Ngaue ‘aonga’aki e ki’i taimi ‘oku ala ma’u ke kumi’aki ‘ae mo’ui kaha’u

!!MALANGA SAPATE 22-09-2013!!

Ngaahi lesoni: Same 79:1-9; Selemaia 8:18-9:1; 1 Timote 2:1-7; Luke 16:1-13

Ngaahi himi: 596/507/518 /520/522/534/538

Potu Folofola: Luke 16: Pea ko au foki ‘oku ou pehee atu, mou ngaue’aki ‘ae koloa kaakaa ke tupu ai ha kakai ‘e ‘ofa mai; koe’uhii ‘oka ‘unu ia pea nau fiema’u kimoutolu ki he ngaahi teniti ta’engata.”

Kaveinga: “Ngaue ‘aonga’aki e ki’i taimi ‘oku ala ma’u ke kumi’aki ‘ae mo’ui kaha’u”

Koe taha ‘eni he ngaahi talanoa fakatātā matu’aki faingata’a ki hano vete mo faka’uhinga’i (Literally) koe’uhii koe founga hono ngaue’aki ‘o hono fakalea he ngaahi hiki tohii hangee koe liliu lea na’e ngaue’aki ‘e Dr. Molitoni “Tauhi koloa kākā! ‘Oku ou tui ‘oku ‘i ai hano toe fakalea he paaki ‘a Tomasi Uesi moe “Taulua.” ’Oku fuufuu ‘e Sisu he talanoa ni ‘ae fakakaukau ‘oe mateuteu moefakatokanga ki he’ene kauako ‘ae pau ki he tauhi koloa kākā ke ne mateuteu moe fakatokanga ki hono iku’anga he kaha’u ‘oka hifo ia mei he hono lakanga moe pau ki he fa’ahinga ‘oe tangata ke ne matu’aki mateuteu moe fakatokanga ‘oka hoko mai ‘ae fakamaau ‘ae ‘Otua hangee koe fakatokanga ‘a Sisu he talanoa ka ko hotau veesi malanga “Pea ko au foki ‘oku ou pehee atu, mou ngaue’aki ‘ae koloa kākā ke tupu ai ha kakai ‘e ‘ofa mai; koe’uhii ‘oka ‘unu ia pea nau fiema’u kimoutolu ki he ngaahi teniti ta’engata.

‘I he talanoa ni koe tangata koloa’ia na’a ne ui ‘ene pule ngaue (…mei he maama ‘ae motua’i lea ‘e ala ‘uhinga leva ki ha toko taha kuo fakamafai’i ke ne tokanga’i, tauhi mo fakalele ha kakai (famili) pe koloa (fale) ke ne ‘fakafokiange ‘ene tohi tauhi koloa. ‘I he kuonga ‘o Sisu na’a fa’a ngaue’aki (hired) hono totongi mai ha taha ‘e he kakai mo’umo’ua ha kau tangata ke nau tokanga’i ‘enau ngaue’anga moe ‘enau ngaahi me’a fakapa’anga. Koe tefito’i palopalema leva ‘oku fokotu’u mai ‘e he talanoa ni koe “toloveka’aki” ‘ae koloa moe mafaii ‘ehe tokotaha na’e hire mai pe ko ia ‘oku fakalea heni ‘e Dr. Moulton koe “Tauhi koloa kākā.” ‘I he kamata’anga ‘oe talanoa ni ne ‘ikai mamafa ‘ae ‘eiki ‘oku ‘a’ana ‘ae ngaue ki he ta’e fai totonu (dishonest) ‘ae tauhi koloa ka e matamata koe ‘ene ta’e tokangaa (irresponsible) ki hono fatongia na’e tokanga mamafa ki ai. Ka ‘i he taimi tatau koe setuata pe tauhi koloa ni na’e ‘ikai te ne faitotonu, ka na’a ne ngaue’aonga’aki hono faingamalie ke teuteu’aki hano kaha’u. Koe makatu’unga hono fai ‘e Sisu ‘ae talanoa fakatātā ko eni, koe’uhii ke fanongo ki ai mo ako ai ‘ae kau  Fālesi “‘a ia ko e fa’ahinga na’e ‘ofa ki he pa’anga” (v.14). ‘Oku hoko leva heni ‘ae pa’anga koe tefito’i tupu’anga ia ‘oe kovi kotoa pe hangee ko ia ‘oku lea ki ai ‘a Sisu he talanoa ni. Ko e kau Fālesi ‘a e kau “tauhi koloa kākā” ‘o e talanoa, he ko kinautolu ia ‘a e “fānau ‘o e maama ko eni.”

