’Oku ‘ikai ala pa’usi’i ‘ae ‘Otua!

MALANGA SAPATE 11/08/2013
 
(Mou kataki pe he ngali loloa…ka ‘oku ou feinga ai pe ke ma’u ‘ae fakakaukau ‘oe malanga ni….toki fakakato mai…malo)
Ngaahi Lesoni: Same 50 :1-8, 22-23 ; ‘Aisea 1 :1, 10-20 ; Hepelu 11 :1-3, 8-16 ; Luke 12 :32-40
Ngaahi Himi 442/578-590-520/522-614/621
Veesi malanga ‘Aisea 1:13 “’Oua ‘e toe ‘omi nge’esi me’a’ofa: koe tutu ‘inisenisi koe me’a fakalielia ia kiate au, ‘ae fakamahina fo’ou moe fakasapate, fanongonongo katoanga- ‘oku ‘ikai te u  makataki ‘ae oo ‘ae kovi moe fu’u fakataha”
Kaveinga: “’Oku ‘ikai ala pa’usi’i ‘ae ‘Otua!”
Talateu
 
Ko ‘Isileli ko e kakai fili ‘ae ‘Otua.  Hange ‘a ‘Isileli kia Sihova ha fanau kuo ne tauhi mo hakeaki’i (1:2-3); hange ha ngoue vaine ne tu’u ‘i he kelekele mahu hono tokangaekina kinautolu (5:1-7).  Ka koe’uhii kuo nau toe u’u pe ‘ae nima ‘oku ne fai honau Fafanga, pea nau motuhi ‘enau ngaahi kupu fekau’aki. Kuo nau liliu ‘ae ngaahi katoanga na’e me’e ki he finangalo ‘oe ‘Otua ‘o hoko koe me’a fakatupu houhau. Na’e hangee ‘enau fai ‘ae ngaahi feilaulau ko ha’anau feinga ke hanga kehe ai ‘ae ‘Otua mei he’enau ngaahi fai hala kae kei hoko atu pe ‘enau mo’ui fai angahala. Ka ‘oku ha mei kakaha ‘ae folofola ‘ae ‘Otua ki ‘Isileli ‘a ‘ene “fakalili’a” he founga ‘oku nau faiange kiate ai. ‘Oku ne “matu’aki fehi’a” ki he angahala ‘i ha toe me’a pea he’ikai ha toe founga ia te ne holoki hono houhau ka koe foki pe ki he founga kuo ne tu’utu’uni ke nau fai. Ka koe’uhii ko ‘Isileli ‘eni ko ‘ene pele mamana na’a ne toe kumi mai’aki ha lea kakaha kae fonu ‘i he meesi moe ‘Alo’ofa. Pea hangee ko ia kuo lea ki ai ‘etau veesi malanga “’Oua ‘e toe ‘omi nge’esi me’a’ofa: koe tutu ‘inisenisi koe me’a fakalielia ia kiate au, ‘ae fakamahina fo’ou moe fakasapate, fanongonongo katoanga- ‘oku ‘ikai te u  makataki ‘ae oo ‘ae kovi moe fu’u fakataha.”
