Koe lea ‘oku ne tokoni’i e ongosia koe Folofola pe ‘a Sisu

“….MALANGA SAPATE PAAME …”
13-04-2014
 
Ngaahi Lesoni: Same 31:9-16; ‘Aisea 50:4-9; Filipai 2:5-11; Matiu 27:11-54
 
 
Kaveinga: “Koe lea ‘oku ne tokoni’i e ongosia koe Folofola pe ‘a Sisu”
 
Potu Folola ‘Aisea 50:4 “Ko ‘Atonai Sihova kuo ne ‘omi kiate au ‘ae ‘elelo ’oe tama ako, keu ‘ilo ‘ae ngaahi lea ke tokoni’i’aki e ongosia: ‘oku ne fafangu au he pongipongi kotoa pe, ‘oku ne ue’i hoku telinga ke fanongo hange ha tama ako.”
 
 
Himi 1.649
         2. 466
         3. 611
 
Talateu
 
Koe fakakaukau ‘oe ha’ele fakatu’i atu ‘a Sisu ki Selusalema ke fetongi ‘a ia kotoa pe kuo pekia ‘ia Kalaisi. Talu mei he talanoa ‘ae vahe 40 (‘Aisea 2) pea moe toutou ongona ‘oe peauongo ‘oe tala ‘oe fakatau’ataina pea moe fakalelu ki Selusalema he kuo totongi hono mo’ua ‘e Sihova. Pea hoko hoko mai he toenga ‘oe ngaahi vahe ni ‘ae toutou ma’ali fekina ‘oe afo faka’amanaki ni moe ongo’i ‘ehe palofita ni hange hange ‘oku ta’ehounga’ia e kakai ni he fai me’a lava ‘ae ‘Otua ma’a nautolu pea mo hono fakafokiange honau tau’ataina ne mole ki he ngaahi fonua na’e fai ki ai honau taki popula. ‘Oku e’a mei he vahe 50 ni ‘ae Folofola ‘ae ‘Otua ‘o fakafou mai ‘i he’ene palofita lea ta’eufi ko ‘eni ke ne ofongi ‘ae tu’unga mo’ui ‘ae kakai kuo ne fai hono fakatau’ataina mei he nofo hopoate. Pea ‘oku hanga ‘ehe Palofita ni ‘o toe valoki’i fefeka ‘ae kakai ni he ta’e hounga’ia pehe kuo nau fai ni. “Koe ha ‘oku pehe ai; kuo u ha’u ka ‘oku ‘ikai ha taha? Kuo u ui kae ‘ikai ha tali? Koe ha??? ‘Oku nounou koaa hoku nima ke fakamo’ui? ‘Oku ou ta’e ha ivi ke fakahaofi? ‘Isileli ‘oku ‘ikai koe kovi ‘a’aku koe kovi pe ia ‘amoutolu. Pea toki fakaongo atu ‘e ‘Aisea ‘ae Folofola ‘ae ‘Otua ka ko hotau veesi malanga ia Ko ‘Atonai Sihova kuo ne ‘omi kiate au ‘ae ‘elelo ’oe tama ako, keu ‘ilo ‘ae ngaahi lea ke tokoni’i’aki e ongosia: ‘oku ne fafangu au he pongipongi kotoa pe, ‘oku ne ue’i hoku telinga ke fanongo hange ha tama ako.”  
Koe vete ‘oe potu tohi
 
