MALANGA SAPATE 15-12-2013
Ngaahi Lesoni: ‘Aisea 12:2-6: Sēfanaia 3:14-20; Filipai 4:4-7; Luke 3:7-18
Ngaahi Himi: 1. (372/373/541) 2. (534/518) 3. (610/560/603)
Potu Folofola: Luke 3:4 “…Pea kapau ko ia, pea mou fua ‘o taau mo ha kau fakatomala….”
Kaveinga: “Ke lau ‘ae Tohitapu ‘i he’etau to’onga mo’ui”
Talateu
Koe fakatomala mei he anga kovi pea moe liliu ki he to’onga mo’ui taau koe ngaue ia ke fai ka ‘oku ‘ikai ko ha me’a ia na’e fanau’i mai mo kitautolu. Kia Sione koe papitaiso koe faka’ataa ‘ae tangata mei ha houhau ‘oku tu’unuku mai. Ko Sione ‘eni foha ‘o Sakalaia koe toko taha na’e fanau’i mai ke fakamelomelo ki he teu hoko mai ‘ae Miasaia. Kia Luke koe Misaia ‘eni na’e nofo tatali ki ai ‘ae Siu ka koe ‘amanaki’anga foki ia ma’ae Senitaile. Pea ki he Senitaile heni koe faingamalie ‘eni ke nau kau atu ai (papitaiso) mo kinautolu he kakai ‘oku hola mei he houhau ‘oku tu’unuku mai. Pea koe’uhii koe ‘uhinga ko ia na’e fai atu ai ‘e Sione ‘ae tala ni “…Pea kapau ko ia, pea mou fua ‘o taau mo ha kau fakatomala” pea ko ia foki hotau veesi malanga.
Koe vete ‘oe potu tohi
….’ae hako’i ngata fekai
‘Oku fakamatala ‘a Luke na’e ‘aukolo mai ha fu’u kakai ko ‘enau fiema’u ke papitaiso kinautolu. Pea toki lea ia kiate kinautolu “…’ae hako’i ngata fekai kohai na’a ne fale’i kimoutolu ke hola mei he houhau ‘oku tu’unuku mai?” ‘Oku ha mei he kamata’anga ‘oe malanga ‘a Sione koe faiako ‘a Sione he ‘oku ne tomu’a ofongi ‘ae kau fanongo ke tomu’a ma’u ‘enau tokanga (attention-getter) ‘aki ‘ae lea “hako’i ngata fekai / "You bunch of snakes!" Koe ‘atakai na’e fai ai ‘e Sione ‘ene malanga koe toafa pea koe me’a mo’ui pe ia ‘oku malava ke nau mo’ui lahi taha ai koe fa’ahinga ngata huhu kona ni. Koe fa’ahinga ngata ‘eni ‘oku nau malava ke ‘ilo’i’aki ‘enau ongo kapau ‘oku ‘i ai ha fa’ahinga faingata’a fakaenatula ‘oku ‘amanaki ke hoko mai. He kapau ‘oku fu’u vela fau pe momoko fau ‘ae toafa te nau kei malava pe ke hola kei taimi ki ha feitu’u te nau malava ke mo’ui ai. Taimi ‘e taha ‘oku nau huuhuu holo he ngaahi ava’i maka pe tatanu ‘i he efu ‘oe toafa. Koe kaveinga malanga ‘a Sione koe “Fakamolemole angahala pea moe fakatomala.” Pea ‘oku ne ofongi moe kakai ni ‘oku ‘i ai ha fakamaau ‘oku tu’unuku mai. Pea koe ‘uhinga ia ‘ene lea’aki ‘ae “hako’i ngata fekai” ko ‘enau ‘ilo mo ongo’i ‘oku tu’unuku mai ha faingata’a pea kuopau ke hola leva ka nau mo’ui ‘o hangee tofu pe ha koe to’onga ‘ae ngata fekai ‘oe toafa. Ko hano toe fakaleaange na’e ‘ikai ko ‘enau ha’u kia Sione ke ko ‘enau fie fakatomala mo’oni ‘ikai! Ka ko ‘enau ha’u tu’unga pe ai ‘i he’enau manavahee ki he “Fakamaau ‘ae ‘Otua” ‘oku tu’unuku mai.”
…mou fua ‘o taau mo ha kau fakatomala…(v 8)
Koe tefito’i tokanga leva ‘a Sione koe me’a sivi mo’oni ki he fu’u kakai ne nau ha’u ke papitaiso ki he fakatomala moe fakamolemole angahala koe pau ke “fua ‘o taau mo ha kau fakatomala.” Na’e malo pe ‘a ‘enau ha’u kia Sione ke papitaiso, ka ko e faka’amu ke nau fua, ‘a ia ‘oku ‘uhinga ko e ‘asi ‘i he’enau mo’ui ‘a e taau ‘o e kakai kuo fakatomala mo’oni. Ko e palopalema ‘o e kau Siu ia, ko ‘enau fakafalala he lau ko e hako kinautolu ‘o Epalahame pea ko ia ai ‘e fakahaofi pe kinautolu ia mei he houhau ‘o e ‘Otua neongo ‘a e ‘ikai te nau fua lelei. Ko hono ‘ai ‘e taha, ko e fa’ahinga na’a nau falala honau tukufakaholo, ko e hako lotu, pea na’e lotu ‘enau ngaahi kui pea mo e ngaahi alā me’a pehe. Ko e ngaahi me’a pehe ‘oku lau ‘e Paula ko e “kinoha’a” pe he fungani ‘o ‘ene ‘ilo’i ‘a Sisu Kalaisi ko hono ‘Eiki (Filipai 3:8).