Ko e konga ‘uluaki (vv 1-8) ‘oe talanoa ‘a Sisu ki he angafai ‘a e “fānau ‘o e maama ko eni” pea mo ‘ene fakapotopoto ange ‘a’ana ‘i he angafai ‘a e “fānau ‘o e maama (kaha’u)”. He ‘oku sio ‘a e fānau ‘o e maama ko eni ‘o fakamama’u ki he taumu’a kuo nau fokotu’u ki he kaha’u ‘o ‘enau mo’ui, pea nau fai ‘a e me’a kotoa pe ‘i honau ivi mo e mafai ‘onautolu ke a’usia ‘a e taumu’a ko ia ‘o tatau aipē pe ko ha founga lelei pe ko ha founga kākā, ‘o hangē ko e fai ‘a e tamaio’eiki ‘i he talanoa fakatātā. Ko e taumu’a na’e fokotu’u ‘e he tauhikoloa kākā ki hono kaha’u: “ke tali ia ‘i he ngaahi fale” ‘o e fa’ahinga na’e mo’ua ki he’ene ‘eiki. Na’a ne ngāue kākā’aki ‘a e koloa ‘a ‘ene ‘eiki, ke a’usia ‘a e taumu’a ko ia.

Koe Setuata koe tangata ‘oku ne tauhi ha koloa ‘a ha taha kehe. ‘Oku ‘ikai tene ma’u ‘ae koloa ko ia ka ‘oku ‘i ai ‘ene totonu ke ne ‘inasi he fiefia moe monu’ia ko ia ‘ae toko taha ‘oku ‘a’ana ia. Koe me’a mahu’inga taha ki he setuata ko ‘eni ko ‘ene Faitotonu. Koe taimi pe na’e ngalo ai ‘i he tauhi koloa ko ‘eni ‘ae fehu’i kohai ia? Pea koe haa ‘ene ngaue ‘oku fai? Ko ‘ene ngaue kia hai? Pea koe taimi ia ne mafuli ai ‘ae “tauhi koloa” ki he “Tauhi koloa kaakaa” (prodigal steward) ko ‘ene pa’usi’i leva ‘ae falala ‘ae Pulengaue “…toloveka’aki ‘ene koloa.…(Hoos diaskorpizoon… Literally, “as wasting.”) ” pea iku ki he’ene ngaue ta’e totonu’aki hono mafai. ‘I he taimi pe ne ongona ai ‘ehe Pulengaue ‘ae me’a ni na’a ne ‘eke ‘ae tohi ngaue pea ke sivi leva ‘ene koloa pea ko hono iku’anga ko hono fakamalolo’i pe tuli ‘ae tauhi koloa kaakaa mei he’ene ngaue.