Koe vete ‘oe potu tohi
‘Oku hihiki pe ‘ae fatu tohi ni pea mo ‘ene fokotu’u mai ‘ae tefito’i lea ‘oku taula ki ai ‘ae uho ‘oe tohi ni ‘oku pehē, “Ko e vīsone ‘a ‘Aisea foha ‘o Amosi…” (1:1). Kia ‘Aisea, ko ‘ene Tohi, ko e “vīsone”. Ko ‘ene visone ki he haa? Kohai ‘oku ne visone ki ai? Ko ‘ene vīsone, ko e vīsone ‘oku fai he kuonga fakahisitōlia, ‘a ia ko e “taimi ‘o Usaia, Siotame, Ahasi, mo Hesekaia, ko e ngaahi Tu’i ‘o Siuta”; pea ko ‘ene vīsone, ko e me’a ‘oku “kau ki Siuta mo Selusalema.” Ka neongo ia, ka ko hono toe ngāue’aki ‘o e lea “vīsone” (chazah) he vahe 2:1, (….pea ko ia kuo liliu ‘e Dr. Moulton ‘a e ‘uhinga ‘o e lea “vīsone”, ko e “folofola na’e hā”) ‘oku ne fakamahino ai, tā ko e vīsone ni, ‘oku kau kotoa ki ai ‘a māmani. He ko e vīsone ‘oku sio ki ai ‘a ‘Aisea, neongo na’e hanga ‘ene vīsone ki Selusalema mo Siuta he senituli 8 km, ka ‘oku ne sio mei he senituli 8 km, ki ha “kuonga ‘amui” (Aisea.2:2), ‘a ia ko e kupu’i lea ia ‘oku ‘uhinga ki he “ngata’anga” hangee ko ia ‘oku tau kei fononga ki ai (eschaton). Koe taimi faingata’a na’e fai palofisai ai ‘a ‘Aisea koe’uhii koe taimi ‘eni na’e to ai ‘ae Pule’anga Tokelau (Pule’anga ‘Isileli) ki he nima ‘oe Pule’anga ‘Asilia (2 Tu’i 17). Pea ‘ikai ia ko ia pe ka kuo kamata ‘eni moe pule’anga Tonga (Siuta) ke kau he totongi tukuhau ki ‘Asilia (2 Kalonikali 28:21).
Kia ‘Aisea, ko Sihova ko e Taha’i ‘Otua Langilangi mo ‘ikai ala fakamatala’i, ko e ‘Eiki Aoniu.  Ko hono lahi ‘oku tatau ia mo ‘ene fakamaau totonu (5:16).  Ko e ma’oni’oni pe ‘e tu’u ‘i hono ‘ao.  Pea ko hono manako ‘a e kau talangofua ki hono finangalo.  ‘Oku ne fotu mo mahiki hake ‘i ha to e ‘Otua. Na’a ne tokanga’i ‘a e fakangatangata mo e kovi ‘a hono kakai.  ‘Oku ‘ikai kei ‘aonga ‘a e feilaulau mo e fakama’a ‘o e ngaahi ouau ‘o e temipale; kuo pahia mo fiu ‘a e ‘Otua ia ai.  He ‘oku fai loungutu pe ‘enau lotu, ka ‘i honau loto ‘oku ‘ikai…’Oku tauhi fetauhi’aki hotau ngaahi vaa ke hoho’ia ai honau kakano kae fakamamahi kia Sihova…he ‘oku na’a nau fai pe ‘ae ngaahi ouau lotu moe ngaahi katoanga fakalotu ke fakatoli’a ai ‘ae ngaahi holi kovi honau kakano…kae vaka’aki ‘ae ngaahi ouau lotu ‘i he Temipale (1:14; 29:13).  Ko e me’a ‘oku finangalo ki ai ‘a Sihova ia, ko e ke nau ma’a, ‘oua ‘e to e fai angahala pea ako ke failelei (1:16). Kainga ’Oku ‘ikai ala pa’usi’i ‘ae ‘Otua.
