Ko Sisu ko hotau kainga ofi!

Malanga Kilisimasi
 
25-12-2013
 
Ngaahi Lesoni : Same 98:1-9; ‘Aisea 52:7-10; Hepelu 1:1-4 (5-12); Sione 1:1-14
Ngaahi Himi: Himi 373/ 371/514
Sione 1: 14 “Pea na’e hoko ‘a Folofola koe kakano ‘o ne fokotu’u hono Tapanikale ‘i honau lotolotonga pea na’a tau mamata ki hono Sikaina (ko ha langilangi na’e taau mo ha ‘Alo-tofu-pe-‘e-taha kuo ha’u mei he’ene Tamai)- ta ‘oku ne fonu ‘i he Kelesi moe Mo’oni”
 
Kaveinga: Ko Sisu ko hotau kainga ofi!”
Talateu
Koe lea malohi ko ‘eni ‘oku kamata’aki ‘e Sione ‘e he hiki Kosipeli ni koe “Folofola.” Pea ‘oku hanga ‘e he ngaahi veesi kotoa 1-13 ‘o fakamatala’i kakato ‘ae ‘uhinga tefito ‘a Sione ki he lea “Folofola” ‘i he’ene fakafelave’i moe mamani kuo nau li’aki ‘ae Folofola. Ko e Folofola ko ia na’e feangai mo e ‘Otua he kamata’anga kuo fokotu’u hono tapanekale ‘i hotau lotolotonga. Ko ‘ene hoko mai, ko e Maama ia ki he mamani kuo nau li’aki ‘ae Folofola. ’Oku ‘i heni ‘ae ‘Otua/ God is here!” Koe ha ‘ene ‘uhinga kiate kitautolu ‘ae lea ni? Na’e hoko mai ‘a Sisu ‘i hotau tatau kainga ke ne fakahaa’i mai ‘ae ‘Otua ta’e ha mai. Na’a ne fakahaa’i mai ia koe ‘Otua ka ‘oku ‘ikai ko ha fa’ahinga fakakaukau ( in principle) pe ka koe “Toko taha ia/ in person.” Ko Sisu Kalaisi ’oku ‘ikai koe ‘imisi tatau ia ‘oe ‘Otua ka koe ‘Otua ‘oku ne haa ‘i he tatau ‘oe hotau ‘imisi. “Pea na’e hoko ‘a Folofola koe kakano ‘o ne fokotu’u hono Tapanikale ‘i honau lotolotonga pea na’a tau mamata ki hono Sikaina (ko ha langilangi na’e taau mo ha ‘Alo-tofu-pe-‘e-taha kuo ha’u mei he’ene Tamai)- ta ‘oku ne fonu ‘i he Kelesi moe Mo’oni” ko ‘etau veesi malanga ia.
Koe vete ‘oe potu tohi
….Tapanikale ‘i hotau lotolotonga
 