Koe ngaahi lea ke tokoni’i’aki e ongosia
 
‘Oku ngaue’aki ‘e he fatu tohi ni e lea Fa’ee heni ‘o faka’ilonga’i ‘ae natula ‘ofa ta’emamotu ‘ae ‘Otua ki he fanau ni. Koe fakakaukau ‘oe ‘elelo ‘oe tama ako heni koe Fakahinohino, tokoni’i pea moe Fakamo’oni’i. Ko ia ‘ae ngaahi kupukupu’i lea ‘oku ne ofongi pea fanguna e tukunga mo’ui ‘oe ‘Isileli ‘o fekau’aki mo ‘enau tauhi honau va moe ‘Otua na’a ne fai honau fakatau’ataina. Koe lea ongosia (weary) heni ‘oku talanoa ia ki ha kakai ‘oku mole ‘ae ‘amanaki pea ‘i he tu’unga mo’ui ko ia ‘oku fiema’u ha kalofiama ‘io ha le’o ‘oku faka’amanaki mo fakato’oto’a ke ne ‘omi malohi mo fakatu’amelie ma’ae kau nofo hopoate. Koe fehu’i mahu’inga heni ke tomu’a tali pe koe ha ‘ae makatu’unga malohi ‘o ha toko taha ke ne ma’u ‘ae mafai moe ivi ke lea ‘o fakanonga pea mo tokoni’i ai si’i kau ongosia? Koe malohinga tefito ia ‘oe lea ni ma’ae ongosia ‘oku ‘ikai ko ha lea na’e fatufatu pea tufotufa tatau ka koe fakataulama ia mei loto tatau. ‘Io he “ko ‘Atonai Sihova kuo ne ‘omi kiate au ‘ae ‘elelo ‘oe tamaako” ‘Oku fakalea ‘e Toketa Molitoni koe ‘elelo ‘oe tama ako. He koeha ‘ae ‘elelo ‘oe tama ako? Koe ‘elelo ‘oe tama ako koha ‘elelo na’e ‘osi ako’i pea hili ki ai ‘ae fakahinohino ’ene faiako. Koe ‘elelo ‘oe tama ako koe ‘elelo ‘oku ne fakamo’oni ki he fakahinohino ‘ene faiako.  Koe telinga ‘oe tama ako ko hono malohinga koe fanongo tokanga! Pea ‘oku fakatupu ‘ehe fanongo tokanga ‘ae ma’u kakato e fekau ke tala moe malohi ke tala’aki e fekau ko ia. Koe fa’ahinga fanongo ‘oku ne tokoni’i ‘ae ongosia ‘oku ‘ikai fai’aki ia ‘ae fanongo ‘ae telinga ka ‘oku fai’aki ia ‘ae fanongo ‘ae loto. Koe fanongo ‘ae loto ‘oku ne huhua mai ai ‘ae tuku’anga’ofa hono loto ke tokoni’i’aki ‘ae ongosia. Koe lea ‘oku ne tokoni’i e ongosia koe Folofola pe ‘a Sisu.
 
Kau fononga! ‘Oku fefe hotau ngaahi faleongo na’a koe tukia’anga ia ‘etau ngaue ki he ongosia koe ‘ikai te tau mateuteu ke fanonga lelei ki he fekau ‘oku hakeaki’i’aki e ongosia. Na’a ‘oku tau fanongo’aki hotau ‘atamai kae iku ‘o fakangatangata ‘etau tokoni’i ki ha mo’ui ‘oku ne ongosia. Ki he Palofita ni koe fanongo ko ia ‘ae tefito’i vaivai’anga ‘o ‘Isileli. Koe ‘uhinga ia ‘enau hee mei he Konisituone ‘ae ‘Otua pea fai ai honau taki popula koe ‘ikai tonu ‘enau fanongo ki he Folofola ‘ae ‘Otua. Na’e kakato mo ngingila ‘ae fakakaukau ni ‘ia Kalaisi he na’a ne ma’u lelei ‘ae fekau mei he Tamai ke tala ki he tangata “Koe fakamo’ui ki he Fa’ahinga ‘oe tangata” pea moe malohi ke ne tala’aki e fekau ko ia ko ‘ene ikuna ‘a mamani ‘i Kalevale. “Na’a ku tuku hoku tu’a ki he kau ta, mo hoku kou’ahe ki he kau fusikava, na’e ‘ikai teu fufu hoku mata mei he fakama fuape moe ‘anuhia. Ka ko ‘Atonai Sihova tene tokoni’i au, ‘aee na’e ‘ikai teu tuku ke lava’i au ‘e hoku fakamaa, ko ia ai na’a ke ngaohi hoku mata ke hange ha makahunu ‘ou ‘ilo ‘e ‘ikai lava hoku fakamaa.” (Aisea 50: 6-7). Koe lea ‘oku ne tokoni’i e ongosia koe Folofola pe ‘a Sisu
 
