Sapate 07/09/14
Same 149 ; 'Ekisoto 12 :1-14 ; Loma 13 :8-14 ; Matiu 18 :15-20
Ngaahi Himi: Himi 606/534/504/522/ 603
Veesi malanga Matiu 18: 15 "Pea kapau ʻe fai hala ʻe ho tokoua, mole pe koe ʻo fakamahino kiate ia, fakaekimoua pe: kapau te ne tokanga kiate koe, kuo ke maʻu mai ho tokoua.
Kaveinga: Koe lotu koe 'ofa moe fakamolemole
Talateu
Talu 'etau fononga mai he vahe 18 moe tokanga lahi 'a Sisu ki he kaveinga 'oe fakamolemole. Koe lahi hono pule'anga koe hangee ha tamasi'i 'o si'isi'i taha (1-4). Pea ka tali ia 'e ha taha 'ae tamasi'I ko ia neongo koe si'I taha ko 'ene tali ia au (vv 5-6). Koe fakatokanga mamafa 'a Sisu moe houhau ki ha taha te ne fakatukia 'ae si'i fa'ahinga iiki ni (vv 7-9). Ko hono tokangaekina 'e Sisu 'ae fa'ahinga iiki ni ke 'oua na'a mole pe tukia ha fakatanga pe faingata'a (vv 10-14). Pea 'i he lesoni 'oe 'aho ni 'oku nofo 'ene tokanga koeha 'etau me'a leva 'e fai ki ha taha 'e hoko ko hotau fakatukia'anga? Pea kapau ʻe fai hala ʻe ho tokoua, mole pe koe ʻo fakamahino kiate ia, fakaekimoua pe: kapau te ne tokanga kiate koe, kuo ke maʻu mai ho tokoua…pea koi a hotau veesi malanga
Koe vete 'oe potu tohi
Ki he fakahoha'a ni 'oku fengaue'aki lelei pe 'ae fakahinohino he veesi 15 moe fakafehu'i 'a Pita he veesi 21 koe'uhii 'e ala fakalukufua ki ai ha angahala pe. Kapau koe angahala ni 'oku matamata ko 'ene toki hoko mai pe kiate kita pea fai leva 'o hangee koe fakahinohino 'ae veesi 15. Pea kapau leva ko ha angahala kuo ne toutou fai mai kiate kita pea 'e hoko leva ki he tali 'a Sisu ki he fakafehu'i 'a Pita 'o fekau'aki moe fakamolemole pe 'e tu'o fiha. 'Oku tatafe mai 'ae tu'utu'uni mei he fakahinohino 'a Sisu he veesi 14 "Pe he 'oku 'ikai koe tu'utu'uni 'a ho'omou Tamai 'oku 'i Hevani ke mole ha tokotaha 'i he fanga ki'i sipi ni."
'Oku lea heni 'a Sisu 'o fekau'aki mo ha faihala mai ha'o tokoua pe tuofefine. Ka 'ia Matiu 5 'oku lea ai 'a Sisu "Ko ia, ka kuo ke haʻu mo koe ha feilaulau ki he ʻolita, ʻo ke toki manatu ʻi ai ʻoku ai ha meʻa ʻoku kovi ʻia ai ho kainga kiate koe: 24 tuku pe hena hoʻo feilaulau ʻi he veʻe olita, pea ke mole atu muʻa ʻo fakalelei ho kainga, pea ke toki 25 haʻu ʻo ʻatu hoʻo feilaulau (Matiu 5:23-24). Kia Sisu 'oku 2 'ae tupu'anga 'o ha loto mamahi. Koe 'uluaki ko ha'atau ma'u hala pe faka'uhinga'i hala ha lea pe ngaue 'a taha kehe. Pea ko hono ua ko 'etau 'ilo fakapapau na'e fakahoko mai kiate kitautolu ha kovi 'e ha kakai kehe. Koe ngaahi fakahinohino ni foki 'eni 'a Sisu ke ngaue'aki 'e he Kalisitiane ki hano faka'ulungaanga'i mo fakatokamalie'i ha ngaahi toka tamaki 'i he loto Siasi. 'Oku ngaue'aki heni 'e Matiu 'ae lea "tokoua 'e ala 'uhinga pe ki he kainga pe ka hato kaungaa lotu, (Matiu 5:22-24; 7:3-5; 12:48-50). 'Oku 'ikai tuhu'i pau mai 'e Matiu koe ha 'ae Angahala ka 'oku fakalukufua mai pe 'ae tu'u 'ae lea ni hangee ko ia 'oku ha he veesi 18 ke "…'ilonga ha me'a…" Koe'uhii koe tali ko ia 'a Sisu ki he fehu'i 'a Pita he veesi 21 pe'e tu'o fiha 'ae fai hala 'a hoto tokoua kia kita ka te fakamolemole pe? 'o tu'o fitu 'a pee?" ….Fitu linga fitu ngofulu…!" pea matamata 'oku tu'u fegangaigangai ia mo 'ene fakahinohino ki he ngaahi founga fakalelei te tau lea ki ai.
