Malanga Sapate 07/12/2014
Ngaahi Lesoni: ‘Aisea40:1-11; Same 85:1-2,8-13; 2 Pita 3:8-15; Ma’ake 1:1-8
Himi: 404/447/522/507/518….. Himi:630/593/537
Ui ki he Lotu:
Same 95:1-3
Lotu
“’E Sihova ke hoko lelei ki ho ‘ao ‘ae fakakaukau ‘a hokuloto moe lea ‘a hoku ngutu
he ko koe ‘a hoku Koeli mo hoku mo’unga…’i hehuafa ‘o Sisu Kalaisi …’Emeni”
Potu Folofola Ma’ake 1: 7:“ʻOku muimui mai ha toko taha ʻoku malohi ʻiate au; ko e
toko taha ʻoku ʻikaite u tāu ke punou ʻo vete ʻa e nonoʻo ʻo hono topuvaʻe. Naʻa ku
papitaisokimoutolu ʻaki ʻa e vai: ka te ne papitaiso kimoutolu ʻe ia ʻaki ʻa e
LaumalieMaʻoniʻoni
Kaveinga: “Koe me’a lelei ke te tomu’a ‘ilo’ikita!”
Talateu
Koe papitaiso ‘oku ‘ikai koe vai pe ‘iate ia ka kuopauma’u ai pe ke na fononga
fakataha mo e Folofola ‘ae ‘Otua. Koe uho (essentio) ‘o ‘etau nofo fakatonga koe
“Faka’apa’apa”pea na’e tohi hono ngaahi fe’unu ke napanapangamalie moe fa’unga
(forma)nofo fakatonga. Koe ngaahi fe’unu ko ia ‘eni: Ko ‘ete “to’onga,” ko
‘ete“Lea,” ko hoto “Teuteu,” ko ‘ete “Tauhi vaha’a” pea mo‘ete “Ngaue.” Koe taimi
‘oku ma’opo’opo ai pea tu’otu’a tatau honolalanga’i ‘ae ngaahi fe’unu ni ‘i he’etau
nofo fakatonga pea ‘oku ne tala leva‘a hoto tu’unga mo hoto mahu’inga ‘i he
sosaieti: kohai ‘ae tu’i, kohai‘ae hou’eiki pea kohai ‘oku kainanga ‘oe fonua pea
kohai kita?Pea ko hono tali ‘oe ngaahi fehu’i ni “Koe ’ilo’i kita” pea ‘i he’ete
‘ilo’ipe kitaa pea ‘oku te mahu’inga’ia mo fiemalie lelei leva ke ngaue’i
(instrumentum)mo ‘ofa hoto fatongia na’e fatu ke tupu mo kita. Koe fa’ahinga mahino
ia na’e‘ia Sione koe fai papitaiso ‘i ha’ane tali ki hono faka’eke ia ‘e he kakai
peko ia ‘ae Misaia? Kia Sione “…ʻOku muimui mai ha tokotaha ʻoku malohi ʻiate au;
ko e toko taha ʻoku ʻikai te u tāu ke punou ʻo veteʻa e nonoʻo ʻo hono topuvaʻe.
Naʻa ku papitaiso kimoutolu ʻaki ʻa e vai: ka tene papitaiso kimoutolu ʻe ia ʻaki ʻa
e Laumalie Maʻoniʻoni” pea ko ‘etau veesimalanga ia.
