MALANGA-Sapate 31/08/14
Ngaahi Lesoni: 'Ekisoto 3 :1-15 ;Same 105 :1-6, 23-26, 45 ; Loma 12 :9-21 ; Matiu 16 :21-28
Ngaahi Himi tokoni : Himi:575/508/603….(520)
Kaveingaʹ: "Koe mo'ui muimui koe tukulolo 'ae loto"
Potu Folofola: Matiu 16: 24 " Pea toki lea ʻe Sisu ki heʻene kau ako, ʻo pehe, Ka ai ha taha ʻoku ne ne muimui mai, ke ne matuʻaki hange ha mateaki, pea ke ne fua hono kolosi, pea ke ne 25 hoko ko hoku lahi
Talateu
Pea mei Sesalia Filipai kuo hu'u 'ae fononga 'a Sisu ki Selusalema pea neongo 'ene kaupo'uli 'ae kaha'u ka kuopau ke ne fakakakato 'ae ngaue na'e pau pe ia ke fakakakato. 'I Sesalia Filipai hili hono fakaha ia 'e Pita koe Misaia koe koe 'Alo 'oe 'Otua mo'ui na'e nofo hifo leva 'a Sisu ke ne hino'i (uhu'i/ tongi ia ki he loto) 'ene kauako mo faka'ali'ali 'ae fa'ahinga 'ulungaanga, natula moe to'onga mo'ui 'oe fa'ahinga Misaia 'oku ne hoko mai ai. Neongo hono fakahaa'i 'e Pita 'a hono tu'unga fakamisaia ka na'e 'ikai koe tefito'i tokanga ia 'a Sisu ke 'ilo ko hai Ia. Ka ko 'ene tokanga na'e fakatefito ia 'i he'ene ngaue fakamisaia pea mo hono fakatale'i 'o e Fanautama 'a Tangata. Kuopau ke fakatale'i ia 'e he kau matu'a, lahi mo hono fakamamahi'i 'e he hou'eiki taula'eiki. Pea kuopau foki ke tamate'i ia pea kuopau foki ke ne toetu'u mei he pekia. Pea ne toki hanga 'o uiange 'ae fu'u kakai fakataha ia mo 'ene kau ako ke 'oange 'ae faingamalie moe tau'ataina kakato ki ha taha 'oku ne fie muimui mai 'i ha fa'ahinga Misaia pehee hangee ko Ia "Ka ia ha taha 'oku ne fie muimui mai 'i hoku lahi, ke ne matu'aki hangee ha mateaki, pea ke ne fua hono Kolosi pea ke ne hoko ko hoku lahi" pea ko ia hotau veesi malanga.
Koe natula 'oe muimui
'Oku fo'ou 'ae talanoa ni he koe anga maheni 'ae ngaahi talanoa he Kosipeli koe "'ave 'e Sisu 'ene kau ako pe ko Pita, Semisi mo Sione" ke fakahinohino'i, tatala 'ae 'uhinga 'o 'ene lea, valoki'i mo fakalotolahi'i. Ka koe talanoa ni koe "'ave 'e Pita 'a Sisu" ke ne fakatonutonu'i 'ene fokotu'utu'u moe palani ngaue. Na'e mei fee 'ae fakakaukau ni ke fakatonutonu'i 'e he kulo 'umea 'ae tufunga 'umea? Matamata pe na'e 'ikai koe Misaia 'eni ia na'e 'ilo ki ia 'a Pita ko ha Misaia he'ikai ke mamahi mo mate. Kainga na'e ngalo 'i he tokotaha valoki ni 'a Pita kapau te ne ta'ofi 'ae mamahi mo e pekia 'a Kalaisi pea taa ko ia leva ia 'e mamahi mo mate he'ene Angahala. Kainga 'oku 'ikai mafai 'a ha me'a fakangatangata (Pita/mamani) ke malu'i ha ta'e fakangatangata (Sisu Kalaisi). Ko Pita ia he talanoa ni koe fo'i polepole he misiteli 'oe 'ilo kia Sisu koe Misaia ka na'e me'a ngaue'aki ia 'e Setane he talanoa ni ke ne fakatonutonu'aki 'ae palani 'ae 'Otua 'ae pau ke mamahi pea pekia hono 'Alo. Na'e hoko atu 'a Sisu ke 'uhinga 'ae ma'u 'oe mo'ui ta'engata ki ha kakai te nau fiefia ke muimui ange he hala ki he mo'ui ta'engata.