'Oku tau angahala kotoa pe
Koe'uhi 'oku natula ta'ehaohaoa 'a e kakai kotoa pe i he māmaní, kuopau ai he'ikai ala kalofi pe ke tau hola mei he fepakipaki 'a hotau anga'i tangata ko ia. (Loma 3:23). Ka koe fehu'ia leva 'e lava fēfē ai ke tau fakamelino 'i he malumalu 'o e ngaahi tu'unga peheé? Taimi tatau ko hotau fekau foki ia meia Kalaisi ke ma'u 'e ha mamani ha ngaahi vaha'angatae melino. 'Oku ne 'osi lea'aki mai pe he veesi 7 'ae pau ke hoko mai 'ae ngaahi fakatukia'anga pea moe fakatokanga moe na'ina'i kiate ia 'e hoko mai ki ai ha ngaahi fakatukia'anga. Kia Sisu ko 'eni ia 'ae ngaahi founga ke maikuna'i'aki 'ae ngaahi fakatanga ni. 'I he taimi na'e faiangahala ai 'a e 'uluaki ongo matu'a fakaetangatá ki he 'Otuá, 'o motuhia ai 'a e vaha'angatae melinó, na'á ne fai leva ha me'a ke fakalelei mo 'ene me'a fakatupu ko e fa'ahinga 'o e tangata 'a ia koe pau ke pekia hono 'Alo ko Sisu Kalaisi kae malava 'ae fakalelei ko ia (2 Kolinitō 5:19).
Koeha leva 'ae founga ke fai'aki 'ae fakamolemole
Fakatautehina 'ae talanoa
"Kapau 'oku fai 'e ho tokouá ha angahala, 'alu 'o fakahā 'ene faihalá kiate ia fakaekimoua pē. Kapau te ne fanongo kiate koe, kuó ke ma'u mai ho tokouá."—Mātiu 18:15. 'Oku fa'a natula pe ia ke fa'a hoko kiate kitautolu 'oku tau teuteu ke 'alu 'o fai ha talanoa moe toko taha mamahi 'o hangē ko e ilifiá, 'itá mo e maá te ne ta'ofi nai koe mei ha'o lea ki he tokotahá ke fakalelei'i 'a e palopalemá. Ko e hā 'a e me'a 'e lava ke ke faí? 'I he hoko ha palopalema mafatukituki pea 'okú ke ongo'i 'oku 'ikai lava ke ke fakangalo'i ia, lea ki he tokotahá ke talanoa'i ia. 'Ahi'ahi fakalelei'i 'a e me'á 'o hangē ko ení: Fakaekimoua pē. Koe founga leva kuo fakahinohino 'e Sisu he talanoa ni koe tomu'a 'alu 'ae tokotaha kuo tukuaki'i ki he tokotaha mamahi pe ko ia kuo ne fai 'ae tukuaki'i fakaenaua pe 'o fakaha mo talanoa'i 'ae 'uhinga e me'a kuo hoko. Kuopau ke te tomu'a loto ki he fakalelei pea moe "'Ofa" koe'uhi he te ne lava ai ke fakahoko lelei hono fononga. Kuopau foki ke ne tomu'a loto fakamolemole atu pea angavaivai ke mahino koe fononga ki he "fakalelei" 'ae Kalisitiane. Pea 'ikai ia ko ia pe kae 'oange ai ha ai faingamalie ki he tokotaha kuo ne fai hoto tukuaki'i ke 'omai 'ene tali moe 'uhinga 'ene tukuaki'i pea na'a ko ha faingamalie ia ma'ana ke fakatonutonu 'ene tukuaki na'e fai atu.