Koe vete ‘oe Potu tohi
Kia Ma’ake ko e “kamata’anga‘o e kosipeli ‘o Sisu Kalaisi koe ‘Alo ‘o e ‘Otua”, ko e
kamata ia ‘o efakamatala ki he hoko mai ‘a e ‘Otua ki he lolotonga ‘o hono kakai, ke
ne ‘ave‘enau hia mo fai honau huhu’i, ‘aki ‘ene hoko ko honau Tu’i mei he
fungakolosi. Ko e me’a kotoa pe ‘oku fai ‘e Sisu ‘i he Kosipeli ni, ‘oku hanga ki
hekolosi ke toki ma’u mei ai ‘a hono ‘uhinga totonu. ‘Oku ha he he talanoa ni
‘oevahe ni ‘a e anga ‘o e fekau’aki ‘a e papitaiso ‘a Sione pea mo e papitaiso
‘aSisu. Te’eki ke ha’u ‘a Sisu ki Kaleli ke papitaiso ‘ia Sione, kuo loa honotala ‘e
Sione, ‘a e muimui mai ‘iate ia, ‘a e toko taha “te ne papitaisokimoutolu ‘e ia ‘aki
‘a e Laumaalie Maa’oni’oni”. Ko e papitaiso ‘a Sione, ko epapitaiso vai ‘o e
fakatomala ki he fakamolemole angahala, ka ko e papitaiso ‘aSisu, ko e papitaiso
Laumaalie Maa’oni’oni
Koepapitasio kia Sione
Koe fakakaukau ‘oe papitaiso vai kiaSione koe fufulu’anga ‘oe angahala. Ko ‘ene fai
papitaiso ke oo fakataha pe moe fekau ‘oe fakatomala moe fakafo’ou.Koe “papitaiso
koe “faka’ilonga mei tu’aia” (outward sign) ‘o ‘ete “loto’akii/Commitment. Ko hono
kakato mo’oni ‘oe loto’akiko ia koe pau ke oo fakataha moe “faka’ilongamei loto”
(outward sign) koe liliu‘ae to’onga mo’ui pe ha mai ‘a ‘ete loto’aki he to’onga
mo’ui. Koepapitaiso ‘a Sione ‘oku ‘ikai ke ne ‘omi ‘e ia ‘ae fakamo’ui/ Salvation ka
‘okune teuteu’i ‘ae mo’ui ke ne talitaliloto fiefia ‘ae teu hoko mai ‘ae Misaia ‘oku
ne mafai ke ‘omi ‘ae fakamo’ui.“…Te ne papitaiso kimoutolu ‘e ia ‘i he Laumalie
Ma’oni’oni moe afi…” Koehoko mai ko ia ‘ae Laumalie Ma’oni’onikoe konga ia hono
palofisai’i ‘oe pau kehoko mai ‘ae Misaia (‘Aisea 44:3; Selemaia 31:31-34; ‘Isikeli
36:26-27;Sioeli 2:28-29). Na’e ‘osi palofisai’i pe ia mei he Fuakava Motu’a ‘ae
taimi kefakahaa’i ai ‘e he ‘Otua ‘a hono mafaike fakahaohao’i ‘ae fa’ahinga ‘oe
tangata (‘Aisea 32:15; ‘Isikeli 39:29)pea moe hoko mai ‘ae afi kohonau fakama’a
(‘Aisea 4:4;Malakai 3:2). Koe papitaiso ‘aki ‘ae afi ko e fakakaukau ia ‘oe ngaue
mai ‘aeLaumalie Ma’oni’oni ke ‘omi ‘ae fakamaau‘ae ‘Otua ki ha kakai ‘oku ‘ikai te
nau fie fakatomala. ‘Oku na fakakaukaukehekehe pe moe afi na’e hoko mai he ‘aho ‘oe
penitekosi he koe fakama’a mo faka’ataa ke nau talaki ‘aeongoongo lelei (Ngaue 2).
Ka ‘oku na fakatou tatau pe ‘i hona mahu’inga koefakama’a. Kia Sione koe papitaiso
ko ‘eni ko hono fakama’a ‘oe tangata tui ka ki he papitaiso ‘aki ‘ae
LaumalieMa’oni’oni.
Ko papitaiso kia Sisu
Koe taha foki he ngaahi fehu’i lalahi ‘oetokateline pe koeha hono ‘uhinga na’e
papitaiso ai ‘a Sisu hili ko ia na’e‘ikai ‘aupito ha’ane momo’i angahala. Kainga ‘i
he tokateline na’e ‘ikaifiema’u ia ke vete ‘e Sisu ha angahala he na’e‘ikai ha’ane
momo’i angahala (Sione 8:46; 2 Kolinito 5:21; Hepeluu 4:15; 1Sione 3:5). Na’e ‘ikai
ko ‘ene papitaiso, ko e pehee, na’a ne fakatomala meiha’ane ngaahi angahala;
molekemama’o. Ka ko ‘ene papitaiso, ko hono ngaohiia ‘e he ‘Otua ‘a e maa’oni’oni ko
e koto angahala. Ko e ua, na’epau ke papitaiso ‘a Sisu he papitaiso ‘a Sione, he ko
e founga ia ‘a e ‘Otua kene fakae’a ai, taa ko Sisu ia, kuo ne ha’u ke ne papitaiso
LaumaalieMaa’oni’oni ‘a mamani. Na’a ne papitaiso ki he ngaahi ‘uhinga ko ‘eni: 1.