'Oku 'ikai ko ha lea manakoa 'ae lea "Muimui" he ko hono 'uhinga 'oku ngali fehangahangai ia mo hotau natula. Koe ngaahi lakanga ki he "Taki" 'o ha fa'ahinga ngaue 'oku manakoaange he 'oku hoohoa malie ia mo e fiema'u ho tau matelie. Ko e muimuiʹ ko e 'alu 'i mui 'i ha toko taha (discipleship), ko e fakaongoongo mo talangofua ki he takimu'a, ko e fa'ifa'itaki mo fakatonu ki he folofola 'ae 'Otuaʹ, kae 'ikai ko 'ete fai pe 'e kita ha me'a 'iate kita pe. Mālō pe 'a e ma'u 'o e ngaahi taleniti ki he takiʹ, mālō ia, pea 'oku 'i ai pe hano mahu'inga, pea mālō mo e fie muimuiʹ, ka 'okapau 'e 'ikai iku ki ha'ate 'alu 'i mui 'ia Sisu Kalaisi, 'o talangofua mo fakaongoongo kiate ia, pea tā 'oku te ngali muimui pe mo matamata lotu ka ko hono mo'oniʹ 'oku te taki 'e kita 'a Sisuʹ, pea 'e iku ai ki fē? Ka ka 'ilonga ha taha na'e ui 'e he 'Otuaʹ pe Sisu Kalaisi 'i he tohi tapuʹ ke taki 'i ha kakai pe fai ha ngaue, na'e ui pe ia ke muimui. Kaainga… Koe mo'ui muimui koe tukulolo 'ae loto
Koe ha 'ae Kolosi 'oku tau fua
Koe ha 'ae 'uhinga 'oe "fua e kolosi"? Na'e ngaue'aki 'e he kau Loma 'ae fua kolosi ki ha kakai faihia pea ke nau fou he ngaahi hala 'oe loto kolo ke mamata atu ki ai 'ae kakai ke fakahaa'i fakapule'anga kinautolu koe kakai halaia 'i he lao. Ko hono fakamahino ia 'oku nau halaia kae tonuhia 'ae Pule'anga Loma. Kia Sisu moe fua hono kolosi ko 'etau fakahaa'i ki mamani mo hotau ngaahi fili koe to'onga mo'ui totonu 'eni 'oe muimui ki homau 'Eiki koe lava'i hotau loto ke mo'ui tukulolo pea fakavaivai ke talangofua ki he lao 'ae 'Otua 'o 'ofa'i hoto fili. Ko ha'atau fakahaa'i ia ki he kakai kotoa 'ae mo'oni moe tonuhia 'a Kalaisi. Koe fua 'oe Kolosi 'i he taimi 'oe Pule'anga Loma koe fakamahino koe tokotaha na'e tautau ai na'e "Halaia" ka koe fua 'oe Kolosi 'i hotau kuonga ni ke tau fakahaa'i koe toko taha na'e tautau 'i ai na'e "Tonuhia." Koe fa'ahinga kolosi 'oku tau fua 'oku 'ikai ko ha va'a papa ia pe koha ongo 'akau fakalava KA ko e "Fili ke 'ofa'i, pea ke totongi'aki 'ae fai lelei 'ae faikovi, 'io koe fakamolemole ke liunga fitungofulu pea 'ai atu ke fakamaile ua. Koe mo'oni e mo'oni koe langa atu pea uhuuhu 'ae kolosi ni ka ko toe haa he kapau koe hala ia na'e fou ai hotau 'Eiki pea 'oku taau moe sevaniti foki ke fou mo ia ai (2Kol 11:24-29).