Koe fakamo’oni ‘ae kau ongosia
 
Ko ha fakamatala kakato nai ia ‘oha tamasi’i ako lelei ko ‘ene feinga ke ne hoko koe fakamo’oni Fakahaha ki he’ene faiako? ‘I he ‘aho ‘oe ha’ele fakatu’i ki Selusalema na’e hange ka movete ‘ae fu’u kakai ne nau fakatefua mai ke talitali honau tu’i. Na’e ‘ikai ke ngata pe ‘i he’enau feinga ke fakamo’oni’i’aki ‘enau lea “Hosana! Hosana! Ki he hako ‘o Tevita ka na’a nau toe fakahaha ‘enau faka’apa’apa’i honau Tu’i’aki ‘enau Fola ‘enau ngaahi pulupulu moe ngaahi lau’i paame koe fakakaukau ‘oe lavame’a moe fakamo’oni kakato. Koe fakakaukau ‘oe paame koe “‘akau ‘oe ‘amanaki’anga” Tokua ka ‘i ai ha fononga kuo hee he toafa ko ‘enau vakai pe ki ha fu’u paame pea ‘oku nau fakatetu’a leva ki he inu pea moe malolo’anga. Na’e pehe ‘enau ’amanaki kia Sisu koe hoko mai ‘ae fakatau’ataina’i kinautolu mei he nofo popula mo ha’isia ki he pule’anga Loma. Kia Sisu na’e ‘ikai koe fakatau’ataina’i mei nofo popula fakapolitikale ki Loma ka koe fakatau’ataina’i kinautolu mo kitautolu mei he nofo popula ki he angahala pea mo Langi. ‘I he taimi tatau koeha ‘a tautolu kuo huhu’i pea ‘inasi he  fakataulama ‘ae ‘Otua. ‘Oku tau hao faka’aho mei he ngaahi faingata’a koe tauhi ‘a hai? Mole ke mama’o ha’atau laka kuo taau ka ‘oku tau taau koe hoko mai ‘a Sisu Kalaisi ‘o pekia ke fakamolemole ai ‘etau hia. Toki uki kitautolu ‘e he ‘Ipiseli ki he kakai Filipai koe fakamo’oni ma’a si’i kau ongosia kuo huhu’i mei he mate ta’engata. Koe Ha’ele fakatu’i ‘oku ‘ikai koe pulupulu ke fola ka koe loto ke fofola ‘oku ‘ikai koe Hosana he kuo ‘osi fai ‘e Kalaisi ia hotau huhu’i mei he mate ta’engata ka ko kitautolu ke pehe ni ‘etau lea “Koe’uhi ke ‘iloange ha tui ‘i langi mo mamani mo lolofonua pea peluki ‘i he huafa ‘o Sisu; pea ‘ilonga ha ‘elelo pea fakamo’oni “KO E ‘EIKI ‘A SISU KALAISI mo’o fakalangilangi’i ‘ae ‘Otua koe Tamai.”
 