Ko “Folofola” koe huafa ia ‘oe ‘Alo ‘oe ‘Otua ko hono ua ‘oe Taha Tolu Tapu. Ka ‘i he’ene hoko tangata ‘ae Folofola ko ia pea na’e fakahingoa pe ia mei Langi ke ui ko Sisu. Ko e kakano ‘o e fo’i lea ia, ko e Folofola ko ia na’e ‘i he kamata’anga, ‘a ee na’e nofo ai ‘a e “mo’ui”, ‘a e “maama ‘a e tangata” (v.4). ‘A ia ko e “Folofola-mo’ui-mo-maama’anga ‘a e tangata. Ko “Folofola” koe ‘Otua ia ko ia ai koe me’a kotoa pe ‘oku ‘Otua ai ‘ae ‘Otua ‘oku ma’u kakato ia ‘ia Sisu Kalaisi ‘a hono ‘Alo. Koe hoko tangata ‘ae ‘Otua koe lea ia na’e talaki ‘e he ‘Angelo ki he kau tauhi sipi, ki he kau poto ‘oe hahake. Koe kupu’i lea foki ia na’e manavahe ai ‘a Helota pea koe kupu’i lea ai pe ia na’e ‘ikai ‘ilo ai ia ‘e mamani… “Na’a ne ‘i mamani pea koe hoko mai ‘a mamani na’e fou ‘iate ia, ka ka ‘ikai ‘ilo ia ‘e mamani. Na’a ne ha’u ki hono ‘api tonu ka ka ‘ikai tali ia ‘e hono kakai ‘o’ona” (vv 10-11) Koe ‘Otua “Ta’ehaa mai” ka kuo “Ha mai” Ko Sisu Kalaisi koe ‘Alo tofu pe ia ‘e Taha ‘oe ‘Otua kuo ne hoko mai ‘i he tatau ‘oe tangata. Na’a ne hoko mai ‘i ha lea, to’onga moe mo’ui ke ha mai” ai ‘ae “ta’ehaa.” ‘Oku ngaue’aki ‘e he ‘Apositolo ni ha fo’i lea ke ne fakasino mai ‘ae talame’a fakaha kakato ‘ae ‘Otua. Koe kau fa’u tokateline lahi ‘oku ‘osi’osi tohi hono fakamatala’i ke ‘uhinga malie ‘ae hoko kakano ‘ae ‘Otua ‘ia Sisu Kalaisi (incarnation) ka kia Sione koe fo’i lea ni pe  ’i hotau lotolotonga / indwelt: "to live in a tent"..” "Pea na’e hoko ‘a Folofola ‘o kakano ‘o ne fokotu’u hono Tapanikale ‘i hotau lotolotonga…” ‘Oku toe fakalea’i ‘ae fakakaukau ni ‘e he tangata ‘e taha “Pea hoko ‘a Folofola ‘o kakano mo toto ke ne ofi’aki ki hono kaungaa’api.” Tokua koe Folofola (fekau ‘e 10) na’e tupunga ai ‘ae ‘afio tu’u ma’u ‘ae Kololia moe Sikaina ‘oe ‘Otua he Temipale na’e langa ‘e Solomone. He ko hoko mai eni ‘a e ‘Otua, ‘o nofo fakataha mo ha’a tangata, ke ne feangai mo e tangata, ke a’usia ai ‘e he tangata ‘a e mo’ui ta’engata ‘a e ‘Otua.
 
 
 
Koe hoko tangata mai leva ko ia ‘ae ‘Otua ‘ia Sisu Kalaisi ‘i he kakano moe toto na’a ne hiki mai ai mei he ‘afio he Temipale ke fakaofi kitautolu mo hotau ngaahi kaungaa’api. Na’a ne hiki mai ‘ae Tapanikale ko ia mei he feitu’u na’e tu’u ai ‘ae Temipale (Geographical setting) ‘i mo’unga Saione ‘o fokotu’u kakato ia ‘i ho tau lotolotonga ‘i ha feitu’u pe ‘oku tau ‘i ai. Koe ‘uhinga ia ‘oe lea “Tokaikolo” koe ‘afio tu’u ma’u ‘ae ‘Otua ‘i he lolotonga ‘oe kakai. Pea ko hono fakasino ‘oe ‘afio tu’u ma’u ko ia koe hoko kakano mai ‘a Kalaisi ‘i hotau tatau. ‘I he ngaahi feitu’u hahake lotoloto ‘oku nau kei tauhi mo toe langa ‘ae ngaahi maka fakamanatu moe ngaahi Falelotu koe fakamanatu ‘oe taimi “na’e ‘i heni ai ‘ae ‘Otua.” Koe’uhii kainga koe ‘alo’i ‘o Sisu, koe’uhii koe ‘ai kakano ‘ae ‘Otua pea koe’uhii koe hoko ko ia ‘a Folofola koen kakano pea ‘oku taau ai ke tau lea ‘o pehee “’Oku ‘i heni ‘ae ‘Otua! ‘io kuo tangata ‘ae ‘Otua” Pea ‘oku taimi lolotonga ma’u pe ‘ae lea ni. ‘Oku malo pe ‘etau ako ki he Sisu he hisitolia (Historical Jesus) ka koe Sisu ‘oe ‘aho ni ko ia hotau kainga ofi. Ko Sisu eni ko hotau “kainga ofi  pe ko hotau “koeli” kuo ne hoko mai ke ne fakatau ‘aki hono ta’ata’a ‘a hotau tofi’a ne mole mu’a he hinga hotau ‘uluaki, ke ne ‘ofa’aki mai kiate kitautolu. Ko hono ‘ai mahino ange, ko e ‘uhinga ia ‘o e hifo mai ‘a Folofola ‘o ‘ai kakano, ke ne ‘atu kitautolu mei he “nofo mama’o mo e ‘Otua” ke tau “feangai mo e ‘Otua” he ko e taumu’a na’a ne fokotu’u ma’ae tangata he’ene fakatupu ‘a e tangata ‘o tuku ki he ngoue Iteni, ke ne feangai ai mo Ia.
 
 
Koe talanoa ki ha ongo tangata sotia ‘i he mala’e tau….
 