Koe ngaahi pole 'oe mo'ui muimui?
Loma 12:9-21
Koe ha e lau 'ae Kaimelie ko Paula? "Ke taʻeloi hoʻomou ʻofa. Fehiʻaʻia ki he kovi; pikitai ki he 10 lelei. ʻI hoʻomou ʻofa ki he kainga lotu, fai ʻo hange ko ha kainga moʻoni; ʻi he fakaʻapaʻapa 11 mou taimuʻa kimoutolu; ʻi he mamahi ʻi ʻo e Ngaue, ʻoua te mou fakapikopiko; ʻi homou laumalie, mou loto mafana; ʻi he fai ki he ʻEiki, mou tauhi fakatamaioʻeiki ki ai; 12 ʻi he fai ʻo hoʻomou ʻamanaki, mou fiefia; ʻi he fai homou fakamamahi, mou kataki pe; ʻi he hufia, mou fakaʻutumauku 13 hono fai; ʻi he faʻa masiva ʻa e kau lotu, mou kau ai: nofo ki he fakaafe ʻāunofo. 14 Tapuaki ʻiʻa kinautoluʻoku fakatanga ʻi kimoutolu; ʻio, mou tapuakiʻi pe, 15 ʻo ʻoua ʻe tutukuʻi. Fiefia mo kinautolu ʻoku fiefia; tangi mo 16 kinautolu ʻoku tangi. Ke fakatangata tatau hoʻomou fetokangaʻaki. ʻOua naʻa huʻu hoʻomou tokanga ki he ngaahi meʻa maʻolunga, kae tuku kimoutolu ke ʻauhia mo maʻulalo. ʻOua te mou hoko ko e kau poto fakaekimoutolu. 17 Neongo pe ko hai, ʻoua te mou totongi ʻene kovi ʻaki ʻa e kovi. Mou tomuʻa fakakaukau ʻi hoʻomou ngaahi meʻa ke ha lelei ki 18 he kakai fulipe. Mou nofo melino pe mo e kakai kotoa pe, ʻo kapau ʻe ala lava: kehe pe ke ʻatāʻatā 19 meiate kimoutolu. Siʻoku ʻofaʻanga, ʻoua te mou sauni hoʻomou ngaahi meʻa, kae tuku ia ki he Houhau: he kuo tohi, ʻOku aʻaku ʻa e sauni; ko au te u ʻatu hono tuha 20 — ko e folofola e ʻa e ʻEiki. Ka ko koe, kapau ʻoku fiekaia ho fili ke ke fafanga ia; kapau ʻoku ne fieinua, ʻange hano inu: he ko hoʻo fai pehe te ke fokotuʻu ai ʻa e ngaahi malala ʻi 21 afi ki hono ʻulu. ʻE, ʻoua naʻa tuku ke ikuna koe ʻe he kovi, ka ke ikuna ʻa e kovi ʻaki ʻa e lelei. Kainga koeha e lau te ke kei fiemuimui/ malanga/ akonaki ai pe? Ko e tutui eni ia ki he kolosi mo e kalusefai pea 'e fepaki ia mo ho'o vekeveke ke muimui mai 'o tatau ai pe. Pea ko e ngaahi tefito'i tu'utu'uni pau 'oe mo'ui muimuiʹ ko e: 1) faka'ikai'i 'e kita 'a kita, 2) fua kolosi, 3) 'alu 'i mui he 'aho kotoa pe (Lk 9:23). Kaainga… Koe mo'ui muimui koe tukulolo 'ae loto