Koe pupunga lea ‘oe potu tohi
 
Kia Sihova “Koe ‘uma’aki ho’omou fakalahi feilaulau mai- koe folofola ‘a Sihova ia- kuo u pahia he fangasipi tangata ‘oe feilaulau moifua, moe ngako ‘oe manu fafanga; pea koe toto ‘oe fanga pulu moe lami, moe kosi tangata ‘oku ‘ikai teu manako ki ai….fakamanavahe kainga ‘ae houhau ‘a Sihova he tahataha pe ‘ae si’i konga he feilaulau ‘oku toka ki ai ‘ae ‘amanaki ‘ae ‘Isileli ‘ae “toto ‘oe lami ta’e hano ‘ilo” ‘e hoko koe fakahoifua ki he ‘Otua ke fakamolemole ‘enau ngaahi angahala ‘io “ka ‘ikai ha lingi toto ‘oku ‘ikai ha fakamolemole.” Ka ko ‘eni ia kuo talamai ‘e Sihova ia  “…kuo u pahia…pea ‘oku ‘ikai teu manako ki ai… (v 11). Ko ho’o mou omi ke haa ‘i hoku ‘ao- he na’e tala ‘e hai ‘ae fatongia ko ee ke malaki hoku ngaahi loto ‘aa?…Kainga vakavakai’i lelei ‘etau fatu polokalama ‘oku fai ke tauhi’aki ‘ae ngaue ‘ae ‘Eiki na’a ‘oku ‘ikai koe finangalo ia ‘oe ‘Eiki ka ko ha’atau fo’i fiema’u fufuu pe ‘oku mono’i mai ai kae faingamalie ai ‘a Setane ke vaka mai ai mo ia foki….kapau ‘oku tau ‘ilo hifo ‘oku ‘ikai ke tau toe kehe mei he to’onga mo’ui ‘a ‘Isileli he fakatu’asino pe hono fai ‘etau ngaahi ouau lotu pea ‘oku ou fokotu’u atu ke vakai’i lelei ‘etau ngaahi tala katoanga na’a kuo hoko pe ia koe koto fakamala’ia kiate kitautolu moe Siasi (v 12)…. ‘Oua toe ‘omi nge’esi me’a’ofa: Kainga kuo lau ‘e Sihova heni ‘etau fai fakakakano e lotu koe “’omi e nge’esi me’a ‘ofa…Ko me’a ‘ofa ‘oku tau hapai hake ka neongo ‘etau lau koe me’a’ofa ki he ngaue ‘ae ‘Eiki ka ‘oku ‘afio hifo ‘ae ‘Otua ia koe nge’esi me’a ‘ofa pe ia. Koeha hono ‘uhinga kainga? He ‘oku tau fai ia koe fakahaahaa, koe fe’au’auhi, koe fiema’u ongoongoa! Ki he ‘Otua kainga Tonga malo pe hono fai ka koe “nge’esi me’a ‘ofa pe ia” ‘ikai ha’ate kelesi pe tapuaki ‘e ma’u ai. Mole ke mama’o kainga! ’Oku ‘ikai ala pa’usi’i ‘ae ‘Otua.
Na’a ku lea ki he taha ‘oe kainga lotu na’a ku tauhi ‘oku ‘ikai keu fiema’u ‘e au ho’o pa’anga lahi ‘oku ke tala’ofa mai te ke lii he’etau misinale, koe’uhii tokua ke lava homau ‘inasi, ‘osi ‘oku ‘ikai te ke sio koe ha lotu pea ‘oku ke lolotonga nonofo kovi pe koe. Te ke ‘omi ‘e koe ho’o pa’anga misinale ke mau vahe ai pea ha ngali lelei ai ki he kau pule ‘oku lelei tokua ‘eku ngaue he ‘oku hulu ‘etau misinale, kae hili ko ia ‘oku fai ifo tokua pe ai ho’o faiangahala? ‘Ikai! Ha’u koe ke ke fanaongo ki he mo’ui ke ke fakatomala mei ho’o angahala…’oku lahi ange pe ‘ae pa’anga ia ‘ae ‘Otua ‘iate koe…kainga ‘oku ui heni ‘e he ‘Otua ha misinale/ fakaafe lahi pe fua kaveinga lahi pehe ni koe “’omi nge’esi me’a’ofa…. koe tutu ‘inisenisi koe me’a fakalielia ia kiate au;…Kainga koe taha ‘eni ‘ae ngaahi ouau toutapu taha ‘i he Temipale koe “tutu ‘inisenisi” he tokua ‘oku toki fetaiaki ai ‘ae namu kakala ‘oe ngaahi feilaulau pea moe fakahoifua’anga ‘ae ‘Otua ‘o ‘Isileli…Kainga ’Oku ‘ikai ala pa’usi’i ‘ae ‘Otua