Fakaakonaki
Fefe ‘etau ngaahi malanga ‘oku fai ‘oku tau tokoni’i nai e ongosia pe kuo hoko ia koe mamahi’anga ‘oe si’i kakai kuo nau fie hola mai ki he malu ‘o ‘Atonai. Fakatokanga’iange koe lea ‘oku tokoni’i’aki e ongosia koe lea ‘oku aoao he koe ngaahi lea ki he tokoni “..keu ‘ilo ‘ae ngaahi lea ke tokoni’i’aki e ongosia.” Fakatokanga’iange koe ‘elelo ‘oe tama ako ‘oku ne filifili lea ke tokoni’i moe hakeaki’i ka ‘oku ‘ikai koe laiki mo tamate’i ‘ae ongosia. Fefe taimi ‘oku tau ‘ahia ha mamahi koha ‘apisia hotau kaunga fononga. Taimi lahi koe fai pe koe fatongia pea koha tu’utu’uni fakatalasiti (Sympathy). Koe lea ‘oku tau fai ki he ongosia koe fakaai pe mo fakakakato fatongia. Kuo lahi fau ‘etau ngaue’aki ‘ae faingamalie fanongo ‘oe kakai ki he malanga’i ‘oe Folofola mo’ui koe faingamalie ia ke tau nafui pea tala ai hoto mamahi ki ha kakai…tala ai ‘ete ngaahi ta’efiemalie…tala ai ‘ete lelei hake pe ‘i ha toe taha…Pea kuo a’u ki ha tu’unga kuo hoko ‘ae me’a ne fie fanongo ki ai ‘ae kakai koe me’a ke nau hola mei ai he kuo hoko ia ko honau mamahi’anga.  Fefe kapau te ke hanga ‘oe tui ‘ae suu ‘oe toko taha mamahi ke ke ongo’i e me’a ‘oku ne ongo’i pea ke sio’aki e me’a ‘oku ne si’i sio’aki (Empathy). Na’e feinga ‘a Sisu he hala ki ‘Emeasi ke ne kau fakataha mo e ongo ako ne na fononga ai. Na’a ne feinga ke nau oo fakataha ke ne ongo’i ‘ena ongo he me’a kuo hoko. Pea fielau ‘ae vela hona loto he na’a nau kaungaa fononga fakataha mo Sisu. Talamai ‘e Hepelu 2:7 “..Kai kehe na’a ne fakamasivesiva’i ‘e ia Ia he’ene to’o ‘ae anga ‘oe tamaio’eiki mo ‘ene hoko ‘i he tatau ‘oe tangata…” ‘E pehe ‘ae ongo’i nonga mo malu ‘ae ongosia he fai mo’oni ‘etau feohi he lotu lelei ne ha’u mo Sisu. Koe lea ‘oku ne tokoni’i e ongosia koe Folofola pe ‘a Sisu.
 
Fakama’opo’opo
 
Fefe nai si’i hoko mai ‘ae ‘Alo ki mamani na’e fakaalaala nai mei he’etau angahala? ‘Ikai!! Ko hotau monu’ia’anga ko e hoko mai ‘a Kalaisi koe ‘Imanuela koe taha ‘iate kitautolu ke ne kaunga mamahi mo ia ‘oku mamahi pea kaunga fiefia mo ia ‘oku fiefia he koe Satai ia koe ‘Otua ‘oku fe’unga malie mo hotau ‘alunga. Ko hotau tefito’i fakamatala koe tokoni’i moe hakeaki’i. Ko ia ‘oku ‘ilo’aki kitautolu koe kakai ‘oku angimui ki he finangalo ‘oe ‘Otua. ‘Oku makatu’unga ‘etau vaivai mo to nounou ko ia mei he ‘ikai te tau tomu’a ako ke ‘ilo’i ‘ae founga ‘ae ‘Otua ke tokoni’i’aki e ongosia ‘ia Sisu Kalaisi “Ha’u kiate au ‘a kimoutolu kotoa pe ‘oku fakaongosia mo mafasia pea teu fakamalolo kimoutolu. ‘Ai ‘eku ioke kiate kimoutolu pea mou ako ‘iate au; he ‘oku ou fa’a kataki mo angafakaatu’a pea te mou ‘ilo ha malolo ‘i homou Lauamalie. He koe ioke ‘a’aku ‘oku molu, pea koe kavenga ‘a’aku ‘oku ma’ama’a” (Matiu 11:28). Kia ‘Aisea na’e ‘ikai ko hano mafai ke tokoni’i’aki e ongosia ka “Ko ‘Atonai Sihova kuo ne ‘omi kiate au…” Tau feinga ke tau tomu’a huhuu kia ‘Atonai ke tau ma’u ivi mo Mohu Kelesi’ia mei he’ene Folofola he ko ia ‘ae lea ‘oku fakaofo, lea ‘oku vovo he koe fu’ufu’unga mo’ui ia kene tokoni’i ‘ae ongosia. Ko ia ‘ae peau ongo ‘oku ne fakalelu ‘ae ongosia mo tokoni’i e ongosia koe Folofola pe ‘a Sisu..’Emeni!
 
“…Fakamanatu atu ai pe ‘etau Lau Folofola/ lotu lilo/ lotu fakafamili pea mo’ui ‘aonga foki….’ofa atu kiate kimoutolu hono kotoa pe…”

Kavauhi