“Koe tui koe tafoki kia Sisu koe hounga’ia”

!!MALANGA SAPATE 13-10-2013!!

 

Ngaahi lesoni: Saame 66:1-12; Selemaia 29:1, 4-7; 2 Timote 2:8-15; Luke 17:11-19

Ngaahi Himi: 621/450/513/419

Veesi malanga Luke 17:18 “’Oku ‘ikai ‘iloa mai koaa hanau taha kuo foki ke fai ha fakafeta’i ki he ‘Otua, ka ko si’i muli ni pe?”

Kaveinga: “Koe tui koe tafoki kia Sisu koe hounga’ia”

Talateu

‘Oku tau kei fononga fakataha mai pea moe taha ‘oe ngaahi kaveinga fisifisimu’a ‘a Luke ke tui ‘ae angahala ‘e fakamo’ui ia ‘e he meesi moe ‘alo’ofa ‘ae ‘Otua. Na’e ‘i ai ha kau Kilia ‘e toko hongofulu na’e fakama’a kinautolu ‘e Sisu pea koe toko taha pe ‘ia kinautolu ka koe Samelia na’a ne toe foki mai ‘o fakamalo kia Sisuu. ‘Oku makehe pea fakahikihki’i ‘e Luke he talanoa ni ‘ae Tui ‘a ha taha muli ‘i ‘Isileli pea koe taha ia ‘ae ngaahi fakamamafa ‘a Luke he’ene hiki Kosipelii ko ‘ene hakeaki’i ‘ae Tui ‘ae Senitaile neongo ‘oku ‘ikai pe ke fa’a tali ‘ehe kau taki lotu Siu ia ‘a Sisu lolotonga ia ‘oku ‘i ai pe si’i kau muli ko ‘enau mo’uii ‘oku fakafalala pe ia ‘i he’enau tui kia Sisu Kalaisi (Luke 7:1-10). ‘Oku taau foki ke tau fakatokanga’i lelei ‘ae taimi na’a ne fai ai hono fakama’a ‘oe kau Kilia ni ‘a ia koe fo’i taimi ia ‘oku ne lolotonga tutui atu mo fakamama’u atu ki he’ene pekia ki Selusalema. ‘A ia ko ‘ene fononga atu ia ke fakama’a ‘ae kilia ‘oe mamani ‘aki hono ta’ata’a ‘i Kalevale (Luke 17:10/ Sione 11/Luke 10:30-37). Ka koe fehu’ia ‘e Sisu ‘ae loto hounga’ia he meesi ‘ae ‘Otua ka ko ia hotau veesi malanga foki ’Oku ‘ikai ‘iloa mai koaa hanau taha kuo foki ke fai ha fakafeta’i ki he ‘Otua, ka ko si’i muli ni pe?

Koe vete ‘oe potu tohi

‘Oku hiki tohi ‘e Luke ha ngaahi ngaue mana ‘e 5 ‘a Sisu pea koe talanoa ‘o hono fakama’a ‘ae kau kilia ni koe taha faa ia ‘oe ngaahi mana ko ia. Koe ‘uluaki mana ‘e tolu ki mu’a na’e fai pe ia ki he toko taha pea ko ‘ene mana fakamuimui hono nima na’e fai ia ‘i Seliko ki he ongo kui ‘e toko ua. Ka koe mana ko ‘eni na’e fai ia ki he toko 10. Ki mu’a he ngaahi vahe na’a ne fakamo’ui ha kilia pea ne tala ke ‘oua na’a ne lea pe tala ki ha taha. Ka ki he kau kilia ni ne fekau ke nau oo ‘o fakahaa kinautolu pea kia Luke kuo ofi ‘ae taimi ‘o Sisu ke pekia he ‘oku toe si’i pe ‘ae ngaahi ‘aho pea a’u hono fononga ki Selusalema.  ‘Oku ‘ikai tuhu’i pau mai ‘e Luke ‘ae feitu’u ka koe fakatatau kihe talanoa ni ko ha feitu’u ofi ki he kau’afonua ‘oe kau Samaletani. “Pea ‘i he’ene ‘alu ki Selusalema tokua na’e fononga atu ‘e ia ‘i he ve’e fonua ‘o Samelia mo Kaleli” (v 11). Kapau te tau fakatokanga’i lelei ‘ae ki’i mape ko ‘ena ‘oku haa he ngaahi peesi kimui ‘i he Tohitapu Katoa ‘e ala tokoni ‘aupito ia ke tau muimui fakataha moe hala fononga ‘o Sisu he talanoa ni. Na’a ne fononga atu he lotolotonga ‘o Samelia mo Kaleli. Na’a ne fuofua fononga ki Kalelei pea mei ai ki Samelia hangee ko ia ‘oku lea ki ai ‘a Luke 9: 51, 52. ‘A ia koe fononga kotoa pe ki Selusalema mei Kaleli kuopau ke nau fou atu ‘i Samelia ke nau ma’u ‘ae tafa’aki fakahihifo koe hala lelei ia mo lahi ke nau fononga ai.