Kainga neongo ‘eni ka kuo folofola mai ‘ae ‘Otua ‘ia ‘Aisea ke tala ki ‘Isileli, ki tala ki Tonga, ke tala ki hotau ngaahi Siasi…ke tala ki hotau ngaahi famili koe kotoa ‘oe ngaahi feilaulau ni kuo hoko kotoa pe ia koe “me’a fakalielia” ki he ‘Otua…Koe ha hono ‘uhinga? Koe’uhii he kau tau ngaue’aki ia ke fai’aki ‘etau tau’aki tangata he ngaue ‘ae ‘Eiki. Pea hoko ‘a ‘Aisea …‘ae fakamahina fo’ou moe fakasapate, ‘ae fanongonongo katoanga- ‘oku ‘ikai te u makataki ke oo ‘ae kovi moe fu’u fakataha…Kainga fakapoo ee koe fu’u fakataha ee ‘ae siasi kuo hoko ia koe fakatupu houhau kia Sihova!…Fehi’a ‘a Sihova he oo fakataha ‘ae kovi mo hono sino ha mai koe Siasi!…Kainga Tonga ee! Fanongo mai aa! Kuo tau mo’ua he ‘aho ni he fa’ahinga malualoi mo falesi hono ngaue’i ‘ae sino ha mai ‘oe ‘Eiki koe Siasi…Na’a kuo hoko ‘etau ngaahi katoanga koe koto fakatupu houhau ki he ‘Otua (v 13). Ko ho’omou ngaahi fakamahina fo’ou, mo ho’o mou ngaahi katoanga tu’utu’uni ‘oku fehi’a ki ai hoku laumalie: kuo nau hoko koe kaveinga kiate au: Kuo u fiu hono fafa (v 14). Pea ka mou ka fola nima hake,….Kainga koehaa ‘etau tali ki he heni???….Te u hanga kehe meiate kimoutolu; ‘io ka mou fakalahi lotu,…talamai koe fakalahi lotu ‘e hanga kehe mei ai!… ‘e ‘ikai teu fakaongo:…kainga pea koe ‘uhinga ‘oe ‘ikai toe fakaongo mai ‘ae ‘Otua ki ‘Isileli…. ko homou nima na ‘oku toto’ia” (v 15). Pea koe ‘uhinga ‘ene toto’ia he ‘oku kaakaa ‘enau founga fai e lotu ‘i hono ‘ao!…Na’e kohu pe ‘a ‘Isileli ia ‘oku tonu pea fakahoifua ‘enau fakafeangai ka na’e ‘ikai ko ia ia na’e finangalo ki ai ‘ae Tamai. Na’a nau ngaue’i pe ‘ae Siasi he funga ‘aa…’o fakatou ngaue pe ki he me’a fakalaumalie pea moe fakamatelie. Na’a nau fai pehee pe ke faingofua pe ‘enau male’ei holo. ‘O lotu pe mo malanga mo fe’auaki pe…mo konaa pe….mo ngutu lau pe….‘Oku ‘i ai nai ha kakai pehee ni hotau ngaahi siasi???? “Tuku leva!” He ‘ikai te ke lava’i ‘e koe ‘ae vela ‘o Heli kainga! ’Oku ‘ikai ala pa’usi’i ‘ae ‘Otua
 
Koe fa’unga lotu ‘oku fakasotoma mo fakakomola
 
