku ‘amanaki fakahuu mo to’o ‘a e ngaahi koloa ‘oku ‘iate kinautolu kae toki ‘ave ki  pilisone.

Na’e fakaha ki he fakamaau’anga aneafi na’e fakatokanga’i atu ‘e ha toko fa ‘a ia ko ha ongo polisi mo ha toko ua siviliane  ‘a hono taa’i’aki ‘e Hala’ufia ‘a e mui’i kasa ‘a e funga ‘ulu ‘o Fungavakaa.  Na’a  ne toe hoka’i ‘aki ‘a e mui’i kasa hono fatafataa ‘o too ai ‘a Fungavaka ki lalo. Na’e kau fakataha leva ‘a Tu’ivai, Vakalahi, Maile mo Faletau ‘i hono tukitaufetongi mo tamalamalaki  ‘o Fungavaka.

Na’e fai hono ta ‘o Fungavaka ka na’a ne kei kapekape hake pe mo fakafetau ki he kau polisi ni ‘o kau ai mo ‘ene pole fuhu hake.

Na’e iku monga’i  ‘e Hala’ufia mei mui 'a Fungavaka ‘o ne fakasisina tu’u 'o a'u ki he tu'unga na'e ‘asi hange kuo 'ikai  toe ‘ilo 'e he pekia ha me’a pea liliu e lanu hono fofonga ‘o hange ‘oku lanu vaioleti.

Na’e toho hake leva ‘e Maile mo Faletau ‘a Fungavaka ke ‘ave kihe loki fika 7 ‘o e pilisonee pea ‘i he lolotonga ‘a e toho ko eni fakatatau ki he kau fakamo’oni na’e ‘aka mo tamaloki tu’u pe ‘e Maile ‘a Fungavaka

Na’e  li  ia ai ‘e he ongo polisi ni ka na  ui atu ha polisi ‘e taha ke ha’u ‘o ‘ave ‘a Fungavaka ki he loki fika 7.

Na’e fakahu pe ‘a Fungavaka ‘o fakatokoto  ‘i he falikii ‘o e loki na’e fakahu ai mo ha kau konaa kehe ia. Ne ‘ikai fuoloa mei he mate pongia ‘a Fungavaka  na’ane toe ake hake  ‘o ne sio ‘o mahino kuo ne  kafo pea   toe hoko atu ‘ene kapekape , pea a’u pe ki he’ene pole fuhu ki he ni’ihi na’a nau ‘i he loki tatau na’e tauhi pilisone ai ia.

Na’e ‘i he loki ko ‘eni  ‘a Kalisitiane Manu, ‘a ia ko e  faka’iloa fika 6 ia  ‘i he hopo koeni.

Na’e fakamatala ki he fakamaau’anga ‘o pehe  na’e ta’ofi atu ‘e Kalisitiane ‘a Kali ke fakalongolongo pea tupu ai ‘ena felauaki.

Na’e tuki’i tokua ai heni ‘e Manu ‘a Fungavaka ‘o to ki lalo.

Na’e ‘ikai fuoloa ‘a hono fakatokanga’i  ‘e he ni’ihi ko ia na’a nau loki fakataha mo Fungavaka  ‘i he loki fika 7 ‘o e pilisone ‘a e ngaahi lavea ne hoko kiate ia pea nau lipooti ai ki he kau polisi ‘oku fiema’u ke ‘ave ‘a Fungavaka ki Falemahaki i he’enau ilifia ngali ‘oku ne fu’u lavea kovi

Na’e ha’u heni ha polisi ‘o vakai ka na’a ne hiki pe ‘e ia ‘a e pekia ki he pilisone fika 6 ‘o tuku ai.

Na’e ‘i he loki ko ‘eni ‘a Heamani Lopeti ‘a ia ‘oku pehe ko e matapule ia na’ane tokoni’i ‘a e pekia  ‘I hono fakahu ki he loki fika 6 .

Na’e mahino ‘i he fakamatala ki he fakamaau’anga ‘i he fakamatala ‘a Lopeti na’e tale mo lua toto pea a’u kihe lua ‘a Fungavaka ia  ‘ia Lopeti. Na’e fakatokanga’i ‘e Lopeti ‘a e kamata ke pupula pea aake ‘a e ‘ulu ‘o Fungavaka.

