Sapate Tolu Taha’i ‘Otua

Sapate 15/06/14

Sapate Tolu Taha’i ‘Otua

(…ma’a kimoutolu ‘oku fie laukonga …pea moe kau teu malanga…’oku fu’u loloa ia ia ki he malanga ka koe fakava’e pe ki ho’o teuu….malo)

Ngaahi lesoni : Same 8 ; Senesi 1 :1-2 :4 ; 2 Kolinito 13 :11-13 ; Matiu 28 :16-20

Ngaahi Himi: 427/450/ 507/518 / 522 /527 /534 /551 /564 /597/447

Matiu 28:16–20

16 Pea ko e kau Hongofulumataha ʻo e ako naʻa nau fononga ki Kaleli, ki he moʻunga ne tuʻutuʻuni 17 ʻe Sisu kiate kinautolu. Pea ʻi heʻenau mamata kiate ia naʻa nau hu: ka naʻe talaʻa ʻa e niʻihi. 18 Pea ʻi he ʻunuʻunu mai ʻa Sisu, naʻa ne folofola kiate kinautolu ʻo pehe, Kuo tuku kiate au ʻa e pule kotoa pe ʻi langi pea ki ma 19 mani. Ko ia ke mou o, ʻo ngaohi ʻa e ngāhi kakai kotoa pe ko ʻeku kau ako, ʻi he papitaiso kinautolu ki he Huafa ʻo e Tamai mo e ʻAlo mo e Laumalie Maʻoniʻoni, 20 mo e ako ʻi kinautolu ke tauhi ʻa e ngāhi meʻa kotoa pe kuo u tuʻutuʻuni atu. Pea ko eni, ʻoku ou ʻiate kimoutolu ʻe au ʻi he ngaahi ʻaho kotoa pe, ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo mamani.

Kaveinga: “Tau fakafoki ‘ae Siasi ki he’ene tefito’i ngaue koe ngaohi laumalie”

Matiu 28:19 “Ko ia ke mou oo ‘o ngaohi ‘ae kakai kotoa pe ko ‘eku kau ako ‘i he papitaiso kinautolu ki he Huafa ‘oe Tamai moe ‘Alo moe Laumalie Ma’oni’oni…”

Talateu

Koe talanoa ‘eni ‘a Matiu ki he hili ‘ae toetu’u mo ‘ene ha kia Mele Makitaline mo Mele ‘e taha (Matiu 28:1). Na’a ne ha kia Pita ko hono hoko (Luke 24:34; 1 Kolinito 15:5). Na’a ne ha ki he ongo ako he hala ki ‘Emeasi (Luke 24:13-35). Pea ‘i he efiafi ai pe ko ia na’a ne ha ki he’ene kauako (Sione 20:19-23). Pea hili ha ‘aho ‘e 8 mei ai na’a ne toe ha ki he kauako fakataha ai mo Tomasi (Sione 20:24-29). Hili ha ngaahi ‘aho si’i mei ai na’a ne toe ha ki he’ene kauako he lolotonga ‘enau toutai (Sione 21) pea ‘oku ha mei he talanoa ‘a Luke he Tohi Ngaue na’e ha mo puli ‘a Sisu ki he’ene kauako he lolotonga ‘oe ‘aho ‘e 40 mei he toetu’u (Ngaue 1:3). Matamata leva koe lea na’e fai ‘e Sisu he talanoa ni na’e hoko ia ‘i ha vaha’a taimi he ngaahi ‘aho ‘e 40 ko ia mei he’ene toetu’u ki mu’a ia pea fai ‘ene ha’ele hake. “Ko ia ke mou oo ‘o ngaohi ‘ae kakai kotoa pe ko ‘eku

 kau ako ‘i he papitaiso kinautolu ki he Huafa ‘oe Tamai moe ‘Alo moe Laumalie Ma’oni’oni…”