Taliteke'i 'a e hehema ke 'analaiso ko hai 'oku tonú mo hai 'oku halá. Ko ho'o taumu'á ke fai ha fakamelino, kae 'ikai ko e mālohi 'i he fakakikihí. 'Ahi'ahi ngāue'aki 'a e kupu'i lea "ko au" kae 'ikai "ko koe." Ko hono tala ange ki he tokotahá "Ko au 'oku ou ongo'i loto-mamahi koe'uhí . . . " 'e malava ke ola lelei lahi ange ia 'i he pehē: "Ko koe 'okú ke fakalotomamahi'i aú!" 'Oku pehe ni hono fakalea ia 'e Paula: "Tuli ki he ngaahi me'a 'oku fakatupu melinó pea mo e ngaahi me'a 'oku fai ai 'a e felangahake'akí."—Loma 14:19. Loma 12:21. Ke fakamelino mo e ni'ihi kehé, 'oku fiema'u ke tau ngāue ke fakahāhā 'a e anga-fakatōkilaló, vavangá, kātakí mo e 'ofá. 'Oku hoko foki 'ae founga fakaekinaua ko 'eni ke ne veteange 'ae kau memipa 'o ha Siasi mei he fakafa'afa'ahi pea moe talanoa tukuhifo hono kaungaa mo'ui. 'Ikai ia ko ia pe ka 'oku hoko foki 'ae founga ni ke ne faka'ata'ataa 'ae Faifekau pe taki lotu mei ha'ane kau ki ha tafa'aki he ongo mamahi ni. 'Oku hanga foki 'e he founga fakaekinaua pe 'o fakaloto lahi'i 'ae kau memipa 'o ha Siasi ke nau ngaue'aki 'ae fakahinohino 'a Sisu (Practical Divinity) pea 'ikai ia ko ia pe kae 'oua te nau hola mei he palopalema ka nau fekuki moe faingata'a ko ia ke 'ilo ai ha toe founga 'e malava ke fakatau'ataina'i kinautolu mei ha toe palopalema 'e toe lahiange 'a mui.
Tokua 'oku hoko 'ae FACEBOOK koe solova'anga 'oe palopalema
'E toe fakatauele'i nai koe ke ke feinga ke kau 'a e ni'ihi kehé mo koe 'aki ho'o tala kiate kinautolu 'a e palopalemá, 'o ala lava ai ke toe fakalalahi mo fakautuutu ange 'a e vātamakí? Koe founga 'eni 'oku manakoa lahi taha he kuonga ni 'a 'ete tala hoto mamahi pe tonuhia he ngaluope hangee koe FACEBOOK pe Twitter. 'Oku matangofua tokua ia he 'oku te tau'ataina kakato ke lea pea 'ikai toe sio mai ha taha, kae feefee 'ae 'Otua ia?…Koe tokolahi tokua 'oku 'ikai ke nau lava 'ae fesiofaki kae faingofua ange 'ene ta'utu pe ha ki'i tuliki 'o tala ai hono loto ki mamani. Tatau pe ki he me'a fakafamili mo fakasiasi pe fakafonua pe fakafo'ituitui kapau 'oku 'i ai ha me'a 'oku te ta'e fiemalie ki ai mo fehi'a ki ai 'oku tau ala leva ki he mafi 'oe media moe technology ke te kau mo ia hono fakahaa'i 'ae 'uhinga 'ene tonihia pe mo'oni ko ia 'i he 'uhinga 'e ala solova ai hoto mamahi'anga. Kainga neongo 'ae tokoni lahi 'ae me'a ngaue ni ki he'etau ngaue he 'aho ni ka 'oku ne toe tokoni 'aupito 'ae technology ni ia ki hono fakatolonga 'ae anghala koe mamahi moe fehi'a 'i he'etau mo'ui. Koe lea pe fakataataa pe video te ke tohi'i pe download ki he internet ko 'ene nofo ai pe ai ki he ngata'anga 'oe mamani. Kapau kuo ke lelei mo ho tokoua ka ko ho'o toe mamata pe ki ai pe lau ha'ane comments kiate koe he taimi mu'a 'oku ne kei 'oatu ai pe 'ae ongo 'oe fakatupu loto mamahi. 