‘I he kuonga ‘oe Palofita ni na’e ‘ikai mo ha toe katoanga ‘e manakoa taha ka koe ngaahi “katoanga lotu.” Pea koe’uhii koe ngaahi ‘aho kakai’ia ‘o Selusalema koe pitenga ai ‘ae ngaahi kolo kuo nau ‘aukau mai ki he katoanga,  na’a nau ngaohi ‘ae ngaahi ouau lotu koe ngaahi ‘aho ‘oku nau ha makehe ai ‘i he teuteu mo hono fakahoko ‘oe ngaahi ouau. Pea ki he kakai na’a nau feinga ke nau ha ma’a mo faka’ofo’ofa mo matamata lelei ki he fofonga mai ‘ae kau taki lotu. Kainga ko hono mo’oni ‘oe me’a ni na’e fai kotoa pe ki he matamata lelei moe toka’i ‘e he tangata kae hala’ataa ha’anau fai ‘eni ke fakahoifua kia ‘Otua. Koe ngaahi katoanga fakamahina fo’ou ‘ae “katoanga Penitekosi, katoanga fakamolemole angahala, katoanga pasova, katoanga fale lou’akau….Koe ngaahi katoanga ia ‘oku ifi’aki ‘ae ngaahi talupite pea fakaongo atu hono ngaahi ouau (Nomipa 10:10; 28:11,14). Pea na’e fai ‘ae ngaahi katoanga ‘eni he ‘aho ‘e 7 pea koe ‘aho hono valu koe ‘aho lahi ia he koe faka’osinga ia ‘oe ngaahi katoanga ‘aki ‘ae “fakataha tapu” hangee nai ko ha Konifelenisi fakata’u ‘ae ngaahi siasi he ‘aho ni (Levitiko 23:24-39; Sione 7:37). ‘Oku ou mahalo koe lea ki heni koe “Holi ke fie uoo kae ‘au e kainga!” Kia Sihova koe ngaahi tu’utu’uni kotoa pe na’a ku tala ke tauhi na’e ‘ikai ‘aupito ia ke fakataumu’a ke faka’ei’eiki mo fakangeingei ai ki ha’a tangata…Ka na’e fakataumu’a ia ke mou fai ai ha fakatomala mei ho’omou ngaahi angahala. Kainga ’Oku ‘ikai ala pa’usi’i ‘ae ‘Otua
Koe malanga ni na’e ‘ikai fai ‘i Sotoma pe mo Komola, ka na’a ne malanga hifo ki ha fu’u Siasi kaukaua mo ‘iloa ‘i loto Selusalema ko hono Siasi totonu pe ia. Kia ‘Aisea neongo ‘oku ‘ikai ko Sotoma ‘eni mo Komola ka hangee ko ia ‘oku lea ki ai ‘ae veesi 9 “Ka na’e ta’e ’oua ‘ae fakatoe mai ‘e Sihova Sapaoti hatau ki’i toenga- seuke pehee kuo tau hangee ko Sotoma, kuo tau tatau mo Komola” (1:9). ‘O feefee kainga? ‘O faka’auha kotoa ‘ae me’a mo’ui hono kotoa! Kia ‘Aisea koe tu’unga mo’ui ia na’e lolotonga fononga ai ‘a ‘Isileli na’e ‘ikai toe kehekehe ia mo tu’unga mo’ui na’e ‘i ai ‘a Sotoma mo Komola. Kia ‘Aisea koe tukunga mo’ui ai pe na’e lolotonga fononga ai hono Siasi mo hono ngaahi katoanga fakalotu koe “fo’i Komola mo Sotoma ‘ataa pe ia.” ‘Oku ongo vevela pea fakamamahi hono ongo kiate kitautolu he ‘aho ni ‘oku lolotonga fononga hotau ngaahi funga vaka he ‘alunga fakasotoma mo fakakomola. ‘Oku ‘ikai ke tau teitei loto ke anga’i pehee’i kitautolu Tonga he ‘oku tau lolotonga feta’utu’i atu he fokoutua tatau moe Siasi ‘i Selusalema. Koe fekau ke tala na’e fakataumu’a kotoa ia ki hono fakahaohao’i ‘ae to’onga mo’ui fakalotu ‘oku hoifua ki ai ‘ae ‘Otua kae tautau tefito ki hono fakahoko ‘oe ngaahi feilaulau moe tutu ‘inisenisi, ngaahi ‘aho katoanga moe ngaahi katoanga fakalotu.