Feinga fakatonuhia ‘ae kakai ni…
‘Oku ha mei he talanoa ni na’e maheni pe ‘a Sione moe to’onga ‘ae kakai he na’a ne ‘ilo’i pe ‘ae me’a te nau feinga fakatonuhia’i ai kinautolu. Na’a nau lau koe Siu kinautolu pea te nau malava ke nau toitoi ‘ia ‘Epalahame pea mo ‘ene ma’oni’oni “…pea ‘oua te mou kamata fuataki ‘i homou loto ‘o pehee “Ko ‘Epalahame ‘a ‘emau tamai he ‘oku ou tala atu ‘oku mafai ‘e he ‘Otua ke fokotu’u mei he ngaahi maka ni ha fanau kia ‘Epalahame. Kia Sione ko ha’anau hoko koe Siu ‘oku ‘ikai fe’unga ia ke fakamolemole ‘enau angahala. Ka kuopau ke nau ‘ilo fakafo’ituitui mo’oni ‘a e ‘Otua pea mo ‘ene fakamolemole. Kainga koe fa’ahinga fakatonuhia pehee ‘oku kei hoko ni hotau kuonga ni. ‘Oku tau fa’a ma’u hala ‘oku malava ke tau hao tokua mei he houhau ‘oku tu’unuku mai koe’uhii tokua ko hotau ngaahi lakanga fakasiasi, tuku fakaholo fakasiasi, fakafamili, Hingoa ‘oe Siasi (Sutt, Uniting, Parish, Methodist, Katolika etc!), Fua kaveinga lalahi moe ha fua. Kia Sione “‘oku ou tala atu ‘oku mafai ‘e he ‘Otua ke fokotu’u mei he ngaahi maka ni ha fanau kia ‘Epalahame.”
Koe taimi ke fai ai ‘ae fakatomala
Kainga ‘oku faka’ilonga taimi mai ‘a Sione heni. ‘Oku ‘ikai kei hiki pe apo mai ‘ae toki pea toki fononga mai ki he tefito’i’akau ka kuo ‘osi “tu’u” ‘io kuo ‘osi tau ‘ae toki ia koe toe pe ‘eni ia ‘ae taimi ke motu aka ai ‘ae fu’u ‘akau mei he hono sino. Kainga tokanga ko ia ‘oku ta’efua kuopau ke motuki ia. ‘Oku Fakatokanga mai kainga ‘a Sione ‘a e mahu’inga ‘o e “fua ‘o taau mo ha kau fakatomala” he ko e fo’i me’a pe ia ‘e taha ‘e fai ‘aki hono fakamāua kinautolu, ko e “fua lelei” moe “ ‘ikai fua lelei” ‘a e ‘akau. Ka ai leva ha ‘akau ‘oku ‘ikai fua ‘o taau mo ha kau fakatomala, pea ko hono iku’anga ko e tā ‘o laku ki he afi. ‘A ia ‘oku malo pe ‘etau fakatomala ‘o tafoki mei he’etau ngaahi ngaue pango, ka ‘okapau ‘oku ‘ikai ‘asi ‘iate kitautolu ‘a e fua ‘o e kakai kuo fakatomala pea ‘oku kei tatau pe hotau iku’anga mo e kakai kuo te’eki fakatomala. Koe’uhii koe mahu’inga fau kia Sione ‘ae fekau ‘oe fakatomala ki he kakai ni ko ia na’e ‘ikai ke ne taka fakaoleole mo fakahoholoto ‘ene founga tala ‘ae fekau ni. Pea ko hono ola ‘o ‘ene tala hangatonu ‘ae fekau ni na’e ha’u kiate e kakai ‘oku ‘ekeange pe koe ha leva ‘enau me’a ke nau fai?