Ko e taha 'oe faingata'a 'oe muimui koe tangi mafana he feitu'u momoko pea tangi mokomoko he feitu'u vela. Koe palopalema ia 'o Mosese koe tangi fiemalie hono fai 'ae fekau 'ae 'Otua. Na'e fai heni 'e Sisu ha fehu'i ke ne ofongi 'ae kau fanongo ni "…He ka faifai pea ma'u 'e ha tangata 'a mamani katoa…('ae mamani koee 'oku fakalele 'e he Tevolo hono me'a kotoa)… 'i he'ene ngaue kae mole ai 'ene mo'ui…(mole mei he mo'ui ta'engata)… koe ha tuu ha me'a kuo ne lava? Pea koeha ha me'a 'e 'atu 'e he tangata ke fakatau'aki mai 'ene mo'ui?" He ko ia te ne fai ke fakahaofi ʻene moʻui, ko ʻene tuku ia ke mole; pea ko ia te ne tuku ʻene moʻui ke mole koeʻuhi ko au, koʻene kalofaki ia. Kiate au koe taha 'oe angahala lahi 'oku tau mo'ua ai koe kumi faingamalie fakamatelie he ngaue 'ae 'Eiki. 'Oku tau mounu'aki e lotu ki ha'atau ngaahi 'asenita fakaekita pe mo ha'ata lelei pe langilangi 'e ma'u mei ai. Ka koe fehu'i kainga ko fē leva ai 'a e fiemālie 'oku vekeveke ki ai ha toko taha kuo ne pole 'i he'ene fie muimui kia Sisu 'i ha potu pe 'e me'a ki ai? Kainga koe fili lahi taha 'o e muimui mateaki ko 'ete muimui ta'e'ilo ki he faingata'a 'o e muimuiʹ pea mo 'ete tolotoloi 'a e taimi ke te muimui aiʹ.
]
Kuo folofola 'a Sisu ki he lao 'o ha muimui kiate ia – Ka ai ha taha 'oku ne fie muimui mai, 1) ke ne mātu'aki hangē ha mateaki, 2) pea ke ne fua hono kolosi, 3) pea ke ne hoko ko hoku lahi (Mat 16:24)… 1) ke ne tomu'a faka'ikai'i 'e ia 'a ia pe, 2) ke ne fua hono kolosi pe 'o'ona, 3) pea ke ne muimui kia Sisu he 'aho kotoa pe. Ko e 3 ko ia΄ ke te fua kotoa pe he taimi pe 'e taha, he 'oku lahi pe 'a e kau muimui 'oku nau mateaki pe kae 'ikai fie fua ha kolosi, pe fua kolosi pe kae 'ikai muimui pe mateaki…'o na muimui kiate ia…'o tau mateaki, fua kolosi, pea tau muimui kia Sisu he 'aho kotoa pe…ko e fononga eni ki Selusalema, ki he kalusefai, 'e hā…te ke muimui ai? …Muimui te te muimui, Faingofua, faingata'a, te te 'ahi'ahi. Hala tau he mate pe mo'ui, Ka 'i ai 'a Sisu te te 'alu 'auha ai. Koe 'uhinga ia kainga 'oe muimui mateaki 'o tatau ai pe koha 'ae tukunga…he taumaia 'e toe mahu'inga ange ha me'a 'i he'e mo'ui 'ikai! Mole ke mama'o! Kainga 'oku 'ikai puli 'iate kitautolu kuopau ke tau mate kotoa pe…kau ai moe kau ma'u mafai mo mo'umo'ua taha he mamani.. 'io "Koeha ha ngaue 'aonga koeha ha feilaulau koeha nai 'e kakunga moe 'ofa e kuo lau 'ikai ngata 'i he hiva fasi koe le'o pe 'atu pe hoto kotoa sino loto, laumalie" Kaainga… Koe mo'ui muimui koe tukulolo 'ae loto
Koe pale 'oe muimui mateaki.