'Oku hanga 'e he internet/ facebook 'o toe fakatokolahi mai 'ae kakai ke uesia (poisoning) 'enau mo'ui he me'a na'e mei ngata pe 'iate kimoua. Toe hoko ai moe ngaahi felaulauhi 'ae famili moe famili/ 'ae kaungaa ako moe kaungaa ako…'ae Siasi moe Siasi. Koe ha e lau 'ae Sisu "Pea kapau ʻe fai hala ʻe ho tokoua, mole pe koe ʻo fakamahino kiate ia, fakaekimoua pe: kapau te ne tokanga kiate koe, kuo ke maʻu mai ho tokoua."… "Ka mo fai tokoua be hoo mo fakakikihi mo ho kaugaabi; bea oua naa fakaha ha tala fakalilolilo ki ha taha kehe." (Palōveepi 25:9) "Kainga neongo pe 'e puke nima ha taha lolotonga 'ene faikovi; ka ko kimoutolu 'ae kau fakalaumalie mou faito'o ki ha taha pehee 'o anga fakalaala pea ke vakai kiate koe na'a 'iloange 'e 'ahi'ahi'i mo koe foki" (Kaletia 6:1). Taliteke'i 'a e fakatauele ke fai ha lau mo e ni'ihi kehé 'o fekau'aki mo e palopalemá. (Palōveepi 25:9).
Koe kaveinga ke ma'u mai ho tokoua
Kainga tau fakatokanga'i mu'a 'ae 'uhinga hono fai 'e Sisu 'ae ngaahi lea ni telia na'a tau ngaue hala'aki 'ae akonaki lelei ni. 'Oku 'ikai fakataumu'a mai 'a Sisu heni ke tau nofo ke fakama'ito'a'aki pea ke tau ikuna'aki ha kakai 'oku nau fakafili mo fakatanga'i kitautolu he 'oku "hala ai hotau laumalie." Ka 'oku nofo 'ae tokanga 'ae fakahinohino ni koe ngaahi founga 'eni ke tau "ma'u mai/ gain" mai honau laumalie. Ko ia 'etau tefito'i ngaue fakaului kakai ki he pule'anga 'oe 'Otua ke "ma'u mai ha ngaahi laumalie ma'ae 'Eiki." Fakatokanga'iange 'oku tuhu'i mahino mai 'e Sisu 'ae feitu'u moe fa'ahinga kakai 'oku hoko ai 'ae akonaki ni. 'Oku 'ikai ko ha kakai mama'o ka 'oku kamata pe ia 'i ho'ota tonu koe tokoua/ brother (toto mo'oni). Koe'uhii ke tau sio ai ki he mo'ui faingata'a'ia ha kakai pe ha taha 'e ala mo'ui he nofo fakataha/ fesiofaki he 'aho kotoa pe ('api/ Siasi) kae 'ikai ha melino. 'Oku 'i ai pe 'ae lau ia 'a e Tohitapu ki he ngaahi toe feitu'uange 'e ala hoko ai 'ae fakatanga moe fakafepakii (Kaletia 2:11-18; 1 Kolinito 5; 1 Timote 5:20) ka ko 'eni ko hoto ofi taha pe. 'I he 'uhinga ko ia 'oku fu'u matu'aki pelepelengesi 'aupito ki he Siasi 'ae hoko ha fevakovi'aki 'i he vaha'a 'ene kau memipa telia na'a hoko ha mole mei he takanga. "Kapau te ne tokanga kiate koe kuo ke ma'u mai ho tokoua…" Koe ma'u mai ho tokoua 'oku 'uhinga kuo ke fakahaofi 'ene mo'ui mei he fakamaau'anga 'ae Siasi kae tepuu 'ae fakamaau'anga 'ae 'Otua. 'Oku fakamatala 'e he malava ke fakafoki mai hoto tokoua 'ae ngaue totonu'aki 'e hono kau memipa 'oe Siasi 'ae me'a ngaue moe fakahinohino 'ae 'Eiki ki hono sino ha mai koe Siasi.