Koe vete ‘oe potu tohi

Koe mo’ungaa na’e hoko ai ‘ae lea ni na’e ‘ikai ‘omi ‘e Matiu hano hingoa ka ‘oku ‘i ai ‘ene mahu’inga makehe kia Matiu ‘ae fakakaukau ‘oe mo’unga pea moe ngaue ‘a Sisu. Kia Matiu koe taimi kotoa pe ‘oku ‘i mo’unga ai ‘a Sisu kuopau ke ‘i ai ha me’a fakahaa mai. Na’a ne malanga ‘i he mo’unga ko ha Mosese fo’ou ia ke ne toe fakamanatu mo fakatonulea’i mai ‘ae fekau ‘e 10 (Matiu 5). Na’e hoko ‘ene haa fakakehe ‘i he mo’ungaa ko ‘ene fakakakato ‘ae lao moe le’o ‘oe kau palofita. ‘I he ‘aho ni na’a ne fekau’i (send) ‘ene kauako ki he ngaue pea kaveinga ngaue ki he mamani mei ha mo’unga ai pe. ‘Oku fakamatala ‘a 1 Kolinito:15:6 koe toko 500 na’e fetaulaki mo Sisu he vaha’a taimi ‘o ‘ene toetu’u pea mo ‘ene ha’ele hake ka koe toko 11 pe nai ‘eni ‘ene kauako (‘osi pekia taonekita foki ‘a Siutasi) na’e fai ki ai ‘ae lea ni. ‘Oku ‘ikai ha

 fakaikiiki ‘a Matiu ki he fakangatangata ni ke tefito pe ‘ae fekau lahi ni /Great Commission he toko 11. Koe fekau ke nau oo ki mamani ‘o ngaohi kakai kae ‘ikai ko hano langa mo fokotu’utu’u ‘a ha fa’ahinga fa’unga lotu (neongo ‘oku fiema’u) ke ne fakangatangata ‘ae lahi e kakai ke nau tala ‘ae fekau. Ka ‘oku ‘uhinga ia ki ha taha pe ‘oku ‘ofa ki he ‘Otua mo fie tauhi ‘ene ngaahi fekau

Koe fakakaukau ‘oe Tolu taha’i ‘Otua

“Ko ia ke mou o, ʻo ngaohi ʻa e ngāhi kakai kotoa pe ko ʻeku kau ako, ʻi he papitaiso kinautolu ki he Huafa ʻo e Tamai mo e ʻAlo mo e Laumalie Maʻoniʻoni,” ‘Oku tau tui pe kainga ‘oku mamata mai ‘ae ‘Otua he ‘aho ni ki hono malanga’i ‘o ha misiteli tau mama’o fau ka koe tokateline ‘oe “Tolu taha’i ‘Otua” ‘ae ‘Otua koe Tamai, moe ‘Alo mo Laumalie Ma’oni’oni ‘io ‘ae “Tolu ni koe taha pe.” Ka kiate kitautolu ko hono lelei pe koe tu’o taha pe he ta’u hono sapate fakamamafa he kapau na’e lahilahi hono ngaahi sapate fakamamafa’i mahalo koe hee ia ke lahilahi.‘Oku ho’ata mei he fakakaukau ‘oe papitaiso ‘ae fakakaukau ‘oe “Tolu Taha’i ‘Otua, Taha Tolu Tapu pe koe “Taha Tolu he ko hono fakalea koe Papitaiso ‘i he Huafa kae ‘ikai koe ngaahi huafa ka koe Huafa pe ‘oe Tamai moe ‘Alo mo Laumalie pea na’e to hangatonu pe  ‘ae lea ni mei he fofonga ‘oe ‘Eiki. Ki mu’a

 atu na’e fekau’i pe ‘e Sisu ‘ene kau ako ki he kau Siu pe (10:5-6) ka ki he fekau ni koe fekau’i ia ki mamani kotoa pea koe ‘uhinga ia ‘oku ui ai ‘ae fekau ni koe “Fekau Lahi.”