Kainga ‘oku feefee hotau ngaahi fungavaka he ‘aho ni?? Na’a ‘oku tau fematematei he lotu moe fuakavenga kae ta ‘oku hanga kehe ‘osi ‘ae ‘Otua ia mei he’etau fola nima hake. ‘Oku ‘i he faka’osinga ‘o e Tohi ‘a ‘Aisea, ‘a e fakamatala ki hono fakahoko ‘e he ‘Otua ‘a e me’a ni, he ‘oku pehē, ‘e he veesi faka’osi ‘o e Tohi ni, “Pea te nau ‘alu atu ‘o sio ki he sino ‘o e kakai kotoa kuo angatu’u kiate au, he ‘e ‘ikai mate honau ‘uanga pea ‘e ‘ikai mafu’ifu’i honau afi, pea te nau hoko ko e me’a palakū he ‘ao ‘o e kakai kotoa” (Ais.66:24).10 ‘Oku ‘asi leva mei he veesi ko eni, tā ko e me’a ko ē na’e tokanga ki ai ‘a e kamata’anga ‘o e Tohi, na’e hokohoko atu pe ‘ene tokanga ki ai he toenga ‘o e Tohi, ‘o a’u ki hono toki fakakakato ‘o e ngaahi me’a ko ia, he ngata’anga ‘o e Tohi ‘a ‘Aisea. Kalanga ‘a ‘Aisea ‘Isileli! / Siasi/ Famili moe Tonga kotoa  “Fufulu kimoutolu ‘ai ke mou ma’a, ‘ave ‘ae kovi homou faianga ke ‘oua na’a vakai ‘e hoku mata; tuku ‘ae faikovi; ako ke fai lelei…ta’ofi ki he totonu ‘a ia ‘oku fai fakamalohi….” Kainga ’Oku ‘ikai ala pa’usi’i ‘ae ‘Otua
Koe tala ‘oe faka’amanaki
 
“Ha’u mu’a ke ta sivi he neongo ‘e haa kulokula ho’omou hia ‘e hoko ‘o hinehina hangee koe sinou neongo ‘e haa kula maa ka te nau tatau moe vavae ‘au’au. Kapau te mou loto lelei mo talangofua te mou kai ‘ae lelei ‘oe fonua….” (vv 18-19). Kainga koe ‘Otua ‘eni kae ‘ikai koe tangata. Koe mohu Kelesi ‘eni pea mo tuai ki he houhau! Koe ‘ofa ‘eni ‘ae ‘Otua ka ‘oku ‘ikai koe tangata. Ne ‘ikai tefito e sio ‘a ‘Aisea ki hono fili ‘o ‘Isileli mei he tukufakaholo ‘o e ‘Ekisoto, ka na’a ne vakai fakalukufua pe. Ko ha kakai kuo angahala mo ta’ema’a ‘e ‘ikai ha nau faingamalie ‘i he fakamaau ‘ae ‘Otua pea moe ma’u ‘ae mo’ui ta’engata.  ‘E hoko mai ha “‘aho” ‘a ia ‘e faka’auha ai kinautolu ‘i he ‘ao ‘o ‘Elioni. Ko e tautea ‘e makatu’unga ‘i he hoko mai ‘a e ma’oni’oni ‘a e ‘Otua. Kaekehe, neongo ‘e ‘i ai ha faka’auha, ‘e ‘ikai ‘aupito li’aki ‘e Sihova hono kakai. ‘Io!  Neongo ‘e haa kulokula ho’omou hia ‘e hoko ‘o hinehina hangee koe sinou. Ko ‘ene taumu’a pe ke tautea ko e ‘uhi ke nau to e foki kiate ia. Na’a ne tuku keu mamahi na’a ne ki’i kinisi nai koe ‘ofa e kuo lahi ‘ofa fakaetamai ‘io te ne fufuu au hono ‘aofinima.
Ko ha hiki mei he tautea ki he tala’ofa, ‘e makatu’unga ‘i he tui, ‘a ia ko e faka’ilonga ‘o hono tali ‘a ‘ene pule mo e mateuteu ke talangofua ki hono finangalo.  Kia ‘Aisea, ko e talangofua ko ia ‘a e makatu’unga mo e makatuliki ‘o e mo’ui (7:4, 9). Kotoa ‘ene ngaahi fekau ne fakataumu’a ke hoko ‘a Siuta/ mo hotau ngaahi siasi ‘o hange ko ia na’e totonu ke nau ‘i ai, ko e kakai ‘a e ‘Otua (Teutalonome 13:10). ‘Oku ‘i he faka’osinga ‘o e Tohi ‘a ‘Aisea, ‘a e fakamatala ki hono fakahoko ‘e he ‘Otua ‘a e me’a ni, he ‘oku pehē, ‘e he veesi faka’osi ‘o e Tohi ni, “Pea te nau ‘alu atu ‘o sio ki he sino ‘o e kakai kotoa kuo angatu’u kiate au, he ‘e ‘ikai mate honau ‘uanga pea ‘e ‘ikai mafu’ifu’i honau afi, pea te nau hoko ko e me’a palakū he ‘ao ‘o e kakai kotoa” (Ais.66:24). ‘I he kamata’anga ‘o e Tohi ni, he vahe 1:2, ‘oku ui mai ai ‘a “langi mo māmani” ke fai ki ai ‘a e talatalaaki’i ‘o e angatu’u ‘a Selusalema ‘o e senituli 8 KM. Ka ‘i he ngata’anga ‘o e Tohi ni, he vahe 65:17 mo e 66:22, ‘oku fakafo’ou ai ‘a “langi mo māmani (fonua)” ke hoa, pea ke nau fe’ao ma’u aipē mo Selusalema fo’ou, ‘a ē kuo fakatupu fo’ou ‘e Sihova
  Feefee ‘etau ngaahi katoanga he ‘aho ni?