Ko ‘ene vete angahala‘o fakafofonga’i ‘ae ngaahi pule’anga kotoa hangee ko ia na’e
fai ‘e ‘Aisea(6:5), ‘Esela (9:2) pea mo Nehemaia (1:6;9:1 ff). Ko hono 2: ko ‘ene
papitaiso koe kakato’angaia ‘oe ma’oni’oni fakaetangata (Maitu 3:15). Ko hono 3: Ke
fakaava’aki ia ‘ene polokalama ngaue kihe mamani ko hono ‘omi ‘ae fekau ‘oefakamo’ui
ki he mamani mei he ‘Otua. Ko hono 4: Ke ha ‘oku ne kau fakataha mo poupou malohi
kia Sione ‘okune fai ‘ae ngaue ‘ae ‘Otua. Ko hono 5: Ke ne kaufakataha ‘i he
fakamo’oni ki hekakai kuo nau tali ‘ae fakatomala mei he’enau ngaahi angahala. Ko
hono 6: Ke nehoko koe ta sipinga (model) lelei mototonu ki hono kau muimui.
Koemahu’inga ke malanga’i malohi ‘ae fakatomala
‘Ia Ma’ake ‘oku ne sio kia Sione ‘i hatu’unga fakapalofita he ‘oku ne uki ‘aekakai
ke nau fakatomala. ‘Okulea’aki pe ‘e Sione ‘ae fakakaukau ‘oe Fakatomalaka ‘i he
taimi tatau ‘oku ne fakahaa’i kakato mai ‘ae ‘imisi pau ‘oe fakamaau ‘ae ‘Otua ki he
kakai ‘oku ‘ikai fie fakatomala(Matiu 13:24-30). Ko kinautolu ia ‘oku hangee koe
kafukafu ‘o vilingia vave peatanaki ‘o tutu ‘i he afi he kuo fua kinautolu pea kuo
nau fu’u ma’ama’a. Ka kiate kinautolu kuo fakatomala ‘oku ‘i ai honau mamafa mo
mahu’inga pea ‘oku tanaki kotoa ia ki he feleoko peamalu’i kinautolu ‘e he tauhi
ngoue. Koe fakakaukau ni na’e ha sino ia ‘iaHelota. Na’a ne valoki’i mamafa ‘aHelota
‘Anitipasi koe tu’i (ki Kaleli) koe’uhii ko ‘ene mali moe mali honotokoua ka ko hono
‘ilamutu mo’oni ia. Koe angahala leva ‘a Helota koe “tono” moe “angahala
fakamala’ia.” Na’e fakahuu pilisone ia ‘e he tu’i ke nefakalongolongo mei hono
kalangaki’i ‘ene angahala. Pea koe’uhii koe loto ‘aHelotiasi ke hoko atu pe ‘ena
angahala moe tu’i na’a ne palani ai ke tu’usihono ‘ulu. Neongo kainga na’e motu ‘ae
‘ulu ‘o Sione ka na’e ‘ikai motu ai ‘ae ‘ulu ‘oe fekau ke ta’ofi mo fakafepaki’i
‘aemo’ui angahala’ia ‘ae tu’i (Matiu 2:16). ‘Ofa pe ‘oku ‘ikai ke tau papaka ‘ihono
malanga’i hangatonu ‘aki ha laumalie lelei hono ofongi mamafa ‘aki ha
le’ofakapalofita ‘i hotau kuonga ni ke ta’ofi pe fakangata hono fakahoko loto lele’i
‘ae mo’ui angahala’ia‘e hotau kaunga fononga ‘o tatau ai pekohai? ‘Oku hoko ‘etau
ngaahi malanga valoki he ngaahi ‘aho ni ko honofakalatalata’i ‘ae angahala he mo’ui
ko ia.‘Oku ou ui ia ‘e au koe falesi moepa’uu lotu lahi! ‘Oku totonu ke tau
manavaheange ki he ‘Otua he ‘oku nemafai ke tamate’i hotau sino moe laumalie
fakatou’osi. Koe fakahuu pilisone ‘o Sione pea pea moe mole ‘ene mo’ui koe konga
melie taha ia ‘etau fakahoko ‘ae ngaue‘ae ‘Eiki he kapau koe hala ia na’e fou ai
hotau ‘Eiki? Pea taa ‘oku tau fokike fou atu ai mo ‘ene kau sevaniti.