Koe Tolu taha’i ‘Otua koe taha ia ‘oe ngaahi founga ‘oku ‘ilo’aki ‘e he Kalaisitiane ‘ae ‘Otua (Tamai) na’a ne fekau‘i mai hono ‘Alo ko ia ‘a Sisu Kalaisi ki hotau lotolotonga pea mo hono fetongi mai ko ia ‘e he Laumalie Ma’oni’oni. Kainga pea na’a mo ‘eku fakamatala ni he’ikai ‘aupito ke ne katoi ‘ae mo’oni moe misiteli ‘oe tokateline ni (explanation of God’s “ontological being). Koe mo’oni ia ‘oe Tolu taha’i ‘Otua ‘oku hulu atu ia mei hotau fakangatangata ni (Trinity is beyond our human comprehension). Kainga neongo ‘ene misiteli pea taumama’o fau ki he mahino ka ‘oku ‘i ai pe hono lelei ke tau kumi mo vavanga ki ai. ‘Oku mahu’inga foki ‘ae fakakaukau ni koe’uhii koe hoko mai ko ia ‘a Sisu Kalaisi ki hotau mamani. Na’a ne ‘i heni ke ako’aki ‘ae founga ‘e fakahoifua ki he ‘Otua ‘ae founga ‘oe mo’ui moe ‘ofa fakasisu Kalaisi. Na’a ne malanga’i malohi

 ‘ae tui moe fakatomala moe teuteu ki he pule’anga ‘oe ‘Otua. Na’a ne pekia ke fakamolemole’i ‘etau ngaahi angahala pea ne toetu’u ‘o ha’ele hake koe halanga ia ke fou kotoa ai ‘a kinautolu ‘oku ‘ofa ki he ‘Otua. Koe uho/ essence of God ‘eni ‘oe ‘Otua kuo ha sino mai ‘ia Kalaisi. Koe feohi haohaoa (perfect unity, harmony, community and relationship,) he koe uho ia moe mo’oni ‘etau mo’ui he mamani ke faka’ofo’ofa pea ke haohaoa pehee ‘ae feohi. Koe fekau lahi he ‘aho ni koe ngaohi kakai moe papitaiso ki he huafa ‘oe Tamai, ‘Alo moe Laumalie Ma’oni’oni.

Koe mafai ngaue ‘oe Siasi

Pea ʻi he ʻunuʻunu mai ʻa Sisu, naʻa ne folofola kiate kinautolu ʻo pehe, Kuo tuku kiate au ʻa e pule kotoa pe ʻi langi pea ki mamani… ‘Oku malie ‘ae fo’i fakafehoanaki ‘a Matiu ni. Koe ni’ihi ‘oe kauako na’a nau lotu kiate ia kae tala’aa ‘ae ni’ihi neongo kuo ne ‘osi toutou haa kiate kinautolu hili ‘ae toetu’u. Kae malie na’e ‘ikai ke tukuange ‘e Sisu ‘a kinautolu na’e tala’a (doubted) ka na’a ne fie kau fakataha pe mo kinautolu ‘aki ‘ene “’unu’unu mai” kiate kinautolu. 18 Pea ʻi he ʻunuʻunu mai ʻa Sisu, naʻa ne folofola kiate kinautolu ʻo pehe, Kuo tuku kiate au ʻa e pule kotoa pe ʻi langi pea ki ma 19 mani. ‘Oku hanga ‘e he’ene “’’unu’unu mai” ‘o ‘omi ‘ae fakakaukau fakaloto lahi ‘oe fekau lahi ni. Koe taimi ‘oku tau kamata ke puputu’u he tala ‘ae fekau ni ‘o tatau pe ‘i he ‘uhinga fakapa’anga, pe fakafamili, fakasiasi, pe fakatu’utamaki pea

 ke tau manatu’i ‘oku “’unu’unu mai” ‘a Sisu ke tokoni’i e fekau ke tala ke a’u. Kapau leva koe mafai kotoa pe ‘i langi mo mamani ‘oku ‘ia Sisu pea ta ko hotau fekau pe ia koe fakaului kakai. ‘Oku tau fa’a ‘afungi ‘aki ‘ae malanga ha taha ko ha’atau ngaue pe liliu ha taha ko ha’ate ngaue. Ko hano fakalotoa mo liliu ‘o ha mo’ui ‘a ha taha koe mafai kotoa pe ia ‘o Sisu pea moe Laumalie Ma’oni’oni. Ko hono papitaiso ‘oe kakai pea mo ‘enau fakahaa ‘enau tui koe sitepu ‘uluaki pe ia ‘o ‘enau kau mai ki he fononga loloa moe pilikimi ‘oe kau tui. Ko hono tauhi tu’u ma’u mo fakatolonga ‘ae tui ko ia koe me’a pe ia ‘ae Laumalie Ma’oni’oni. Ko hotau fatongia koe “fakakau mai” ‘aki ‘ae ngaahi founga kehekehe ke puke mai’aki ‘ae laumalie hee. ‘Oku ‘ikai koe fekau ke tau oo ‘o ngaohi kakai mai mei he ngaahi pule’anga ka koe fekau ke tau oo ki he ngaahi pule’anga (kakai