 
Na’e ‘i ai ha ongo tangata sotia he tau lahi hono 2 ‘a mamani na’a na lolotonga nofo ‘i ha loto luo koe lama ha’ana faingamalie ke kolosi ki honau tafa’aki. Ka koe’uhi koe tapupu ‘ae fana, takoto moe kau sotia mate, luoluo he kelekele mei he ngaahi me’afana fonua na’e faingata’a fau ke na kolosi leva. Koe fakamatala ‘ae sotia ‘e taha na’e kaila ‘ae sotia hono kaungaame’a koe Kalisitiane ia “’Oku ‘i he potu kotoa pe ‘ae ‘Otua!” Pea na vakai atu taa ko ha ongo toketaa Kolosi Kula ‘ena (Red Cross) ‘oku na kolosi ‘i mu’a ‘ia kinaua ke kaufaki’i e kau kafo kei mo’ui. Pea longo ‘ae misikani ka na’a ma’u faingamalie ai keke kolosi vave ki honau tafa’aki.  Pea ‘i he’ene mahino kuo na mo’ui pea kaila ‘ae sotia ‘e taha na’e ‘ikai tui ‘Otua “’Oku ‘i ai ‘ae ‘Otua! ‘Oku ‘i heni ‘ae ‘Otua!” Kainga na’a ne hoko mai ke fakahaa’i mai ‘ae ‘Otua kiate kitautolu. Na’a ne hoko mai lolotonga ‘ae kaupo’uli ‘ae mamani, hulu fau ‘ae angahala. Kae lolotonga ‘ae fu’u loto kaupo’ulia kuo hoko mai ‘ae Maama pea na’e ‘ikai lava’i ia ‘e he po’uli ‘io pea kalanga ‘ae “Ta’ata’a” kuo ‘ikai ha’atau angahala kae hoko ia ko hotau ‘amanaki’anga. Koe hoko tangata ko ‘eni ‘ae ‘Otua na’a ne hoko ai ko hotau kainga ofi…koe Satai ko hotau fe’unga. ‘Oku talanoa ‘ae punake he himi 371 ki he fakakaukau ni “‘Oku ai ha toko taha ‘ae ‘ofa fau! Koe toki kainga ia ‘ae ‘ofa fau! Na’a mo hoku tokoua fa’a tokanga kia kita, Si’i ‘aupito ‘ene ‘ofa ‘ae ‘ofa fau! 2: “’Oka fu’u mamahi’ia ‘ae ‘ofa fau! Pea tuku hausia, ‘ae ‘ofa fau! Ka ko Sisu te ne ofi, ofi ke ne taukapo’i, ofi ko hotau malohi ‘ae ‘ofa fau!”
 
 
Koe talanoa ‘oe misinale ko Siosifa Tamiano
 
 
Kuo tau fononga foki ‘ae talanoa malie ko ia ‘oe Faifekau misinale he senituli 19 ko ia ko Joseph Damien pe Siosifa Tamiano ki he motu ‘oe kau Kilia (leprosy) ‘i he motu ko ia ko Molokai ‘i Hawaii. Pea mei he talanoa na’e ‘ikai loto ‘ae kau kilia ni ke nau ta’e mamata ki he tangata’eiki ni he ‘aho kotoa pe he tokua ‘oku nau ma’u nonga ai pe mei he langa moe mamahi ‘oe mahaki ni. Pea koe pongipongi ‘e taha na’e teuteu atu ai ‘a Siosifa ki he’enau lotu pongipongi pea na’a ne kamata ke ma’u ‘ene ipu vai mafana ka na’e mahua ‘ae ipu ‘i hono va’e. Koe me’a koee na’a ne fakatokanga’i na’e ‘ikai ke ne ongo’i ‘e ia ha me’a. Na’a ne toutou lingi ‘ae vai vela ‘i he feitu’u tatau pe ‘i hono va’e ka na’e ‘ikai pe ke ne toe ongo’i ha me’a pea mahino kiate ia koe faka’ilonga ‘eni kuo ne ma’u ‘ae mahaki kilia. Na’a ne kaka fakalongolongo hake ai pe ki he tu’unga malanga pea mo ‘ene lo’i mata’ia ke fai ‘enau malanga. Koe lea anga maheni ‘oku kamata ma’u’aki pe ‘e he Faifekau ni ko ‘ene pehee atu “’E hoku kaungaa tui! / My fellow believers!….” ka na’e kehe ‘ae pongipongi ni he na’a ne pehee atu “’E hoku kaungaa kilia!/ Me fellow lepers…” Kainga na’e hoko tangata mai ‘ae ‘Otua ‘i hotau tatau koe kakano mo’ui ‘ae lata’anga moe  nofo’anga ‘oe Tevolo ‘i hotau sino ke tau hoko ai ‘i he kakano moe ta’ata’a ‘o Sisu koe kakai kuo fakama’a. Na’a ne hangee atu ki mamani ha tangata angahala neongo na’e ‘ikai ‘aupito ha’ane angahala koe’uhii pe kae malava ai hotau fakamolemole angahala. Na’a ne hoko tangata ke tau alaaanga ai moe to’onga mo’ui fakalangi ‘ia Sisu Kalaisi. Na’e hoko ‘o tangata ‘ae ‘Otua he koe hokonga pe ia ‘e taha mei Taimi ki ‘Itaniti. Na’a ne hoko mai ke ne fakafaingofua’i mai ia ma’a kitautolu, ke fakavaofi’i ‘ae va mama’o ‘io ke tau feongo’i ai mo Langi.
 