 
Kuo hoko ‘ae lotu he ‘aho ni koe me’a ngaue malohi taha ia ‘ae Tevolo ke ne faka’auha’aki ‘ae mamani ki he mate ta’engata. Kainga ‘oku lea ‘ae ‘Otua ‘ia ‘Aisea ki ‘Isileli pea mo kitautolu he ‘aho ni. ‘Oku fiema’u mai ‘e he ‘Otua kainga Tonga ke tau liliu leva mei he’etau founga fakafeangai ki he’ene founga ‘oku ne hoifua ki ai. Kainga kuo hoko ‘etau ngaahi katoanga lotu he ‘aho ni hangee ha katoanga fakahaahaa. ‘Oku taki taha tala hono lahi he fakatapu (pea ka ‘ikai ke fakatapua ia pea momoko ia ‘o ta’utu)…he anga ‘oe fakanofonofo nofo’anga…he fa’unga lea…he heliaki’i hono malanga’i totonu ‘ae folofola…He femamae’aki koe’uhii koe koloa moe pa’anga…hono pule’i ‘e he kau ma’u me’a ‘ae ngaue totonu ‘ae Siasi…hono ngaue hala’aki ‘ae kakava ‘oe Siasi…he mounu’aki ‘ae fa’a lotu tangi mo loloa ke tohoaki’i ‘aki ‘ae tokanga ‘ae kakai ‘oe siasi ki ha’ate ‘asenita fakafo’ituitui pe (hidden agenda)…he ngaue hala’aki ‘ae mafai moe falala ‘ae kakai. ‘Oku tau fai ‘o ngali tangata pea mamalu fu’u hono ngaahi ouau pea ‘omi hono veesi folofola ke “hu’ihu’i” ‘aki ‘ae fo’i “fiema’u” ‘oku toitoi mei mui. Na’e pehee ‘ae ma’u ‘a ‘Isileli ko ‘enau fakakakato ‘ae ngaahi ouau lotu moe tutu ‘inisenisi he Temipale moe ngaahi katoanga tokua ‘oku hoifua ki ai ‘a Sihova he ko ‘ene fekau. ‘Ikai! Kainga ‘oku mahino pe ia ko ‘ene fekau ka koe ‘ulungaanga moe makatu’unga moe laumalie na’e fakahoko’aki na’e fehi’a ki ai ‘a Sihova. Ko ‘enau fakakakato ‘ae ngaahi tu’utu’uni tokua ‘e puli ai mo fakangalo’i ai ‘e Sihova ‘enau talangata’a, fai kakaa, ta’e tui ki he ngaahi palomesi, ta’e faitotonu honau ngaahi lakanga fakalotu moe ha fua…’Oku tau ‘ilo ia mei fee? ‘Oku tau malava ke tala ia mei he fua moe tukunga mo’ui ‘oku lolotonga fononga ai ‘ae siasi he ‘aho ni.