 kotoa pe) ke nau hoko ko ‘ene kauako. Ko hono mahu’inga ‘oe “Papitaiso” koe faka’ilonga ia ‘oe fakakau atu pe fakahu atu ki he famili fo’ou ‘oe ‘Otua pea ‘oku ne loto’aki ke muimui ki he fakahinohino ‘ae ‘Otua pea ‘i he taimi tatau ‘oku ne fakaha ai ‘ae pekia moe toetu’u ‘ae ‘Eiki ko ha Kovinanite ta’engata kae’oua ke ne toe hoko mai.

‘Oua te tau fakafie’eiki he ngaue ‘ae ‘Eiki

‘Oku ‘ikai ke tau oo atu koe kau ma’u mafai pe pule ka koe kau sevaniti ‘ae ‘Eiki. Te tau kei sevaniti pe ki he ‘Eiki. He koe to’onga ‘oe sevaniti koe ako mei he’ene ‘Eiki pea mo talangofua ki hono ‘Eiki. Kuo lahi fau ‘etau fakafie’eiki he ngaue ‘ae ‘Eiki ko ‘etau fotunga atu koe kau pule moe taki kitautolu. Tapui ke ‘oua na’a toe fakafepaki’i ha’atau tu’utu’uni pea ke ne aofangatuku ‘etau me’a kotoa pe ‘ae Siasi. ‘Ikai ke tau fa’a toe lava hifo ki lalo he ‘oku ‘ikai ko ha nofo’anga ia ‘o ha taki pe pule. Kuo tau fa’u ha fa’unga lotu ke tau ha ngeia mo langilangi’ia ai kae faingata’a’ia ai ‘ae angahala ia ke fanongo ki he fekau lahi ni. Kia Matiu koe si’i taha (little ones) kitautolu he pule’anga ‘oe ‘Otua. Koe lahi ‘i he pule’anga ‘oe ‘Otua ‘oku ‘ikai ma’u ia ‘i ha’ate hoko koe pule lahi, mafai lahi pe mohu tu’unga ‘ikai! Pea mole ke mama’o! Ka

 ‘oku ma’u ia kainga he tatau ‘eku mo’ui mo ‘eku malanga. ‘Oku tau malanga’i e ‘ofa he ‘oku tau ‘ofa, ‘oku tau ako’aki e fa’a kataki moe mo’ui fakamolemole he ‘oku tau fakamolemole mo fa’a kataki (walking the talk.). Pea ‘oku lele ‘i matangi ‘ae ngaue fakalaumalie he ‘oku tu’otu’a tatau ‘ae malohi ‘oe fekau ke tala moe ivi’ia ‘ae kau talafekau. Kainga koe ‘apulu atu ‘ae ngaohi kakai he ‘aho ni koe malanga’i e me’a kehe pea fai e me’a kehe. ‘Oku ‘ikai malava ‘e he kau talafekau ia he ‘aho ni ke nau fakafaikehekehe’i kinautolu moe kakai kuo te’eki ke nau tali ‘a Kalaisi ki he’enau mo’ui. Kuo fihi fakataha pe ‘ae kau malanga moe kau akonaki, kau fine’ofa, kau toakase, kau setuata, kau Faifekau he ngaahi to’onga mo’ui ta’e fakakalisitiane….’ae hua kapekape, moe lea kovi, moe lau’i kovi’i, koe loi moe meheka, ‘ae fe’auaki moe konaa moe ha fua. ‘Oku malie

 ‘eta malanga ka ‘oku longa’a hota ‘ulungaanga.  ‘E mo’ui feefee ai ‘ae ngaue kuo tuku mai ke tau fai? ‘E ‘eke kia hai ‘ae totonu ‘ae angahala ke nau mo’ui ka koe ‘ikai ke tau fai ‘etau ngaue na’e fekau mai? Koe faifekau 'oku 'ikai koha lakanga, ka koe fatongia (again it's not a noun but a verb).  God wants relationship not religion.