Na’e ‘ikai fai ‘e Sisu ha’ane lea ‘o fekau’aki moe ta’e faitotonu pea moe founga ta’e totonu na’e ne ngaue’aki ki he kakai na’e mo’ua mai ki he koloa ‘a hono pule. Ka na’a ne lea ‘o fekau’aki moe founga hono ngaue’aonga’aki ‘e he tauhi koloa kaakaa ‘a hono faingamalie “Pea fakamaloo ‘e he’ene ‘eiki ki he tauhi koloa kaka koe’uhii koe ngali poto ‘ene fai : he koe fanau ‘ae maama ko ‘eni, ‘i he fai mo ho’o nautolu fa’ahinga ‘oku ngali potoange ‘enau to’onga ‘i he to’onga ‘ae fanau ‘ae maama.  (v 8) He ‘oku nau ‘amanaki ki ha faingamalie he kaha’u mo ha toe ngaahi kaungame’a ‘e toko lahiange te nau fe’ao. Koe fo’i taukei moe a’usia ‘ae tauhi koloa na’e makatu’unga ai ‘ae to ‘ae lea ni ka ‘oku ‘ikai ko ‘ene founga kaakaa. Koe me’a ke tau manatu’i ‘oku ‘ikai fakatonuhia’i ‘ehe talanoa ni ‘ae ngaue kaakaa ‘ae tauhi koloa he ko hono fakamo’oni na’e tuku ia ki tu’a mei he ngaue ‘o ‘ikai ko ha’ane ngaue lelei ka ko ‘ene ngaue kovi mo kaakaa. Koe akonakii matamata ‘oku to ia he fakakaukau’i ‘e he tauhi koloa ha me’a ke ne hoko atu ki ai ‘ene mo’ui he kaha’u. Koe fo’i taukei ia ‘ae tauhi koloa kaakaa na’e tokanga ki ai ‘a Sisu he talanoa ni. Koha kakai te nau ngaue’aonga’aki honau faingamalie ke kumi ki ha potu mo ha feitu’u ‘e ala mo’ui ai ‘oka hoko mai ‘ae ‘eke ‘oe tohi tauhi koloa he fakamaau ‘ae ‘Otua. Na’e mo’ui hono ‘atamai ke ngaue leva ke fakakaukau’i ha founga ke ne mo’ui ai ka ki he Kalisitiane ‘oku fiema’u ke mo’ui hoto Laumalie ke fakasio leva pea ke ngaue’i leva ha founga ke te hao ai ‘i he fakamaau ‘ae ‘Otua.

Na’e ‘ilo’i ‘ehe tauhi koloa ni ‘e mole ‘ene ngaue. He’ikai te ne toe lava ke liliu e kuohili ka kuopau ke ne teuteu’i mo hanga atu ki mu’a ki hono kaha’u ki ha founga te ne toe ma’u ai ha faingamalie ke ne mo’ui ai. Ka ‘e anga fefe ? ’’A ‘oku ‘ilo pe ‘ae me’a te u fai kae fiema’u au ‘e he ni’ihi ki ho’o nautolu fale ‘oka hifo au mei he lakanga (v 4). Koeha leva ‘ene founga ? Ko ha’ane anga fakakaume’a leva ki he kakai na’a nau fakamo’ua he koloa ‘o ‘ene ‘eiki. Na’e ‘ikai fai ‘e Sisu ha’ane lea ‘o fekau’aki moe ta’e faitotonu pea moe founga ta’e totonu na’e ne ngaue’aki. Ka na’a ne lea ‘o fekau’aki moe founga hono ngaue’aonga’aki ‘e he tauhi koloa kaakaa ‘a hono faingamalie na’e toe tukuange ‘e he’ene ‘eiki. Koe lea koe “redeeming the time” koe to’o ia mei he fakakaukau fakatauhi tohi ‘oku ‘uhinga ki he “buying up the opportunity.” Ko hono ngaue fakapotopoto’aki mo hono ngaue vale’aki ‘oe faingamalie koe me’a ‘ataa’ataa pe ia ‘a’au ‘o fakatatau ki he mahino ho fengaue’aki moe tokotaha ‘oku ‘o’ona ‘ae faingamalie ko ia.

Neongo na’e faitu’utu’uni ‘ae pule ngaue ki he toko taha tauhi koloa ni ka ‘i he taimi tatau na’a ne ‘oange foki hano faingamalie ke ne fakama’opo’opo ‘ene ngaue pe koe foakiange ‘ene “tohi tauhi koloa” ki mu’a pea ne toki hifo mei he’ene ngaue. Na’e lau ‘eni ‘ehe tauhi koloa ko ‘eni ko ha’ane faingamalie faka’osi ‘eni ke ne ngaue’aki ai ‘ae mafai ‘oe Pule ngaue neongo kuo ‘ikai ha’ane toe totonu fakalao ki ai ke ne kumi’aki hano faingamalie ke ne kei hoko pe koe tokotaha ke ‘ofa’i kae ‘ikai koe fehi’anekina’i. (lau kotoa ki he siasi ‘ae vv 5-7) Koe fo’i fekuki ne anga faingata’a ka na’e ngali poto ‘ene founga he na’a ne fakamolemole’i ‘ae mo’ua pea write off ‘ae mo’ua ‘e ni’ihi ‘o lau koe mole (loss) koe’uhii pe ke ne hoko koe tangata ke ‘ofa’i ‘oka hifo ia‏ mei hono lakanga. Kainga koe me’a ke tau tomu’a vakai’i ko ‘ene foungaa na’e ngali potoo ka koe ‘uhinga na’a ne fai ai ‘ae founga ko ia (intention) ‘oku kei ta’e ngali poto pe he ‘oku kei kākā pe ia. Fa’a ha atu ia meia kitautolu kau lotu…’ae ngali lotu e fakakaukau ka ko hono intention ‘oku fu’u ta’e ngali lotu mo’oni ia.