Ko hono faingata'a ke tau fai 'ae fakamolemole
Ko ha'ane ta'e tali koe
Kapau te tau fehu'i hifo pe koeha nai e me'a te ke fai kapau te ke 'ilo 'oku fai atu 'e ha taha ha me'a ta'e taau kiate koe? Mahalo he'ikai te tau toe fu'u mama'o fau mei he ngaahi me'a ni. 'Uluaki koe tomu'a tau'aki kaikaila mo tau'aki ala malohi kiate ia…hoko atu ki ai moe tuli 'ene tonuhia pea ka 'ikai te te fiemalie ai pea te lau'i ia ki ha kakai ke nau kau mo kita he taau fehi'a kiate ia…hoko atu ki ai moe tau'aki felongolongo mo femotumotuhi pea faai atu pe. Ka toki lava ia pea toki ha'u leva ki hotau 'atamai 'ae konga mahu'inga taha ka kuo hoko ia koe fakamuimui taha koe "fefakalelei'aki/ Reconciliation." Koe taimi 'oku tau mamahi ai 'oku natula pe ia ke kapui 'e he loto'i sauni hotau loto pea koe fakaloloma taha koe fa'a a'u 'ae ni'ihi ki he fakakaukau 'oe fakapo. 'Oku fa'a 'ilonga ngofua 'eni mei he 'ikai lava ke toe fai ha felongoaki 'ae famili pe ta'e fielea'aki 'ae ongo matu'a pe ongo kaungaa malanga he ngaahi 'aho/uike/mahina moe ta'u.
"Pea kapau te ne ta'etoka'i kinautolu, tala ki he fakataha, pea kapau te ne ta'e toka'i moe fakataha foki pea te ne tatau kiate koe mo ha Senitaile pe ko ha Popilikane" (v 17). 'I he natula totonu 'o ha Siasi 'oku ako'i ke mo'ui mo malanga'aki 'ae fetokoni'aki, fetoka'i'aki moe ngaahi fefakalotolahi'aki ki hono fai 'oe ngaue 'ae 'Eiki. Pea 'oku totonu leva ke tali lelei 'e ha memipa pe ha fetokoni'aki mei hono kaungaa toho palau 'i he Siasi. Kapau leva koe tukunga 'ena 'oku a'u ki ai 'ae feinga fakalelei pea 'oku tau hoko atu leva ki he sitepu hono faa koe taki pe 'ave ia ki he fakataha'anga fakasiasi. Koe taumu'a 'oe founga hono faa 'oku 'ikai ke 'omi ke fai hano faka'ulungaanga'i 'ae toko taha ni ka ke 'oange hano faingamalie ke ne fakatonutonu pea fakatomala mei he'ene to nounou. Pea ka 'ikai toe ngaue moe founga ko ia pea koe founga faka'osi leva ko hano "fakamavahe'i". Koe lea mamafa heni 'oku ngaue'aki 'e Sisu koe fakatatau 'ae tokotaha kuo ne fai mai 'ae kovi mo ha Senitaile pe Popiliknae kiate koe. "…pea te ne tatau kiate koe..mo ha Senitaile pe ko ha Popilikane" Koe kaveinga moe taumu'a 'oe ngaahi feinga ni ke "fakafoki" 'ae toko taha Kalsisitiane ka kuo kumoa 'e he Angahala 'ene mo'ui ki he "tui totonu." Na'a fa'a ngaue'aki hono tolomaka'i he mu'aki Siasii moe ngaahi fakamamahi kehekehe pe 'oku talanoa ki ai 'ae hisitolia. Ka koe'uhi koe tu'unga kuo ne a'u ki ai koe 'ikai ke fie tukulolo mo angavaivai ke ne tali ha founga kuo fakahinohino 'e Sisu ke ngaue'aki 'e hono Siasi kuo fai kiate ia 'ae tu'utu'u ni aofangatuku ko hono fakamavahe'i ia mei he Siasi. Kainga kapau he'ikai te tau muimui'i lelei 'ae fakahinohino ni koe "tamate laumalie" lahi mo'oni 'e fai 'e he Siasi ki hono kau muimui. Taimi tatau foki koe tefito'i ngaue foki 'ae Siasi ko hono malanga'i 'ae Kosipeli, fakaului kakai ma'ae Pule'anga 'oe 'Otua ka 'oku 'ikai ha'anau polokalama "tuli kakai.