Koeha ‘ae Siasi?

Koe lea tefito 'oe siasi, koe Ekklesia.  Ek – out;  Klesia – called.  Pea 'oku 'uhinga 'ae siasi kiate kinautolu kuo “ui mo fekau atu.” Koeha ‘ae fekau lahi/ Great Commission of the church? Koeha ‘ae taumu’a moe ‘uhinga ‘oku tau kau ai ki ha siasi? Koeha ‘ae taumu’a ‘oe Siasi? Kapau te tau ‘eke ki he kakai ‘oe Siasi he ‘aho ni pe koeha ‘ae Siasi mahalo te nau talamai ‘oku tu’u ‘i he tu’asila koee. Mahalo te nau talamai koe Siasi koe fa’unga lotu (Structure), koe tokateline, koe hingoa moe koloa moe toko lahi hono kau memipa. Mahalo pe te nau talamai koe feohi’anga/ fellowship. ‘Oku tau tutupu hake he ngaahi ‘atakai kehekehe pea ‘oku pule’i kitautolu ‘e he ngaahi tukunga ko ia. Mahalo pe na’a ‘oku ‘i ai pe ha mo’oni he ngaahi tali ka kia Sisu koe me’a pe ‘e taha ‘e ‘ilo’i ai kitautolu ko ‘ene kauako kapau te tau fe’ofa’aki (Sione 13:35). Kia Sisu koe Siasi koe fakataha’anga ‘a

 ha kakai fe’ofa’aki fakalotu. Lolotonga ‘eni ‘oku kei malanga’i ‘e ha ni’ihi koe Siasi koe “malanga” moe “ako tohitapu.” Na’e ui kitautolu ke tau tataki, fakamalohi’i (strengthen), lalalanga ‘ae fekau’aki moe ‘Eiki, ako mo mo’ui’aki ‘ae Folofola. Ka koe tupu mei he si’isi’i ‘etau ngaahi ma’u’anga tala pea ‘oku mo’oni ‘a Hosea “’Oku ‘auha hoku kakai koe masiva ‘ilo” (Hosea 4:6). Koe feohi’anga ‘oe kakai tui koe fakatamatala nai ia ‘e taha ‘oe Siasi. Ka ‘oku feinga ‘a Sisu heni ke fakamahino ‘oku lahi pe ‘a hono ‘uhinga ia ‘oe siasi he feohi’anga moe malanga. ‘Oku malo pe ia ka ‘oku nau fakamalumalu kotoa pe he fakamalu ‘e taha hangee ko ia kuo lea ki ai ‘a Matiu he talanoa ni (Matiu 28:18-20. Koe siasi 'oku 'ikai koha feitu'u.  'Oku 'ikai koha nauna ka koe siasi koe veape.  Koe siasi koe ngaue, pea koe ngaue 'ae siasi ko hono faka'ataa mo fakaava (opening).

 Open doors, open hearts, ears, eyes, lives, etc.  Ke teke e ngaahi katupa 'oe mo'ui pea tukuaa e tatapuni fale. We are the church!! tau tomu'a hoko koe kaume'a 'o Sisu, pea tau langa hono siasi mo fai 'ene fekau. 

Matiu. 28:20, “Pea ko eni, ʻoku ou ʻiate kimoutolu ʻe au ʻi he ngaahi ʻaho kotoa pe, ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo mamani….And behold, I am with you always, to the end of the age.” ‘Oku kamata’aki ‘e Matiu ‘ene hiki Kosipeli mei hono ‘alo’i ‘o Sisu pea mo ‘ene fakahingoa ia ko ‘Imanuela” koe ‘Otua ‘iate kitautolu, “God with us” (Matiu 1:23). Koe ‘Otua ‘oku ‘iate kitautolu, kau mo kitautolu kae ‘ikai ko ha fili ke fakafepaki’i kitautolu. Na’a ne talaange ki he’ene kauako ka toko ua pe toko tolu ‘oku nau fakataha ‘i hono huafa te ne ‘i ai ke tapuaki (Matiu 18:20). Kainga ‘oku ‘ikai koe fetaulaki pe mo Sisu ‘i hono huafa, ka ‘oku fekau mai ke tau oo mo hono huafa he koe huafa ia ‘oku ne no’o ‘ae palomesi moe fetauhi’aki ta’engata ‘ae ‘Eiki pea mo hono Siasi. Fakatokanga’iange ‘oku ‘ikai ‘afio tu’u ma’u ia ‘i ha siasi koe’uhii ko ha toe ‘uhinga…pe lotu