Koe mo'ui pe to'onga mo'ui fakakalisitiane koe taha ia he fatongia matu'aki faingata'a hono muia. Koe feinga ko ia ke fakahaofi 'ete mo'ui pea 'oku tatau ia moe tukuange ho'o mo'ui ke mole 'i he maama fakakalisitiane. Ko ia 'oku ne kalofaki 'ene mo'ui mei he to'onga mo'ui fakakalisitiane koe'uhii ke feau 'ene ngaahi holi kovi hono kakano koe "matu'aki mole lahi" ia ki he'ene mo'ui. 'Oku 'ikai ngata pe 'ae pau 'ene mole mei he mo'ui ta'engata he maama kaha'u ka 'oku toe mole pe ia he mo'ui ni he 'oku to'o meiate ia 'ae ngaahi faingamalie kotoa pe kuo ne ma'u. Koe mole lahi he 'oku fakatou mate 'ae 'atamai, sino moe laumalie. 'I hano fakahoa moe kakai 'oku nau 'inasi he mo'ui feilaulau ke muimui 'oku nau foaki 'enau mo'ui koe'uhii ko Kalaisi moe Kosipeli 'oku malava noa ke nau fakatou ma'u 'ae faingamalie 'i he "mo'ui ni moe mo'ui na." Kainga 'oku'ikai kakakunga 'ae me'a'ofa kuo tau foaki ki he me'a'ofa 'oku ne foaki mai he koe me'a'ofa ia 'oku 'ikai haea 'ehe kaiha'a pe 'ilo ki ai ane moe popo ka 'oku ta'engata ia. Koe 'uhinga ia 'oe uki ke muimui ange koe ta'ofi kitautolu mei hono fokotu'utu'u mo tataki hotau 'alunga taki taha koe'uhii ke tau 'ilo ai 'ae taumu'a totonu kuo ne 'osi palani mo fokotu'utu'u ma'ae mo'ui takitaha "Neu tuku 'ae kakano mo mamani ke taki au; falala hoku loto fielahi ke taki au, taha 'ae kovi neu mei to ki ai 'oka ne 'oua si'o ofi mai." (Himi 575:3)
Fakaakonaki
Na'e 'ikai si'i loto 'a Pita ke hoko 'ae mamahi ni ki he 'Eiki he na'a ne 'ofa lahi kiate ia he na'a ne fakakaukau koe Misaia ko ia na'a ne fakahaa he 'ikai tu'u ki ai ha faingata'a ia mo ha mamahi pea 'oku 'ikai koe Misaia 'eni ia na'e fakakaukau ke muimui ki ai…ko ha Misaia 'e fou atu he mamahi lahi moe faingata'a lahi. Ko hano toe fakalea 'e taha na'e 'ikai kau 'ae lea "mamahi moe faingata'a" 'i he'ene polokalama ngaue ma'ae Misaia ni. Kia Sisu kainga! koe "mamahi" kae 'ikai koe "Kololia"..'ikai koe tokamalie ka koe hala hanga tamaki fau…'oku 'ikai afe ha koloa pe tuku 'i ha tau…ka kuopau ke tomu'a mamahi, pekia pea toki ma'u 'ae "Kololia" 'Oku 'omi "mo'ui 'a e 'Otua he lolotonga 'ae mate" pea 'oku ne 'omi "fiefia he uhouhinga 'oe mamahi'ia" pea 'oku ne 'omi "nonga mo fakauu" 'i he uhouhnga 'oe matangi moe afaa. Kainga ke fakamahino ki he Angatonu ko 'enau ngaahi ngaue 'oku 'ikai koha lau fanoa ia pea koe totongi ko ia 'oku foaki he uhouhonga 'oe fu'u kololia 'oe Fanautama 'a tangata pea moe Pule'anga 'oe 'Otua. He ʻoku nānāfaki haʻele mai ʻae Fanautama ʻa Tangata, kuo ne ʻai ʻa e nāunau o ʻene ʻEiki, pea haʻofia ia ʻe heʻene kau angelo: pea te ne toki ʻange ki he tangata taki taha ʻo 28 fakatatau