Na’e ‘ikai makatu’unga ‘ae fakamalo ‘ae ‘eiki ‘oku ‘a’ana ‘ae ngaue’anga ki he tauhi koloa kaka ‘o tu’unga ‘i ha’ane ngaue lelei ‘ikai! mole ke mama’o! KA ko ‘ene tokanga ‘o ngaue’aonga’aki hono faingamalie na’e ‘oange ke ne ngaue’aki ai ‘ae koloa moe mafai na’a ne kei ma’u ke ne fokotu’utu’u pe fa’u’aki ia ha kaha’u malu mo pau ma’ana. Koe fo’i invest lelei na’e fai ‘e he tokotaha ni ko ‘ene holoki ‘ae mo’ua ka ne ngaue’aki ‘ae kehekehe (différences) ‘oe mo’ua ko ha’ane fakahuu atu ai ha’ane kole ngaue..kole ke nau ‘ofa’i ia ki he kakai ko ‘eni he kaha’u ‘oka hifo ia. Na’e ‘ikai ako’i heni ‘e Sisu ‘ene kau ako ke nau ngaue ta’e fai totonu mo kākā. KA na’a ne ako’aki ‘ae mahu’inga ke nau ngaue ‘aonga’aki ‘ae ngaahi koloa fakamatelie (koloa kākā) ki ha ngaahi taumu’a moe kaveinga Fakalaumalie. Ko hono totonu, ke ngāue’aki ‘a e pa’anga, ‘o ‘ikai fakataumu’a ke ma’u kātoa ‘aki ‘e kita ‘a e ngaahi lelei ‘o e mo’ui (cf.v.25), ka ke fakapa’anga ‘aki ‘a e ngaahi ngāue faka’evangēliō ke ma’u mai ai ha kakai mo’ua ki hotau ‘Eiki, ke nau ‘ofa ki hotau ‘Eiki ne pekia, pea ke nau kau ai ki he Pule’anga ‘o e ‘Otua. He ko kinautolu te nau talitali kitautolu he ‘aho ‘e to’o ai hotau lakanga tauhikoloa.