 motu’a…pe lahi ‘ene koloa…pe lahi ‘ene pa’anga…pe lahi ‘ene ngaahi polokalama….pe toko lahiange….’ikai! Koe huafa pe ‘o Sisu Kalaisi ‘ae malohinga ‘oe Siasi he ko ia hono ivi ngaue ‘a ee ‘e ‘ikai mahu’i mei ai kae ‘oua ke ne hoko mai. Koe Siasi leva koe sino ha mai ia ‘o Kalaisi ke vaka ai ‘ae fekau lahi ni. Na’e ‘ikai ke pehee mai ‘a Sisu “te u ‘iate kimoutolu ‘e au kapau ‘e tupu toko lahi, pea longo mo’ui ho’o mou ngaahi polokalama, ako lelei ho’o mou kau Faifekau…’ikai pea mole ke mama’o. Ko ‘etau malava ha me’a pea mo ‘etau matavaivai, ko ‘etau tui pea mo ‘etau ta’e tui ke tau manatu’i ‘oku ne lolotonga ‘iate kitautolu pe.

Koe ‘uhinga nai ‘eni ‘oku tau fa’a uki ai ‘ae ngaahi lotu hufia ki he ngaue moe ngaahi kaveinga ‘ae Siasi koe’uhii koe mahino kiate kitautolu ‘oku ‘ikai ke tau fa’a malava ha me’a he ngaue ‘ae Siasi? Ko ‘etau mahino ko ia koe ngaue ‘ae Siasi pea mo hono kaveinga koe ngaohi laumalie pea ‘oku nofo taha leva ‘etau ngaue ‘o falala kakato ki he tataki ‘ae Laumalie Ma’oni’oni. ‘Oku ‘ikai ke mo’ui ‘ae ‘Otua koe’uhii ko kitautolu ka ko kitautolu ‘oku mo’ui ki he ‘Otua koe’uhii ke fai hono fakalangilangi. Pea koe founga ‘etau fai hono fakalangilangi’i ko ‘etau ‘ilo ki hono finangalo ‘ae me’a ‘e hoifua ki ai moe ngaue ‘oku tuputamaki ai. Ko ‘etau feinga ke ‘ilo ki hono finangalo ko ‘etau talangofua ki ai. Ko e ‘ilo ki hono finangalo koe finangalo pe ke fai ‘ene fekau koe oo ki mamani ‘o ngaohi kakai ma’ae pule’anga ‘oe langi. Na’a nau ‘alu ki he feitu’u na’e

 talaange ‘e Sisu ke nau ‘alu ki ai ‘ae kauako. Kapau ‘oka tala atu ke ke ‘alu ki he feitu’u ‘e Sisu ke ke ‘alu ki ai…’io tali ‘ae angi fulipe ‘oua ‘e fili ho lakanga…’Eiki ‘omi pe ‘ae loto ‘oe tu’unga me’a ko ia, ‘oka tuhu mai ‘ae langi ke te tali fiefia, ‘o te hiki ke mama’o ki he potu tu’utu’unia…..