Na’e ‘ikai foki ko ha’ane toki fononga ‘eni ki Selusalema ka na’e ‘osi tu’o tolu ‘ehe fanga ki’i ‘a’ahi taimi nounou ki ai hangee ko ‘ene ‘i ai he ngaahi katoanga tapanikale (Sione vahe 7 moe 8) pea ki he katoanga  hono tu’o 2 (Sione vahe 9 moe 10) pea ko hono 3 na’a ne fakamo’ui ai ‘a Lasalosi mei he mate (Sione 11). Kae hangee koe fakamatala ko ia ‘oku ha ‘ia Sione 4:4 koe taimi koee na’e mavahe ai ‘a Sisu mei Siutea ki Kaleli na’a ne loto pe ke toe fou atu ‘i Kapaniume neongo na’e ‘ikai koe anga maheni ia. Kia Luke matamata koe taumu’a pe ‘eni mo ia ‘a Sisu ke fou atu he fanga ki’i kolo iiki ‘o Samelia ke fakakakato ai pe ‘ene misiona malanga moe fakamo’ui mahaki mo hu’u ai pe hono fofonga ki Selusalema moe pekiaa. Na’e ngaue’aki ‘e Sisu ‘ae talanoa ni ke ne fakafotunga ‘ae pau ki he tangata ke ne mo’ui hounga’ia  he ‘Ofa ‘ae ‘Otua. ‘Oku mahino mei he talanoa ni ‘ae feinga ‘a Luke ke ne fakahaa’i ‘ae a’u atu ‘ae kelesi ‘ae ‘Otua ‘o ‘ikai fakangatangata pe ki ha fa’ahinga kakai