…….‘ilo’i pe ‘e Sione hono tu’unga
‘Ia Ma’ake ‘oku nefakamatala na’e ‘osi mahino lelei kia Sione ‘ae ‘uhinga moe
mahu’inga ‘oetokotaha ‘oku teu hoko mai. Na’a ne fakahaa totonu ki he kakai ‘oku
‘ikai koe Misaia ia ka koe toko taha‘oku muimui mai ‘i hono tu’a ko ia ia ‘ae
Misaia. Kia Sione ko au koe papitaisovai pe!…ka ko ia koe papitaiso ‘i he Laumalie
moe afi. KiaSione ‘oku ‘ikai keu taau keu vete ‘ae nono’o hono topuva’e!..he neongo
koelahi taha au ‘i ha toe palofita ka koe toko taha ‘oku muimui mai ‘oku lahi ia
‘iate au. ‘Oku malohi ‘iate au he ‘oku ‘i hono nima haii pea te ne tapili ke ‘osi
‘ene‘au’au’anga…pea tanaki e e fo’i uiteki he feleoko kae tutu ‘ae kafukafu ‘ihe
afi ‘oku ‘ikai mataamate’i.” Koe lea ‘ae taha ‘oku ne tomu’a ‘ilo’i ia pea ne toki
‘ilo’i ha taha kehe.Mahalo kainga kapau na’a ko ha taha lotu na’e ‘ekeange ‘e he
kakai pe koe Misaiia….mahalo pe na’e kehe ‘ene tali ki he kakai ni, he ko hotau
vaivai’anga helotu ‘ae “fie haa” mo “fie lava me’a.” Ko ‘eni hotauvaivai’anga he
lotu koe ‘ikai malava ke te lau kuo lelei hake ha taha ‘iate kita. Kainga na’e
‘ikaihoko hono toki papitaiso ‘o Sisu ke ne ma’u ai ‘ae tu’unga koe “’Alo ‘oe ‘Otua”
pe koe “Misaia” he na’e fuoloa kaliu pe ‘enema’u ‘ae ongo tu’unga ni te’eki tanupou
‘a mamani. Koe “matangaki ‘oelangi!…koe hoko mai ‘ae Laumalie Ma’oni’oni ‘i he
tatau ‘o ha Lupe!…moeLe’o na’e ongo mai! Na’e fakataumu’a kotoa pe ia ke fanongo
ki ai ‘a Sione peamo kitautolu ‘oku nau lau ‘ae Kosipeli (talanoa ni) koe “Sisu koe
‘Alo ia‘Otua” ‘oku ne hoko mai ki hotau mamani koe fakakakato ‘ae ngaahi palofisaia
kihe Misaia ‘oku ne hoko mai moe fakamo’ui ma’ae kakai tui. Kainga tau ‘ahi’ahiange
‘ae ki’i founga ‘a Sione kia Sisu na’atokoni ia ki he’etau teu ‘oku fai ki he mo’ui
ta’engata.
….Koefakamolemole angahala….
‘Okumahu’inga ke tau fakatokanga’i ‘a e me’a ko eni, ko Sione na’a ne uki ‘a ekakai
ke nau “papitaiso fakatomalaki he fakamolemole angahala. Ko e hoko mai ‘a Sione,
‘oku ne fakapapau’i‘e ia ‘a e fakamolemole angahala, he ‘oku fakapapau’i ‘a
efakamolemole ‘o ‘etau ngaahi angahala, ‘i he huafa ‘o Sisu. Ko e ‘uhingaia ‘oku
fekau ai ‘e Sisu toetu’u ‘ene kau ako ke malanga’aki ‘i hono hingoa‘a e fakatomala
mo e fakamolemole angahala ki he kakai kotoa pe (Lk.24:47).Ko e me’a leva ia ‘oku
pau ai ‘a efakamolemole angahala he malanga ‘a Sione, he ko e fakamolemoleangahala,
ko e me’a ia na’e “ha’u moSisu.” ‘A ia ‘oku ne fai ‘e ia ‘a e “papitaiso fakatomala”
koe’uhihe kuo pau ‘a e fakamoleomoleangahala “ko e me’a ‘i he ‘alo’ofa ‘a hotau
‘Otua”(Lk.1:78). Kainga ‘oku toe fakamanatu atu ‘e he fakahoha’a malanga ni“’oku
‘ikai mo ha toe taha mo’ui he mamani ‘e mafai ke ne fakamolemole’i haangahala ngata
pe ‘ia Sisu Kalaisi koe hoifua’anga ‘oe ‘Otua.”
….Koeongoongo lelei ki he mateuteu….