Koe fekau lahi

 Koe fekau ni ke ako’i mo fakaulu’i ‘ae kakai kotoa pe ke nau fai ‘ae talangofua kae’oua ke ne toe foki mai. Koe mamani ko ia ke fakahoko ki ai ‘ae fekau ni ‘oku kamata pe ia meia kitautolu pea ki hotau kaunga’api pea fai pehee ki ha taha kotoa pe. Ko e ngaohi kakai ‘oku ‘ikai ko ha’atau fakamalohi’i ‘ae “Ongoongo lelei” ka ko ‘etau “fakahaa’i ‘i he fevahevahe’aki” ‘i ha founga ‘oku faingofua mo taau ke fe’iloaki ai mo e ‘Eiki. Koe ngaohi kakai ko hono ofongi pe fofoa’i ki he kau ului fo’ou ‘ae founga ‘oe hoko koe muimui ‘o Kalaisi, ko hono tali ‘o Kalaisi pea mo hono founga fakaa’u ‘ene fekau. Koe Pule’anga ko ia ‘oe ‘Otua ‘i hotau lotolotonga ‘oku felave’i tonu ia moe ngaahi fa’unga nofo ‘oe sosaiete kotoa pe. ‘Oku ‘ikai ‘uhinga ia ke fakaanga tatau ‘ae fa’unga nofo ‘o ha fonua ‘e taha ki ha fonua ‘e taha ka koe fakaangatatau ‘ae ngaahi fa’unga nofo

 kotoa pe ki he “Fa’unga nofo ‘oe Pule’anga ‘oe ‘Otua.” Kapau ‘oku ‘i ai ha fa’unga nofo pe fa’unga pule’anga ‘oku malava ke ho’ata ai ki tu’a ai ‘ae naunau mo’oni ‘oe Pule’anga ‘oe ‘Otua ‘ae “’Ofa” moe “Faitotonu” ‘oku nau ‘ai kakano ‘o hasino ai ‘ae fekau ‘oku piuaki ni. ‘Oku lea malohi ki he fakakaukau ni ‘ae ngaahi monu’ia he malanga ‘a Sisu he mo’unga he ‘oku ‘ikai ke ne tala fakapatonu pe ki ha Sosaieti pe ‘e taha ka ‘oku ne fakalukufua ‘ae tala ni ki he kakai kotoa pe, ki he feitu’u kotoa pe pea ki he taimi kotoa pe. Kainga ‘oku hanga nai ‘e he’etau ngaahi tuku fakaholo pe ouau lotu ‘o fakasi’isi’i mo fakangatangata ‘ae fekau ta’e fakangatangata ni?

Fakaakonaki

Koe ongoongo lelei koe oo ka ‘oku ‘ikai koe tu’u! Koe hu ki tu’a kae ‘ikai koe nofo tu’unga malanga! Kainga na’e ‘ikai tutuki ‘a Kalaisi ia he vaha’a ‘oha ongo pou maama ‘i he funga tu’unga malanga ka na’e tutuki ia he vaha’a ‘oe ongo angahala ‘e ua. Koe fekau ni ke tau oo pea koe fekau ta’e tuku ia kae ‘oua ke ne ha’ale mai. Koe fekau ki he ngaahi kakai kae ‘ikai koe ngaahi fale. Koe ngaohi ‘ae kakai kotoa pe kae ‘ikai koe kakai pe hotau ngaahi siasi pea ‘oku ‘ikai koe kau ma’u lotu pe fuakavenga kae kau atu mo kinautolu ‘oku tau ala a’u ki ai. ‘Oku ‘ikai ko kinautolu pe ‘oku ne ‘oatu ho’o fo’i ma kae kau atu foki moe ia na’e hala. Koe ngaahi kakai ke hoko koe kau ako ‘a Sisu ka ‘oku ‘ikai koe ngaahi ke hoko ko ho’o kau muimui ki ho’o founga, ko e ngaohi ko ‘ene kakai kae ‘ikai ke ngaohi ke hoko ko ho’o kau pone he Siasi. Kainga ‘oku fa’a hoko heni ‘ae ngaahi