Fakaakonaki
 
Koe fee ‘ae fakalangilangi ‘oku hoifua ki ai ‘ae ‘Otua? Tau anga maheni’aki ‘ae lea ni “Ke langilangi’ia ai pe ‘ae ‘Otua he katoanga kuo tau fai!” Kainga ke langilangi’ia ‘ae ‘Otua ‘oku ‘osiange ko kita pe ‘ae paipa ‘oku ‘ilonga taha!…’Oku tau tala koe langilangi ‘eni ‘oe ‘Otua ‘osi koe katoanga ia na’e matuku mai’aki ia ‘ae kee moe felaulauhi? Koe kaakaa ‘eni moe pa’uu lotu lahi ‘oku tau fai! Koe fakamu’omu’a ‘ae huafa ‘oe ‘Otua kae muimui atu ‘etau fiema’u fakaeloto ai. Kainga koe langilangi ‘ae ‘Otua ‘e ma’u ia pe ia he laumalie lavea moe loto kuo fakatomala mo’oni. Koe loto fu’u fo’ou koe ‘imisi ia ‘oe ‘Otua.  Ko ia e me’a ‘oku me’e ai ‘a loto langi ko ha liliu ‘a ha mo’ui ‘e taha ‘o tui ki he ‘Alo pea kau he katoanga ‘oe ‘aho lahi moe Lami.
Fakama’opo’opo
 
Kainga koe ‘Otua tatau ai pe ‘eni ‘oku tau ma’u mo ia na’e ‘i he kuonga ‘oe hee ‘a ‘Isileli. Koe meesi tatau pe na’a ne fai ki he lanu kulokula ‘ae angahala ‘a ‘Isileli pea mo ‘ene meesi mo ‘omi Kelesi ki he hulu fau ‘etau ngaahi angahala. ‘Oku ne ‘afio’i ‘etau fangatua faka’aho moe angahala…pea ‘oku ‘osi ‘afio’i foki koe kakano ‘oku tau ma’u ko ia ‘ae malohinga ‘oe angahala. Ka ‘oku ne kei kakapa mai pe hono nima fai fakamo’ui ke puke mai ha mo’ui kuo ne fakatomala pea si’aki mo’oni hono ngaahi vaa’ihala kovi kae liliu mo tafoki mo’oni ‘aki ‘ae laumalie lavea mo loto kuo mafesifesi ‘o hinga atu ki he ve’e va’e ‘o Sisu Kalaisi. Tala atu kuo kehe ‘ae mo’ui he kuo tau e langi ‘oe Ta’ehamai he’ene ma’u atu kitautolu ki he ‘api kuo ne ‘osi toka teuteu ma’ae kakai kuo nau ‘ofa kiate ia ‘o tauhi mo’oni hono ngaahi tu’utu’uni. ‘Io “…Pea tu’u ‘a Sisu ‘o kalanga ‘o pehee, Ka ai ha taha ‘oku fie inua ke ne ha’u kiate au ‘o inu” (Sione 7:37) Kainga ko Sisu ‘eni “Ha’u kiate au ‘a kimoutolu kotoa pe ‘oku fakaongosia mo mafasia, pea te u fakamalolo kimoutolu. ‘Ai ‘eku ‘ioke kiate tekimoutolu, pea mou ako ‘iate au; he ‘oku ou fa’a kataki mo anga fakatu’a pea te mou ‘ilo ha malolo ‘i homou laumalie. He koe ‘ioke ‘a’aku ‘oku molu, pea koe kaveinga ‘a’aku ‘oku ma’ama’a” (Matiu 11:28-30). Kainga te ke fiema’u ‘ae Sisu ko ia he taimi ni? (..kapau ‘oku ‘io…pea ke fai leva ha’o lotu fakalongolongo pe ‘o fakafeta’i ‘i he’ene kei fie ma’u koe koe angahala….)….” “Si’i feilaulau ko ia ‘oku fu’u hulu noa; fe’unga hono mahu’inga mo e kakai kotoa” “Ko fa’a hono lava ka mau ka’anga ee, ‘o maumau faafaa he po’uli lahi? Foki Sisu mei Langi ‘o toe ala pe ‘oku vaivai ‘ae fai ‘a ho Siasi. Koe tangi e ‘a mamani “’Eiki!’Eiki! foki mei he langi! Fuoloa ‘emau nofo ‘o talitali atu ‘a fee nai te ke toe ha’u” kau toe ‘ai atu kainga ‘oku ‘ikai ala pa’usi’i ‘ae ‘Otua….’Emeni!

Kavauhi