Kia Ma’ake he ‘ikai fakatefito ‘a Sisu ia meihe’etau teuteu koe’uhii he ‘oku ‘ikai
ke tu’uma’u mo haohaoa taau ha’atau fakafeangai. Pea ‘oku ‘ikai ko honofakamanatua
mo katoanga’i ‘oe ‘aho ‘alo’i ‘o Sisu Kalaisi ‘ae tefito’imahu’inga taha ki he’etau
teuteu ‘oku faii. Koe fa’ahi ta’u ‘oe Kilisimasi iape koe fee pe ha taimi ‘e kamata
ai mo faka’osi ki ai ‘oku ‘ikai koe me’a mahu’ingataha ia ki he Kalisitiane. Kau toe
fakamanatu atu ‘ae tefito’i me’a ‘okutokanga mai ki ai ‘a Ma’ake pea mo ‘Aisea “Koe
le’o ‘o ha toko taha ‘oku kalanga he toafa mou teuteu ‘aeha’ele’anga ‘o Sihova;
fakatonutonuhono ngaahi hala…’Ilonga ha tele’a pea ‘e tanu, pea ‘ilonga ha mo’unga
pe tafungofunga ‘e holoki; pea ‘e ngaohi ‘ae pikopiko ke totonu moe tokatamaki ke
tokamalie…..koe kotoa ‘oe ngaahi ngaue nikoe ngaahi teuteu fakaeloto kotoa pe ia.
Kapau ko hotau tele’a koe ta’e ’ofa ki ho fili pea ‘oku tanu’aki ia ‘ae ‘ofa’i ho
fili…Kapauko hotau mo’unga koe sio kitapea ‘oku holoki’aki pe ia ‘ae
“mo’uifekoekoe’i”….Pea kapau ko hotau pikopiko’anga ‘ae “lea loi” pea ko
honofakahangatonu ‘oku fai’aki pe ia ‘ae “lea mo’oni mo totonu.” Kainga
koefakatomala fakamatoato koe “mamahimo’oni ‘ae loto” koe’uhii ko ‘etau ngaahi fai
kovi ni pea koe manatu kiai ‘oku ‘ikai koe melie ka koe me’afakamamahi kiate
kitautolu. Koe lea kalisi ‘oku ‘uhinga ki he fakamolemole /forgiveness na’eto’o ia
mei he mohenga’i lea kalisi ‘oku ‘uhinga koe “tukuange / to let go.” Koe fa’ahi ta’u
‘oe ‘Etiveni kaingakoe fa’ahi ta’u ‘oe “tukuange atu/pe to let it go/ li’aki ‘ae
to’ohi ke tui kae fakavavevave ke fei mo fakatomalape tafoki mei he’etau ngaahi
to’onga kovi kotoa pe ‘oku tau fa’afakamamahi’i’aki mo tatapuni’aki hotau ngaahi
loto mei hono talitali ‘ae Tamasi’i‘Eiki ko Sisu Kalaisi. ‘Oku ‘ikai koe me’a
mahu’inga ia koehaa ‘aengaahi ngaue lahi ‘ae ‘Eiki na’a tau pole mo teu atu ki ai he
ta’u ni ka ‘okulahiange mo huluange ha ki’i ngaue pe ka‘oku ne fakahoifua ki he’etau
Tamai fakalangi. Sisu ko ho ta’ata’a mo ho’oangatonu ko hoku teunga pe ia pea
matamata lelei”
Fakama’opo’opo
Koe me’a lelei ke te tomu’a‘ilo’i kita!” ‘Oku hanga ‘e he ‘ilo’i kita ‘o solova ‘ae
ngaahipalopalema lahi. ‘ikai koe fiema’u ‘eni ‘ae fiema’u ia kainga ke tau tomu’a
‘ilo kitautolu kae malava ke tau ‘ilolelei ‘ae ‘Otua. Ka lava lelei ia pea ‘oku tau
‘ilo lelei ai ‘ae me’a ke taufai moe me’a ke tau faka’ehi’ehi mei ai. ‘Oku tau ‘ilo
lelei ia ‘ae me’a ke faimai ‘e he kakai ke he moe me’a ke tau faiange ki he kakai
kehe. ‘Oku kei ‘itoafa pe ‘a Sione ke malanga’i ‘ae fakatomala moe papitaiso ki he
fakamolemoleangahala. Ko e leʻo ʻo ha toko taha ʻOku kalanga hetoafa, Mou teuteu ʻa
e haʻeleʻanga ʻo Sihova; Fakatonutonu hono ngāhi hala: Ka kia Sione ko ‘ene ngaue
koe faka’ilonga’ipe ‘o ha liliu ‘e hoko ka ‘oku ‘ikaimalava ‘e he’ene vai papitaiso
ia ‘a ‘ana ‘o liliu ha mo’ui ke fo’ou ka ‘e keitatau ai pe. Ngata pe ‘i heni “’Eiki
liliu ‘a hoku loto keu tui ai pe ki hopoto kae faingofua pe keu talia keu fai ho
finangalo ia”…’emeni…..
Fakamanatu atu ‘etau ngaahi houa lotu fakafamilipea moe lau Folofola faka’aho….’ofa atu
Kavauhi