 fetokehekehe’aki he anga ‘oe tauhi kakai ko ‘ete filio’i pe ha founga ke te ma’u ai ‘ae tokanga ‘ae kainga lotu koe’uhii ko ho’atau lelei fakafo’ituitui. Ko hono faingata’a he te te ‘alu kita moe loto ‘oe kakai ko ia kae faka’ofa ‘a hoto tokoua ngaue ‘oku ne feotngi mai kita. ‘Oku fakamamafa’i kitautolu ke tau papitaiso he Huafa ‘oe Tamai moe ‘Alo moe Laumalie Ma’oni’oni ka ‘oku ‘ikai koe papitaiso ki ha hingoa ‘o ha Siasi he koe ‘uhinga ia kainga ‘ae lahi e fefakatonutonu’aki fakasiasi ko hono fakamamafa’i hono faka’ilonga’i ‘ae Hingoa Fakasiasi he Huafa kuo tuku mai. ‘Oku ‘ikai mo ha toe founga ‘e vave mo ‘uhinga malie ai hono ‘ave ‘ae fekau ni ka koe matu’aki ho’ata atu meiate kitautolu ‘ae kau talafekau ‘ae fekau pe ko ia ‘oku tau tala. ‘Oku ui kitautolu ‘e Sisu ki he lakanga ni ko ha kau Sevaniti kuo fakamafai’i ke tau ma’u ‘ae naunau kakato na’e ‘ia

 Kalaisi. Lolotonga ‘ae nofo tatali ‘ae mamani ki he ‘aho ‘o ‘ene toe ha’ele mai ‘i hono Kololia ko hotau ngafa ee koe ngaohi laumalie ma’ae Pule’anga ‘oe ‘Otua “Ngangaue atu hanga ‘oua mamae ala ho ivi fuape he ma’u ha ngaahi laumalie ka fai louhi’i mofisi pe” (Himi 544:2)

Fakama’opo’opo

Kia Matiu ko Sisu koe Tu’i ka koe Sevaniti na’a ne fokotu’u hono Pule’anga ‘i hotau lotolotonga pea ‘oku hoko ‘ae fekau he faka’osinga ‘o ‘ene Tohi koe fekau ‘ae Tu’i ki he’ene kau sevaniti pea ki he sevaniti koe tonu ia ‘oe fekau ke ne nima mo va’e ke fakaola leva ‘ae fekau ‘a hono ‘Eiki. Kainga ‘oku finangalo mai ‘a Sisu ke tau faka’osi ‘ene ngaue na’a ne kamata’i. Na’a ne hoko mai ki he’ene kauako ke ako’i mo fakalotolahi’i. Oku mahu’inga malie pe Kainga ke mahino kiate kitautolu ‘oku ‘ikai li’aki ‘e he ‘Otua kitautolu ki he ta’emalava ka ‘oku ne kaungaa fononga mo kitautolu ‘i he malava he ko ia hotau lava’anga ki he mo’ui ta’engata. Koeha leva ‘ae me’a ‘oku tau fai teteki ai ‘ene ngaue lolotonga ‘ae ‘iate kitautolu ‘ae Malava? Koe’uhi kuo foaki kia Kalaisi ‘ae mafai kotoa pe ‘i Taimi mo ‘Itaniti ko ia ai ‘oku tau kaungaa ma’u ‘ae malohi ko ia

 he kuo ne palomesi mai “…‘oku ou ‘iate kimoutolu ‘e au ‘i he ngaahi ‘aho kotoa pe ‘o a’u ki he ngata’anga ‘o mamani.” ‘Oku tau vekeveke ke muimui kihe fekau kuo puiaki ni he ko hotau monu’ia’anga koe ‘iate kitautolu ‘ae ‘Otua. “’Io kapau ‘oku fale ‘iate kimoutolu ‘ae Laumalie ‘o ia na’a ne fokotu’u ‘a Sisu mei he pekia pea ta ko ia na’a ne fokotu’u ‘a Kalaisi mei he pekia te ne ‘ai ke mo’ui ‘ae koto mate na ko homou sino, koe’uhi ko hono Laumalie ‘oku nofo’ia kimoutolu” (Loma 8:11). Na’e fokotu’u ‘a Kalaisi mei he pekia ‘i he mafai fakaleveleva ‘oe ‘Otua pea koe mafai tatau mo ia kainga kuo faka’ataa mai ke fai’aki ‘etau ngaohi kakai ki hono Pule’anga fou ‘ia Sisu Kalaisi…. 'E, faka'ilo kia au, 'A e Toko Tolu Toputapu; Kae 'atu pe 'a e fakamalo, He Tamai pea mo e 'Alo; Mo koe foki, Laumalie. 'i he kuonga fulipe….’Emeni

 

Kavauhi