Koe koloa kākā heni ‘oku ‘uhinga koe ngaahi koloa mole mo ‘osi ‘oe mamani. ‘Oku ngaue’aki ‘e he fanau ‘oe maama ko ‘eni ‘a ‘enau founga moe koloa ko ‘eni ke teuteu’aki ha’anau paletu’a fakaemamani he kaha’u. Koehaa hono ‘uhinga ‘oku ‘ikai malava ai ‘ehe fanau ‘ae maama (kitautolu kau lotu) ke nau ma’u ‘ae fa’ahinga mateuteu pehe ki he mo’ui kaha’u? Ngaue’aki ‘ae koloa kākā“unrighteous mammon” ‘oku ala ‘uhinga (literally), koe koloa’ia pe ta’e faitotonu ke ikuna’i’aki ha ngaahi Laumalie ma’ae pule’anga ‘oe ‘Otua. Pea ‘e anga fefe leva hono ngaue’aki ‘ae koloa kākā ke ikuna’aki ha mo’ui ma’ae teniti ta’engata? Kapau na’e ngaue’aonga’aki ‘ehe tangata koloa’ia koTaivasi ha ki’i konga ‘o ‘ene koloa ke ne tokoni’i’aki ‘a si’i Lasalosi pea ‘oku ‘i ai leva hono kaume’a ke ne fanafana atu ki he ve’e telinga ‘o ‘Epalahme “Ko Taivasii ko hoku kaume’aa ia he na’a ne fa’a tokoni’i au ‘aki ‘ene koloa ‘i he ngaahi taimi ‘o ‘eku faingata’a’ia ke hu mai ki he teniti ta’engata.” Ka ko hono pango kainga na’e ‘ikai ke ‘i ai hanokaume’a ke tu’u ma’ana he ‘aho ko ia pea ko hono iku’anga koe hanga tonu ki hetesi pea ko ‘ene popoaki “’alu atu mu’a ‘o tala atu “Siasi moe kainga mou ngaue’aonga’aki ‘a ho’omou koloa ke ikuna’aki ‘a taha ma’a Sisuu he ka ‘ikai te mou iku kotoa mai ki he fu’u ano afi ni…” Kainga ngaue’aonga’aki ‘ae koloa moe pa’anga ‘oku tau ma’u ‘o ‘ikai koe’uhii pe koe Pule’anga ‘oe ‘Otua ka ke tau tokoni’aki mo ‘ofa’aki ki he masiva pea ‘i he taimi tatau ‘oku tau fakahu koloa ai ma’a kitautolu ki he teniti ta’engata (vakai kia Matiu 25:33, Luke 6:38, Fakaha 12:6; 16:15). “Ko ia ‘oku lototo he me’a ‘oku si’i, te ne loto to foki he me’a ‘oku lahi; pea ko ia ‘oku kaakaa he me’a ‘oku si’i te ne kaakaa foki he me’a ‘oku lahi…” (Luke 16: 10)

Ko hotau kehekehe mo e tauhikoloa kākā, he na’e fai kākā’aki ‘e ia ‘a e koloa ‘a ‘ene ‘eiki, ka ‘oku taau ke fai lototō ‘ekitautolu ‘aki ‘a e koloa ‘a ‘etau ‘Eiki (v.10-12). Ko e koloa ‘oku faka’inasi’aki ‘e he ‘Otua ‘akitautolu ‘i he mo’ui ko eni, ko e “koloa ‘a māmani.” ‘Oku ‘ikai ko e “koloa mo’oni” koe ‘ata’i maa pe ia ke tolonga ‘o ta’engata pea ko ia ‘ae koloa kākā. Ko e koloa fakataimi pe ke tau ngāue’aki ‘i he maama ko eni. Ko ‘afē pe kuo “hiki” ‘a e koloa ko ia meiate kitautolu, ‘o to’o ‘etau lakanga tauhikoloa, kae ‘ange ‘etau “tohi tauhi koloa” ki he ‘eiki ‘oku ‘a’ana ‘a e koloa ko ia. Ka ko e ‘uhinga hono faka’inasi’aki kitautolu ‘e he ‘Otua ‘a e ngaahi koloa ‘o māmani, ke tau ngāue’aki ia ke ma’u ai ha “kāinga” (philous = ngaahi kaume’a) ‘o tautolu kuo tui ki he ‘Eiki. Koe’uhi ‘oka to’o leva ‘etau lakanga tauhikoloa ‘e he mate, pea pau ke ‘atu ‘etau tohi tauhi koloa ki he ‘Eiki ‘i he Fakamaau, pea talitali kitautolu ‘e hotau kāinga na’e ma’u’aki ‘a e koloa ‘a e ‘Eiki, ki he Tēniti ta’engata.