Koe fakamatala ‘oe kilia

Hangee ko ia kuo mou mea’i koe “Kilia” ko hono fakamatala ia ‘oe “Mala’ia” he maama ‘oe fuakava motu’a (Levitiko 13:45-46; 14). Kia Luke koe kilia koe mahaki kili pea ‘oku ‘ikai ha’ane toe fu’u makahe mei hono fakamatala’i ‘oe kilia he kuonga ni pea ‘oku ‘ikai ha toe lea ‘ae Tohitapu ‘o toe mamafaange ki he mahaki ni mei hono faka’uhinga’i ‘ae kau faiako Siuu ‘o nau tukuaki’i koe mahaki ni koe ola moe nunu’a ia ‘oe angahala “Pea koe kilia ‘oku ‘i ai ‘ae mala te ne kofu mahae ai pe, pea mafue hono ‘ulu, pea tene ‘u’ufi hono ngutu, pea tene kaila, ta’ema’a! ta’ema’a! Lolotonga ‘oku ‘iate ia ‘ae mala, tene ta’e ma’a, koe tokotaha ta’e ma’a ia, tene nofo koe taha pe: koe tu’a ‘apitanga hono nofo’anga.” (Levitiko 13: 45-46, Matiu 8:2; Levitiko 13:46; Nomipa 5:2; 2 Tu’i 15:5). Lolotonga ‘oku ma’u ‘e he kilia ha mo’ui ‘oku ne motu ai pe moe feohi moe ‘Otua pea moe kakai kotoa pe. He na’e tapui ‘enau toe kau atu ki he fa’ahinga katoanga lotu. Koe ha me’a ‘oku fiema’u lahi taha ‘e he kilia ka ko ‘ene toe ma’u mai ‘ae ngaahi faingamalie ke feohi mo hono kaunga me’a moe kainga. He ‘oku mahino ‘ae vivili ‘ae feohi ka ‘oku pule’i kinautolu ‘e he tukunga mo’ui ke “fakangata mo ta’ofi ia. “Pea ‘i he’ene a’u ki ha vilisi ‘e taha na’e faka fetaulaki mai kiate ia ha tu’unga tangata ‘e toko hongofulu na’e kilia ‘o nau tutu’u mei he mama’o.” Koe founga ‘apasia na’e fotu mai’aki ‘e he kau kilia ni kia Sisuu koe founga maheni ia na’e ngaue’aki ‘i he Fuakava Motu’a ‘i he taimi ‘oku nau hu ai ki he ‘Otuaa. Neongo ‘enau ‘ilo koe mo’ui ‘eni ‘e hoko mai ka na’a nau kei tauhi pe honau vamama’o ke faka‘ilonga’i lelei ‘a ‘enau teu laka mai mei he mamahi ki he fiemalie…mei he ta’e feohi ki he feohi… ‘isa mei he mate ki he mo’ui. Malie ‘aupito hono talanoa’i ‘e Luke ‘ae talanoa ni ke ne hulu’i ‘ae founga ‘oku kumi ai ‘e Sisu ‘ae fanga sipi ‘oku nau he mei he takanga pea moe ‘ikai ala fai tu’utu’u ni ‘ae tukunga ki he ‘ofa ‘ae ‘Otua.

Koe manava ‘ae hounga’ia

“Pea kalanga ‘ae kau tangata ko ia ‘o nau pehee, ‘Ei Sisu ‘alo’ofa mai.” Koe huafa Sisu ki he kau kilia koe huafa kuopau ke “tokoni ange….kuopau ke ‘ofaange….kuopau ta’e toe veiveiua ke nau mo’ui…Hangee ko ia ‘oku talaloto’aki ‘e he punake ‘oe himi 513: 1 “Sisu ko huafa ko faito’o –laumalie te ke mafai ke fakama’a ‘ae loto fulipe.”  Ko e fekau moe fekau’i ke fai leva. Koe si’i kau Kilia ni na’a nau tu’u pe mei he mama’o ‘o tauhi ‘ae va mama’o kuo tu’utu’uni ‘ehe lao ma’a kinautolu. Na’a nau kalanga le’o lahi mei ai ki he Meesi moe ‘Alo’ofa ‘ae ‘Otua ka na’e ‘ikai ko ‘enau kole ke fakama’a honau kilia. Ko homau kilia koe ‘ikai ke mau kau he meesi moe ‘alo’ofa ‘ae ‘Otua. Na’a nau ‘ilo kohai ia na’a nau lea ki ai ‘a ia ko Mohu ’alo’ofa mo Mohu meesi. Pea ‘ilo’ilo pau foki moe me’a te ne faiange ma’a kinautolu. “’Ei Sisu ‘alo’ofa mai…” Na’a ‘ikai ke nau taki taha kalanga mai pe ko hai ‘e le’o lahi taha kia Sisuu! ka na’a nau kalanga fakataha pe. Pea koe’uhii koe kilia kinautolu na’a nau kaungaa mamahi, kaungaa kalanga. Koehaa ‘oku malava ai ‘ehe kakai faingata’a’ia ke nau ngaue fakataha ki he’enau lelei kae fu’u faingata’a fau ki ha kakai mo’ui lelei ke nau ngaue fakataha ki ha’atau lelei? ‘Oku totonu koe uhuuhuange ‘ae mamahi koe le’o lahiange ia ‘a ‘etau kalanga pea takanga ai mo ‘etau fohe ke kumi ki he meesi moe ‘alo’ofa ‘ae ‘Otua. ‘Oku ngutu huaange ‘a hono fakamavahe’i ‘ae Kilia mei he kakai ‘oe Sosaieti fakasiuu ‘i he taimi ‘e hoko mai ‘ae Fanautama ‘a tangata ke ne fakamavehe’i ‘ae tangata angahala mei he Meesi moe ‘Alo’ofa ‘ae ‘Otua. ‘Oku ‘ikai pe moha toe founga ke ne fakaofi’aki ‘ae angahala ki he meesi moe ‘alo’ofa ‘ae ‘Otua ngata pe he kalanga ’Ei Sisu ‘alo’ofa mai koe tuai e kemo kuo molea atu ‘etau fu’u mousa’a.