Na’e fakahoko ange ‘e Lopeti ki he kau polisi ‘a e tu’unga na’e ‘i ai ‘a Fungavaka  ka na’e ‘ikai fai ha me’a ia ki ai.

Na’e toki ‘ave ia ki falemahaki Vaiola fakafuofua kihe taimi 5 ‘o e  pongipongi Tokonaki ko hono 18 ‘o Akosii 2012.

Ko e minisita mo’ui malolo, Dr.Viliami Tangi na’e ngaue kia Fungavaka ‘i hono a’utaki atu ki Vaiola ki he loki ‘o e fiema’u tokoni faito’o fakavavevave.  Na’e ‘ilo ai ‘i hono vakai’i  ‘o Fungavaka ha lavea ki hono ‘ulu ka na’e ‘ikai ke  fakapapau’i  ‘e Tangi ‘a e lahi ‘o e lavea ni koe’uhi na’e ‘ikai ha sikena ke hulu’i’aki hono ‘ulu.

Na’e fakahoko ‘e Tangi ha tafa ki he ‘ulu ‘o Fungavaka i ha ngaahi taimi si’i mei ai ke fakatafe ki tu’a ‘a e huhu’a mo e pela ai koe’uhi ka e lava ke ma’u ‘e hono ‘ulu ha nonga. Na’e pehe ‘e Tangi na’e ‘asi ngali ‘e fakaakeake lelei ai ‘a Fungavaka hili ‘ene faito’o. Ka ‘i he ‘aho 23 ‘o ‘Aokosi 2012 na’e malolo ai ‘a Fungavaka ia.

Na’e fakafolau ai ‘a e pekia ki Nu’u Sila ‘o fakahoko hono sivi pea na’e fakamahino ai ha lavea lalahi ‘e ua na’e hoko ki he ‘ulu ‘o Fungavaka ‘o pehe ko e tupu mei hano ta’anga’aki ha me’a fefeka ‘o tupu ai ha’ane mafahi pe volu ‘a e loto’i ‘ulu.

‘Oku tukuaki’i ‘e he talatalaaki na’e malolo ‘a e pekia tupu mei hono kaunga ta ‘e he kau faka’iloa  koe’uhi pe ko e fakafisi ‘a Fungavaka ke tali ‘enau tu’utu’uni pea mo ‘ene kapekape ‘i he ‘uhinga koe  ‘ikai fakaha mahino ange ‘e he kau polisi ko e ha ‘a e ‘uhinga na’a nau puke ai ia ka ne hoko ‘enau ta ia ke ne mate ai. 

 ‘Oku taukave’i ‘e he Kalauni na’e pekia ‘a Fungavaka mei hano taa’i lahi ‘aki ha me’a fefeka ‘e Maile mo Hala’ufia ‘o mafahi ai hono funga ‘ulu. Ko e toko tolu ko ee ‘a Falevai, Tu’ivai mo Vakalahi ne nau kaunga tonu ki hono fakaai  e mafahi ‘a e ‘ulu ‘o e pekia ‘aki e hoko ‘enau taa ke fanoa ai a e toto ki he ‘uto ‘o tupu ai ‘ene pupula ‘a ia na’e tupu mei ai foki ‘a e faka’au ke ‘ikai toe lava ‘a e ngaahi ‘okani he sino e pekia ke ngaue lelei. Pehe ‘e he talatalaaki ‘a e kalauni ko e tupu’anga ‘eni e mate ‘a e pekia.

‘E ui ‘e he Kalauni ‘a e kau fakamo’oni ‘e toko 30 pea ‘oku ‘amanaki ‘e toki ‘osi ‘eni ki he ‘aho 16 ‘o ‘Epeleli. Na’e ui ‘a e ‘uluaki fakamo’oni ‘i he pongipongi ‘aneafi.

‘Oku fakafofonga ‘a Palu Taufateau ma’a Hala’ufia, ‘Ofa Pouono ma’a  Vakalahi, Tu’ivai mo  Maile pea ko  Faletau ‘oku fakafofonga’i ia ‘e  Siaosi Fifita.

‘Oku tokoni he hopo ni ‘a Marina Moa pea mo Joan Puloka ki he solisitoa seniale. Na’e ‘i ai foki ‘a e famili ‘o Fungavaka ‘i he hopo ‘a ia ko ‘ene matu’a, Tavake pehe ki he uitou ko Audra Watts.