Na'e fa'a ngaue'aki pe 'e Paula ia 'ae founga ni ko hono tu'usi ha taha mei he Siasi. "…pea 'e tukuange 'ae tokotaha pehe kia Setane koe'uhii ke faka'auha hono anga kakano hei'ilo 'e haofaki hono anga laumalie 'i he 'aho 'oe 'Eiki…" (1 Kolinito 5:3-5,9-13; 2 Kolinito 13:1-3). Fakatokanga'iange 'ae 'uhinga 'oe "tu'usi" koe'uhi pe ke "…hei'ilo 'e haofaki hono anga laumalie 'i he 'aho 'oe 'Eiki…" Kainga koe uho 'oe tu'usi heni koe "'ofa" kae 'ikai koe "fehi'a." Kuo hoko foki 'ae founga ni ke ngaue'aki 'e he ngaahi Siasi Fakakalisitiane lahi ko ha tu'utu'uni pau. 'Oku 'ikai ko ha tu'utu'u 'eni 'oku manakoa he ngaahi 'aho ni koe'uhii koe malohi 'oe teke ko ia ki he "ngaahi totonu 'ae tangata taki taha" ki he me'a 'e tui mo ta'e tui ki ai. Ka ki he Siasi 'oku fu'u pelepelengesi 'aupito ke ha ha fa'ahinga to'onga "feke'ike'i" ai koe'uhii tokoua ko hotau "fai kehekehe'anga"…he te ne uesia moe toenga 'oe kau memipa kehe 'oe Siasi. 'I he 'uhinga ko ia kainga 'oku fiema'u ke "malohiange" 'etau "fe'ofa'aki fakalotu" he'e "ta'e loi" ai 'etau 'ofa 'oku lau. "Ko au ee 'oku ou tala atu; 'Ilonga ha me'a 'oku mou tapui 'i mamani kuo tapui 'i Langi; pea 'ilonga ha me'a te mou fakangofua 'i mamani kuo fakangofua 'i Langi" (v 18). "E Sisu na'a ke tala'ofa ka fakataha ho kakai 'e 'ikai te nau tuenoa te ke 'i ai ke tapuaki." (Himi 601:1).
Fakama'opo'opo
Kainga tau fakatomala leva mei he ngaue kovi ni. Tau lotu 'o fakatomala mei ho'o hoko koe me'a ngaue 'ae Tevolo he ngaahi ta'u lahi ho'o mo'ui ke fakafefeka ho laumalie ki he 'Otua. Ta'ofi leva ho'o hoko koe toko taha ke ne fakatupunga ha mamahi 'aki ha'o 'ave talanoa pe faka'uhinga hala'i ha lea mo ha ngaue 'a ha taha kehe (bitterness and resentment, of our gossip and talking about people behind their backs.). Tau talangofua mu'a ki he fakahinohino 'a Sisu he 'oku ma'ama'a neongo 'ene mafatukituki ki hotau kakano. Fakaekimoua pe 'oua 'e toe fakakau atu ki ai mo ha kakai kehe he'e lahi 'ae ngaue. Koe fakamolemole kuo te'eki ke tomui ki ai ha taha he 'oku kei tu'uni 'ae Kolosi ke fakaofi kitautolu kuo mama'o ki he Meesi moe 'Alo'ofa 'ae 'Otua ke ma'u ai 'ae taau ke hu ki hono Pule'anga…. Ko hotau fakamelino na'e fai'aki ia 'ae 'Ofa moe fakamolemole tu'unga 'i he pekia 'a Kalaisi Sisu kae lava ai hotau fakaofi ki he meesi moe 'Alo'ofa 'ae 'Otua….'Emeni