‘Oku fanongoa ‘e Sisu ‘ae kole ‘ae angahala

 “Pea ‘i he’ene vakai ki ai na’a ne pehe kiate kinautolu, mou oo pe ‘o fakahaa kimoutolu ki he Taula’eiki. Pea ‘iloange ‘i he’enau mole atu na’e fakama’a kinautolu.” Koe toe ha ha me’a ‘ae taula’eiki ke toe fai ‘o hulu ‘i ha me’a kuo fai ‘e Sisu? ‘Ia Levitiko 14: 1-32 ‘oku haa ai ‘ae ngaahi founga kuo pau ke muimui ai ‘ae toko taha kilia kuo fakama’a pe mo’uii pea na’e ‘ikai fakaehaua ‘e Sisu ‘ae Lao ni ka na’a ne muimui ki ai ‘o hange koe fakamatala ‘a Luke. Matamata pe kainga koe’uhii he ‘oku te’eki ke ne pekia pea toetu’u kae kakato ‘ae ouau fakama’a angahala fakataha ia moe ‘ilo lelei pe ‘e Sisu ia ‘ae founga ‘oku fouange ai hotau fakamo’ui. Na’e fekau ‘e Sisu ke nau ‘alu ‘o fakahaa kinautolu ki he taula’eiki hangee koe tu’utu’uni ‘ae lao (Levitiko 14) “…Pea ‘iloange ‘i he’enau mole atu, na’e fakama’a kinautolu.” Na’e ‘ikai ke ala pe Folofola ke fakamo’ui’aki si’i kau kilia ni hangee ko ‘ene anga faii, ka ki he talanoa ni koe fo’i fekau pe “…Mou oo…” ‘Oku ‘ikai koe fekau ‘a ha tangata ka koe Folofola ‘ae ‘Otua he kuo ‘osi fa’o ki he fekau kotoa pe ‘ae ‘Otua ia ‘ae mo’ui. Pea ko hono tonu pe ia kainga ‘oe fekau ke hapo’aki ‘ae Tui pea ‘aikona’aki ‘ae mo’ui talangofua mo faka’amanaki. Pea ‘i he lolotonga ‘enau “oo” ‘i he fekau ‘ae Mafimafi kuo a’u atu ‘ae fakamo’ui ‘ae ‘Otua ‘o fakama’a kinautolu mei honau mamahi’anga mo maa’anga. ‘Oku fai ma’u pe hotau fakamo’ui lolotonga pe ‘etau talangofua ki he’ene fekau. “Fai mai ha fo’i lea “Lelei pe ke ke ma’a” Koe kemo kuo molea ‘a ‘eku fu’u mousa’a.”