Fonu ‘i he Kelesi pea moe Mo’oni….!
 
Koe “Kelesi” moe “Mo’oni” koe ongo tefito’i fakakaukau pe ia ‘oku na mafai ke fai ‘ae  fakamolemole ‘oe angahala ‘ae tangata. Koe “Kelesi” Koe fakamo’ui ia ‘ae ‘Otua kuo ‘inasi ai ‘a kinautolu na’e ‘ikai totonu ke nau ma’u. Koe “Mo’oni” koe anga faitotonu ia ‘ae ‘Otua ke fakakakato ‘ene ngaahi palomesi ke fakamo’ui ‘ae tangata. Ko ‘ene kelesi, ‘oku ha lelei ia ‘i he’ene fakangatangata pe ‘ene houhau ki he tolu mo e faa’i to’utangata kae afe’i tao’utangata ‘eme mohu ‘Alo’ofa! Ko ‘ene mo’oni, ‘a e matu’aki pau ke ne tautea ‘ae pa’uu (Ekisoto.34:6-7). ‘Oku ha sino kotoa ‘ae ongo to’onga mo’ui ni ‘ia Sisu Kalaisi he’ene hoko mai. Pea ko e houa ‘o e kolosi, ko e houa ia ‘o e fakae’a ‘e Sisu ‘a e langilangi ko ia, he ko e kolosi he kosipeli ‘a Sione, ko hono fakalangilangi’i ia ‘e Sisu ‘a e Tamai (Sione 17:1). ‘Io, ko e kolosi ‘oku toki fakae’ee’a ai ‘e Sisu ‘a e langilangi ‘o e Tamai, ‘a ‘ene fonu he kelesi mo e mo’oni. He ‘oku mahino mei he kolosi ‘o Kalaisi ‘a e “mohu kelesi” ‘a e ‘Otua, ‘a e ‘ikai fai aipe ‘ene houhau kia kitautolu kau angahala ‘o ta’engata. He ‘oku fakahaa ‘e Sisu, ‘a mo’oni ‘o e ‘ofa ‘a e ‘Otua kiate kitautolu, ko e lolotonga pe ‘etau kei angahala kuo pekia ‘a Sisu.
 
Na’e ‘ikai ke ne tali ke tau fakatomala, pea ke tau ma’oni’oni mo lotu mo’oni mo malanga mo e haa fua e ngaahi me’a ‘oku tau fakakaukau kuo pau ke tau fai kae toki makatu’ungai ai hano ‘ofa’i kitautolu ‘e he ‘Otua. ‘Oku faka’ikai’i kotoa ia ‘e he kolosi ‘o Kalaisi he ‘oku fakae’a he kolosi ‘a e tolonga ‘o ta’engata ‘a e ‘alo’ofa ‘a Sihova. ‘Oku toe fakahaa pe foki ‘e he kolosi ‘a e mo’oni ‘a Sihova, he ‘oku ‘ikai te ne tuku ta’etautea e halaia. Ko e hoko ‘a Folofola ‘o kakano, koe’uhi ke ne fetongi huhu’i ‘a e tautea ‘o kitautolu angahala. Ke fakahoko ‘iate ia ‘a e tautea ‘o e halaia, mo fakahaahaa ‘a e faitotonu ‘a e ‘Otua. ‘Oi hoto fakapoo, na’a ku kau he tukifa’o, he ko ‘eku ngaahi hia, na’e kalusefai ai ia (Himi 469). ‘Io, ‘ia Sisu, ‘oku tau mamata ai ki he “kelesi” mo e “mo’oni” ‘a e ‘Otua he ‘oku oo fakataha ‘iate ia ‘a e “meesi” mo e “totonu” ‘a e ‘Otua.
 