ki heʻene ngāhi ngaūe. Ko au e, ʻoku ou tala atu, ʻOku ai ha niʻihi ʻo kinautolu ʻoku tutuʻu heni, ʻa ia ʻe ʻikai te nau momoʻi lave ki he mate, kaeʻoua ke nau mamata ki he Fanautama ʻa Tangata ʻoku ne haʻele fakapuleʻanga mai. "'E ai ha fu'u fakataha 'e fai te ke 'i ai pe teu 'i ai koe kau helo 'o 'Atonai te ke 'i ai pe teu 'i ai fai ai 'ae sivi he tau lelei anga kotoa 'oe ngaue heni toki faiange 'ae fakapale'i te ke 'i ai pe te u 'i ai" (Himi 520:2)
Fakamā'opo'opo
Kaainga… Koe mo'ui muimui koe tukulolo 'ae loto. Ko 'etau mo'ui fakavaivai ki he 'Otua/ self-denial ko 'etau ngaue'i ia mo fakahaa'i 'a hotau fakahaohao'i (sanctification). Si'i kainga, 'oku 'ikai te tau fakalau heni 'a e ngaahi faingata'a 'o e muimui kia Sisuʹ ke fakalotosi'i ha taha, mole ke mama'o, ka ke toe fakamahino ange pe mo fakamanatu 'a e mo'oni 'o e hala kuo ui kitautolu ke muimui atu aiʹ. Pea 'oku tau lea pe ki he fatongia muimui kia Sisuʹ mo tetetete, he 'oku tau 'ilo'i 'a e mafatukituki 'o e fatongia ni he 'oku 'ikai ai ha mālōlō ai. Kia Sisu koe mo'ui matu'aki faingta'a mo'oni ke tauhi ka koe mo'ui fakakalisitiane he ko hono 'uhinga kainga koe "mo'ui feilaulau" ia. Koe 'uhinga 'oe mo'ui feilaulau koe "mo'ui pe ma'a Sisu" 'ikai ha'aku toe me'a 'e lau ma'aku ka ko 'eku ngaue tu'u ki mu'a pe ia koe lau 'ae malo e 'Otua. Kainga ka toki 'i ai si'a mo'ui mateaki pehee pea 'e tohi hoko leva ia koe lahi 'i hono pule'anga. Koe mo'ui fakasevaniti koe lahi ia he kau muimui kia Kalaisi. Kainga koe 'eni pe 'ae founga taau taha ke fai'aki 'etau mo'ui muimui koe pau ai pe ke tau tomu'a fakavaivai kihe 'Otua pea 'oku tau ma'u leva mei ai 'ae taau mo'oni ke kau he'ene kau muimui. He ʻoku nānāfaki haʻele mai ʻae Fanautama ʻa Tangata, kuo ne ʻai ʻa e nāunau o ʻene ʻEiki, pea haʻofia ia ʻe heʻene kau angelo: pea te ne toki ʻange ki he tangata taki taha ʻo 28 fakatatau ki heʻene ngāhi ngaūe. Ko au e, ʻoku ou tala atu, ʻOku ai ha niʻihi ʻo kinautolu ʻoku tutuʻu heni, ʻa ia ʻe ʻikai te nau momoʻi lave ki he mate, kaeʻoua ke nau mamata ki he Fanautama ʻa Tangata ʻoku ne haʻele fakapuleʻanga mai. He ʻoku nānāfaki haʻele mai ʻae Fanautama ʻa Tangata, kuo ne ʻai ʻa e nāunau o ʻene ʻEiki, pea haʻofia ia ʻe heʻene kau angelo: pea te ne toki ʻange ki he tangata taki taha ʻo 28 fakatatau ki heʻene ngāhi ngaūe. Ko au e, ʻoku ou tala atu, ʻOku ai ha niʻihi ʻo kinautolu ʻoku tutuʻu heni, ʻa ia ʻe ʻikai te nau momoʻi lave ki he mate, kaeʻoua ke nau mamata ki he Fanautama ʻa Tangata ʻoku ne haʻele fakapuleʻanga mai.Kainga kapau 'e ui kitautolu he 'aho ni ke kau he fa'ahinga muimui kuo tau lave ki ai koe ha leva ho'o tali?..'Emeni
Kavauhi