Koe tafoki ‘ae hounga’ia ke fakamalo’ia

“Pea koe tokotaha ‘iate kinautolu ‘i he’ene vakai leva kuo ne mo’ui, na’a ne tafoki ‘o kalanga le’o lahi he’ene fakamalo’ia ‘ae ‘Otua” (v 15). Mahalo pe ‘oku tau ‘amanaki he talanoa ni ki ha felova’i mai ‘ae kau kilia ni ke fakamalo kia Sisu, ka na’e ‘ikai ka koe fo’i toko taha pe. Neongo ‘ae fekauu moe fiema’u ke tomu’a a’u ki he Taula’eikii ka ‘i he’ene vakai leva kuo ne mo’ui na’a ne fie tafoki leva ke fai ‘ene fakamaloo ‘i hono fakamo’ui. ‘Oku fu’u mahu’inga ‘aupito ‘ae ki’i lea “leva” he talanoa ni he ko ia na’a ne fakafaikehekehe’i ‘ae toenga ‘oe toko 9 mei iate ia. Koe’uhii na’a ve vakai pe kuo ne mo’ui pea ne tafoki leva. ‘Oku ‘ikai ngata pe ‘i he’ene mahu’inga’ia he taimii ‘ae ‘Otua koe “fai leva” ka ko ‘ene feinga ke ma’u leva ‘ae fakamo’ui ‘ae ‘Otua ‘o ‘ikai toe tuku tatali. ‘Oku ou tui koe mo’ui hounga’ia kapau ‘e oo fakataha pe ‘ae “mo’ui leva pea moe fakafeta’i leva. Koe ha ‘ae fa’ahinga laumalie ‘oku tau tali’aki ‘ae me’a’ofa ‘ae ‘Otua? Koee he toko 9 pe ko ‘eni he toko na’e tafoki leva? Koe fe fua ‘ae ngaahi siasi ‘oku to ‘enau fakamamafa he talangofua ki he tu’utu’uni ‘ae lao moe ouau kae vaivai ‘a hono malanga’i ‘ae pau ke tau foki ‘o “…fo’ohifo ‘i he va’e ‘o Sisu ‘one fakafeta’i kiate ia….” (v 16) neongo koe muli moe Senitaile ia. “’Oku ‘ikai ‘iloa mai koaa hanu taha kuo foki ke fai ha fakafeta’i ki he ‘Otua ka ko si’i muli ni pe?

Ka koe fe ‘ae toko hiva ia?

“Pea tali ‘e Sisu ‘o ne pehee ‘ikai na’e toko hongofulu na’e fakama’a? Pea ko fa’aa ‘ae toko hiva? (v 17). Koe toko hiva ni ko kitautolu ia. ‘Oku tau fa’a mo’u nofoa he ngaahi tapuaki ‘oe mo’ui ni ka ngalo ‘aupito ‘a Ia na’a ne ‘omi ‘ae tapuaki ko ia (Same 107:8,15,21,31).  ‘Oku tau malanga pe koe fatongia ke fai ka ‘oku te’eki pe ke tau tafoki mo’oni mo fakavaivai kia Sisu. ‘Oku kehe ‘ae ‘aho ni moe mafana ‘o ‘ete fuofua taimi na’a te maheni ai moe ‘Eiki. ‘Oku fai fakafatongia pe hono me’a kotoa. Koe fiha’i fakamo’ui ‘eni kitautolu ‘e he ‘Otua moe ‘ikai pe loto hounga’ia ke tau fakavaivai aa ‘etau mo’ui kiate ia? Na’a ‘oku tau fiefia mo patapata he penu ‘oe lotu kae kei ha pe ki langi koe kilia kitautolu ‘i hono ‘ao? Koe tokofiha nai kuo nau toe omi ke fakamaloo pea koe tokofiha kuo nau kei mo’u ‘alua ai pe? Koe ha me’a ‘e fai ke ‘a’asili lelei ai ‘ae ngaue ‘ae ‘Eiki?