Ko e akonaki ia ‘oku fokotu’u mai ‘e Sisu ke ako mei he talanoa ko eni ‘e he fānau ‘o e maama kaha’u. Hangē ko e tauhikoloa, kuo ‘omi ‘e he ‘Eiki ‘a ‘ene koloa ‘o faka’inasi’aki ‘a kitautolu kotoa pe. Hangē ko e tauhikoloa kākā, ‘oku taau ke tau fakatokanga’i ‘e ai ha ‘aho ‘e to’o ai ‘a ‘etau lakanga tauhi koloa meiate kitautolu ‘e he ‘eiki ‘oku ‘a’ana ‘a e koloa ‘oku tau ngāue’aki, pea ‘oku taau ke tau ma’u ai ‘a e fakamālō ‘a e ‘Eiki ‘oku ‘a’ana ‘a e koloa. Hangē foki ko e tauhikoloa, ‘oku taau ke fakataumu’a ‘etau mo’ui ke tali kitautolu ‘i he ngaahi tēniti ‘o e kakai ‘oku mo’ua ki hotau ‘Eiki, ka ko ha ngaahi “tēniti ta’engata” ia ‘oku fakataumu’a ki ai ‘etau mo’ui. Pea ‘oku ne uki ‘a ‘ene kau ako ke nau ngāue’aki ‘a e koloa kākā, ‘a e koloa ‘osi ‘o e maama ko eni ‘a ē ‘oku foaki ange ‘e he ‘Otua ke ma’u ai ha fa’ahinga ‘e ‘ofa kia Sisu pea ke nau talitali kitautolu ki he tēniti ta’engata. Ko ia ai, ko e uki ‘o e talanoa ko eni, ke tau fai ‘a e ngāue faka’evangeliō, ‘a e malanga’aki ‘o e folofola ‘a e ‘Otua ‘i he faingamālie mo e ta’e ha faingamālie, ki he kakai kotoa pe (2 Tim.4:1-5). Koe lea ‘ae kaiha’a, “Ko ho’o me’a ‘oku ‘a’aku ia ko ia ai teu to’o leva ia!” Koe lea ‘ae siokita “Koe me’a koee ‘a’aku ‘oku ‘a’aku pe ia ko ia ai teu tauhi pe ia!” Ka koe haa koaa ‘ae lea ‘ae Kalisitiane “Koe me’a ‘oku ou ma’u ni koe ‘ofa ‘ata’ataa pe ia ‘ae ‘Otua ko ia ai teu tufa leva ia!” Koe kau Setuata mo tauhi koloa kitautolu ‘ae ‘Otua pea kuopau ke tau ngaue’aki hotau mafai ke tau liukava’i’aki ha mo’ui na’e hee ki he angahala, ke tau ngaue’aki ‘ae mafai ko ia ke faka’ai’ai mo fakalotolahi’i’aki ha kakai ke nau ma’u ‘ae mo’ui ta’engata (1 Tesolonaika 2:4).

Koe lea ‘ae kaiha’a, “Ko ho’o me’a ‘oku ‘a’aku ia ko ia ai teu to’o leva ia!” Koe lea ‘ae siokita “Koe me’a koee ‘a’aku ‘oku ‘a’aku pe ia ko ia ai teu tauhi pe ia!” Ka koe haa koaa ‘ae lea ‘ae Kalisitiane “Koe me’a ‘oku ou ma’u ni koe ‘ofa ‘ata’ataa pe ia ‘ae ‘Otua ko ia ai teu tufa leva ia!” Koe kau Setuata mo tauhi koloa kitautolu ‘ae ‘Otua pea kuopau ke tau ngaue’aki hotau mafai ke tau liukava’i’aki ha mo’ui na’e hee ki he angahala, ke tau ngaue’aki ‘ae mafai ko ia ke faka’ai’ai mo fakalotolahi’i’aki ha kakai ke nau tui ki he ‘Otua. Ko e koloa ‘oku ke ma’u, ko e koloa kehe, ko e koloa kākā he ko ‘afē kuo to’o meiate koe. Ka ‘oku ‘atu ma’au ‘e he ‘Otua ‘a e ngaahi koloa ko ia, ke ke ngāue’aki ke langa’i ‘i he kakai kotoa pe ha ‘ofa kia Sisu Kalaisi na’e pekia ke totongi hotau mo’ui, koe’uhi ko kinautolu ia te nau talitali koe ki he tēniti ta’engata, ‘oka tā ‘a e tapu ki ho’o mo’ui. ‘Oku anga fēfē ho’o ngāue’aki ‘a e koloa kuo ‘atu ma’au?…’Emeni!

Malo ‘etau ma’u ‘ae uike fo’ou ni…fakamolemole atu e tomui…lau ai pe ‘etau lau folofola, lotu fakafamili moe ‘aukai pea mo’ui’aki foki ‘etau ngaahi malanga….’ofa atu moe hufia

Kavauhi