Fakaakonaki
 
Ko e faingamalie ‘oku tau ma’u he ‘ai kakano ‘a e ‘Otua ‘ia Kalaisi, ko e tapuaki pe na’e ‘o Ivi mo Atama he kamata’anga, he na’a na feangai femaataaki mo e ‘Otua. Kae talu hono kapusi kinaua ki tu’a Iteni, mo e takatu’a aipe ‘a ha’a tangata mei he ‘Otua ‘o nofo he univeesi ta’e-ma’u-‘otua, mo ta’e-‘ilo-‘otua. Ka ko eni kuo toe ava mai ‘a Palataisi ee, pea ko e ‘afifio kuo li’oa, kuo ‘osi mai ‘a Langi, ke ne faka’inasi ‘a e fa’ahinga na’e pau ki he mate mo e ‘auha he mo’ui ‘o Itaniti, ko e mo’ui ta’engata. ‘Io, ko e ‘uhinga ia hono hiki ‘e Sione pea mo e kau fa’u kosipeli, ‘a e ngaahi kosipeli, “koe’uhi ke tau tui KO SISU KO E MISAIA IA, KO E ‘ALO ‘O E ‘OTUA: pea ‘i ho’omou tui ke mou ma’u mo’ui ‘i hono huafa” (20:30-31). Taa ko e hoko ‘a Folofola ‘o kakano, ke ne faka’inasi ai ‘a e kakano mo toto, ‘a ee na’e pau ki he mate mo e mala’ia ‘i tu’a Iteni, he mo’ui ‘o ‘Iteni, lolotonga pe ‘a ‘ ene kei nofo kakano. He ‘oku mo’oni ‘a e folofola ‘a Sisu, “pea ‘ilonga ‘a ia ‘oku mo’ui mo tui pikitai kiate au, ‘e ‘ikai ‘aupito te ne mate ‘o ta’engata” (Sione 11:26). Tauange mo e ‘Otua ke ne fakatupu ha loto tuipikitai ‘iate kitautolu ke tau falala ‘aki ki he “kelesi” mo e “mo’oni” ‘a e ‘Otua, he ko ia ‘oku tui, ‘oku ‘ikai ke fakamaaua (Sione 3:18) ka ko ia ‘oku ta’etui, ‘oku nofoma’u ‘iate ia ‘a e houhau ‘o e ‘Otua (Sione 3:36).
 
Fakama’opo’opo
 
 
Ko ha’atau feinga ke tau toe mamata ki he hoko tangata ‘ae ‘Otua pea ‘oku malava ke tau toe vakai ki ai ‘i hotau kuonga ni ‘aki ‘ae ngaahi fakakaukau ni: Koe “anga vaivai”- “ongo’i ‘ofa mo’oni”-“fiefia ‘i he ‘Eiki”-“ma’u ivi mei he Laumalie Ma’oni’oni”-“Fakalangilangi ‘Otua”- Koe ngaahi to’onga mo’ui ni ni kotoa ‘oku nau toe fakamanatu mai ‘ae lea “’ai kakano/ Incarnation” ia ‘oe Kilisimasi. ‘Oku tau fakamatala ai ‘etau hoko koe kainga ta’emahiki ‘oe ‘Eiki ko Sisu Kalaisi. Ko Sisu Kalaisi, ko e fe’iloaki’anga ia ‘o e me’a kakano’ia, mo e me’a laumalie’ia, ko e fe’iloaki’anga ia ‘o e me’a ‘o taimi, mo e me’a ‘o Itaniti, ko e fetaulaki’anga ia ‘o e fa’a-mate mo e ta’e-fa’amate. Ko e maama ia ‘oku ulo he fu’u po’uli ke ne hulu e tangata he hala ki he Tamai. Ko ‘Ela eni na’a ne fokotu’u ‘a e femamenite, mo e ngaahi fetu’u, ‘a e ‘Eiki ‘o natula, ‘a eni ia ‘oku fakahaa ‘e he ‘ataa ‘a hono naunau’ia. Taa ko e toki me’a fakafiefia ia he “kuo too mai ‘a e ‘Otua” ‘o ne hoko ko e Imanuela, ko e “ ‘Otua ‘iate kitautolu”, ko Sisu ia ko hotau “kainga ofi” (Himi514)…’Emeni
 
‘ofa ke mou ma’u ha Kilisimasi fiefia mo melino foki….’ofa atu
 

Kavauhi