‘Oku fakama’opo’opo ‘e Luke ‘ae talanoa ni ki ha me’a ‘oku ‘ikai anga maheni pea mo nofo ‘ae Siuu ‘ae fai ‘e he muli ni ‘ae ngaue ni koe foki ‘o fakamalo (Luke 17:15-19). Mahalo pe na’e totonu ke ne muimui pe ‘i hono kaungaa kilia ki he temipale ke fakakakato hono ngaahi ouau ka na’e faitu’utu’uni ‘e he Loto hounga’ia ke ne foki leva ‘o foaki ‘ae feilaulau moe fua hono loungutu ta’ema’a mo kilia koe fakamalo (Same 107:22; Hepelu 13:15). Kainga na’a ‘oku tau fakamamafa ‘etau lotu he tauhi hono ngaahi ouau pea fai ‘a hono me’a kotoa, kae ngalo ‘ae me’a mahu’inga taha ki he mo’ui ‘oe kakai ‘oe siasi koe “ fo’o hifo atu ‘ae mo’ui fakavaivai he ve’e va’e ‘o Kalaisi ‘aki ‘ae mo’ui fakafeta’i. He koe kamata’anga ia ‘ena feohi mo hono ‘Eiki he koe me’a ia na’e fakamavahe’i ai ia (kilia fuoloa) koe “ta’e fakavaivai ki he ‘Eiki pea moe mole ai ‘a ‘ene totonu ke “feohi mo hono ‘Eiki.” Kia Luke na’e hounga’ia heni ‘a Sisu ‘o hulu hake ‘iate kinautolu na’a nau talangofua ki he lao (Same 51:15-17). Lolotonga ‘enau fononga ki he Taula’eiki kuo hoko ‘ae Samaletani ni ‘io ‘a si’i muli ni koe Taula’eiki pea na’a ne fokotu’u hono ‘Olita ‘o ‘ikai ‘i ha funga ma’olunga hangee koe Temipale ‘i Selusalema ka ‘i he ve’e va’e ‘o Kalaisi…‘o ne fo’ohifo ‘i he ve’e va’e ‘o Sisu…” (Same 116:12-19). Kainga ‘oku lelei pe ke tau ma’u ‘ae ngaahi tapuaki ‘oe lotu kae ‘oua na’a ngalo ‘oku huluange ‘etau ma’u ‘i loto ki he’etau mo’ui ‘ae ‘Eiki ko Sisu Kalaisi.

Fakaakonaki

Koe ha’u kia Sisu na’e ‘inasi ai ‘ae muli ni ‘i ha fakamo’ui ‘inasi loua koe fakamo’ui ‘ae Sino moe Laumalie fakatou’osi “Pea ne pehe ki he tangata, tu’u ‘o ‘alu: kuo fakamo’ui koe ‘e ho’o tui.” Koe tui ‘ae kilia ni na’a ne fakamo’ui ia ‘o makehe mei he toko hiva ko ee. Koe tui ‘ae kilia ni na’a ne matu’aki ‘ave ia ke “falala kakato” ki he meesi moe ‘alo ‘ofa ‘ae ‘Otua. Koe toenga ‘oe kau kilia ‘e toko hiva na’e fakahaa kinautolu ‘e he taula’eiki kuo nau ma’a ka ki he si’i muli ni na’e fakaha ia ‘ehe ‘Alo ‘oe ‘Otua kuo fakamo’ui ia ‘e he’ene tui. Kapau ‘oku tau anuanu he melie moe lelei moe fiefia ‘oe ‘Ofa ‘ae ‘Otua ‘o fakamo’ui ki tautolu mei hotau ngaahi faingata’a’ia kehekehe pe pea fefe ai ‘ae totonu ke tau ‘inasi he a’usia moe fiefia ‘oe mo’ui ta’engata ‘a ia koe “feohi tu’u ma’u mo hotau ‘Otua?” ‘Ikai ko ‘etau faka’ataa pe hotau ngaahi loto ke ne hapai ‘ae ngaahi monu’ia ‘oe mo’ui ni ka ke oo ua moe fa’a fakamaloo ki he ‘Otua he koe loto ‘oku ‘ikai kene hounga’ia ko ha kelekele mo’ui ia ‘oku tupu ai ‘ae ngaahi angahala kehekehe ‘oe mo’ui ni (Loma 1:21 ff). Kainga koe natula mo’oni ia ‘e ma’u ‘e ha mo’ui kuo ne ‘inasi he fakamolemole ‘ae ‘Otua. ‘Oku hua mai ‘e he punake he himi 419 ‘ae fa’ahinga talaloto mo’ui ‘ae tangata kuo ‘inasi he fa’ahinga fiefia tatau mo ia na’e ‘i he kilia ni..“Si’i ‘aho ia! si’i ‘aho ia! ne fakamolemole au, he nifi ‘eku fiefia pe mata’ofi ‘eku lau…Si’i ‘aho ia! si’i ‘aho ia! neu ‘ilo kuo ohi au, ne vete hoku ha’isia huhu’i hoku fakatau…Si’i ‘aho ia! si’i ‘aho ia! neu fuofua mo’ui ai, ne mole ‘eku ilifia ne kite mai ‘a Hevani…’Aho ia! si’i ‘aho ia! ne mole ai ‘a ‘eku hia ‘e ‘ikai ngalo ‘ia au ‘ae fiefia na’aku ma’u ‘aho ia! si’i ‘aho ia ne mole ai ‘a ‘eku hia”

Fakama’opo’opo

Koe ‘etau kaveinga koe tui koe tafoki kia Sisu he hounga’ia. Kainga koe kilia hotau kuonga he ‘aho ni ko ha mo’ui ‘oku ne ongo’i mo’oni kuo ne hama he meesi moe ‘alo’ofa ‘ae ‘Otua pea ‘oku ‘ikai ke ne kau ki he fanau ‘ae ‘Otua. Koe fa’ahinga kakai pehe ni ‘oku siva ‘enau ‘amanaki pea kau po’uli mo honau kaha’u. Ko e kakai kuo ma’u kii’i ‘e ha toko taha kovi (kilia) pea ‘oku nau ‘auhia hifo he mate ta’engata kae ‘ikai ha taha ‘e langomi. Koe kakai ‘oku nau ongo’i li’ekina ‘e he Sosaieti pea ‘ikai ha taha ke tauhia. Kau kalisitiane ko hotau ngafa ‘eni kuo tuku mai: Ko ‘etau ngaue ia ke ongo’i ‘e he angahala kuo ‘osi ohi mo’oni ia ki he famili ‘oe ‘Otua. Tau feinga’i hotau ngaahi Siasi koe potu ‘oku pau ke kumi hufanga atu ki ai ha taha ‘oku ne hola mo kaila le’o lahi mai mei he momoko ‘o tu’a ‘apitanga ki he mafana ‘o loto ‘apitanga. ‘Oku ‘ikai ha’a tau mafai ke fakamo’ui mo liliu ha angahala ngata pe ‘i he tokoni’i kitautolu ‘e he Laumalie Ma’oni’oni. Ka koe me’a mahu’inga ke ‘oua na’a hoko ‘ae ngaahi ngaue mana ‘ae ‘Otua kuo ne fai ma’a kitautolu ke tau hee ai mo mo’u nofoa he ta’e’ilo ki hono ‘uhinga. ‘Oku me’a ngaue’aki pe kitautolu ‘e he ‘Otua ke tau fakaofi mo fakaongo mai ‘ae si’i kau kilia fakalaumalie ke nau ‘ilo ‘ae founga ‘oe toe feohi moe ‘Otua ‘i he tui moe fakatomala. ’Oku taha pe ‘ae founga kainga ke fakama’a ai kitautolu mei hotau ngaahi maa’anga ‘oe angahala kotoa pe ko ‘etau tafoki ‘o ha’u leva kia Sisu he taimi ni ‘o too mape’e ‘i hono va’e ke fakahaa ‘etau tukulolo moe fakavaivai’i kakato ‘etau mo’ui kiate Ia. “Tala ‘e he Laumalie ‘oku mo’oni pe ko hotau fakama’a kuo fai ‘e he ta’ata’a ‘o ohi ‘e he ‘Eiki ki hono famili.”…Tui leva tui leva ki he ta’ata’a. Ha’u kia Sisu, ha’u kia Sisu Te ne fakama’a…’Emeni

Fakamalo atu hono kei tauhi mai ‘etau tepile ni…pea mou kimoutolu kotoa pe ‘oku fai mai e ngaahi fakalotolahi…Koe fakamanatu atu ai pe ‘etau ngaahi polokalama pau fakauike koe lau folofola/ lotu lilo/ ‘aukai pea mo’ui’aki foki. ‘Oua ‘e fa’a lahilahi ki he fakafekiki fakalotu moe mole noa ai hotau taimi. Ka ke tau tulituli ke fai ha taha ‘o ‘ene ngaahi fekau na’a foki faa ‘ene hoko mai….’ofa atu

Kavauhi