…Koe fua ‘oe fakatomala koe vaeau ho’o konga maa
‘Oku ha mei he tali ‘a Sione ki he fakafehu’i mei he kakai ‘ae me’a ke nau fai na’e fakataumu’a ‘uluaki ia ma’ae kakai ma’u me’a mo tu’umalie… “’ilonga ha taha ‘oku ua hono sote ke ne vaeua mo ha taha ‘oku ‘ikai; pea ‘ilonga ha me’akai ke ne fai pehee foki.” Kainga fekau matu’aki vave, hangatonu, kakaha pea mahino ngofua foki (Very direct! Very blunt!). Koe tali ia ki he fehu’i mei he kakai koehaa e me’a me’a te mau fai? ‘Oku tau fa’a mo’ua heni kainga he kapau ‘oku hangatonu mai ‘ae fekau ia kiate kita ‘oku malanga pea ‘oku tau afe’i holo na’a tau kafo ai. ‘Oku ‘ikai ha mai ha kole mei ha fiekaia pe ta’ekofu ka ‘oku mahino koe ongo me’a lahi taha ‘eni ‘oku fiema’u vivili taha ‘e he fiekaia mo tukuhausia. Kainga ‘oku tau fa’a mo’ua foki ‘i he lau ni “Kapau te tau ‘ofa’i e masiva pea he’ikai teitei ako ia ke poto he kumi ‘ene me’akai.” Kainga koe kuonga moe to’utangata faka’uhinga me’a lahi ‘eni pea molia atu ai ‘ae tapuaki moe mo’oni ‘oe ngaahi fakahinohino ‘a Sisu. Koe fekau kainga koe “pakiua ‘ae maa pea moe foaki ‘ae sote ki ha taha ‘oku ta’e kofu.” Ko ia pe ia ‘ae ngaue ‘oku ma’u ai ‘oe tapuaki ‘oe fekau ni. Kainga kia Sione ‘ilonga ‘a ia ‘oku fakatomala mo’oni ‘oku ‘ikai too mai mei he hono fofonga ha lea pehe ni. Ka kuopau ke ne vekeveke mo fakato’oto’o leva ke pakiua ‘eme maa pea fakakofu’i ‘a ia ‘oku ta’e kofu. “Ngaue tangata ngaue ‘ofa ho kaunga’api si’ono laumalie hono ‘atamai, ‘oua ‘e faifai malie he fe’aonga’aki he koe taimi si’i pe pea ngata ai” (Himi 427:3).
Koe ongo fa’ahinga kakai ‘eni ‘e ua na’e ha’u ke papitaiso
(sotia moe kau tanaki tukuhau)
Na’e fehu’i foki mo ha kau tau kia Sione: “Koe ha te mau fai? ‘Oku fakafofonga’i ‘e he kau sotia heni ‘ae mafai pule. ‘Oku mahino ko ha kau sotia Loma eni, pea ‘oku mahino mei he akonaki ‘a Sisu na’e ‘ikai ha’anau totongi lelei (vahe) mei he pule’anga Loma. He na’e pau ke fakamalohi’i kinautolu ke nau hoko koe kau sotia ma’ae pule’anga. Koe kau sotia ‘oku nau mafai pea anga malohi foki pea ‘oku faingata’a fau ke nau tukulolo pe liliu ngofua. Na’a nau fa’a ngaue’aki leva ‘ae mafai ko ia ke fakalahi vahenga mei ai. Na’e ‘ikai tefito ai ‘ae tokanga ia ‘a Sione koe me’a koee na’a ne fakatokanga ki he kau sotia ke ‘oua te nau ngaue’aki ‘ae malohi moe mafai ko ia ke ‘eke fakamalohi’i’aki pe totongi fakafufuu ha pa’anga pe to’o fakamalohi ha koloa ‘a ha kakai kehe. ‘Oku tau toki lau ki he fa’ahinga to’onga kovi ko eni ‘a e kau tau he’enau ngaahi me’a na’e fai ki hotau ‘Eiki pea toki tutuki ki he kolosi. Ko e me’a leva ‘oku mahino heni, ko e loto’aki ‘e he kakai ni ‘a e fakatomala, ka neongo ia ka ‘oku ‘ikai te nau lava ke fakahoko ka ne ta’e ’oua ‘a e ivi ‘o e Laumalie ‘oku hoko mai mo Sisu.
Koe Fakatokanga ki he kau tanaki tukuhau
Kuo tau ako meia Sakeasi ko e tanaki tukuhau koloa’ia ia he’ene ‘eke ‘a e tukuhau ‘o mahili mo e me’a na’e tu’utu’uni ‘e he pule’anga. ‘A ia ko honau palopalema ko e ‘ikai te nau ngaue fakatatau ki he tu’utu’uni ‘a e pule’anga. Kuo ‘osi tu’utu’uni ‘e he pule’anga ‘a e me’a ke nau tanaki, ka nau ‘eke pe ‘o hulu atu he me’a ko ia. ‘Oku pehe pe foki ‘a e faihala ‘a e kau ngaue fakapule’anga he ‘aho ni ki honau fatongia. He neongo ‘oku tu’utu’uni ‘e he pule’anga ‘a e taimi ke nau ngaue ai, ‘oku nau tomui pe ki ai pea mo toe fai me’a kehe pe he taimi ngaue ‘a e pule’anga kae lau pe ki hono taimi ke ma’u kakato pe ‘ene vahe. Ka ‘oku feefee ‘ae Siasi? ‘Ikai ‘oku tau ngaue “ta’e totonu’aki” hotau ngaahi mafai fakalotu ki ha’atau ngaahi ngaue fakafo’ituitui pe Personal? Ko e taau ‘o e loto kuo fakatomala, ke faitotonu hono fatongia fakatatau ki he me’a kuo tu’utu’uni ‘e he pule’anga pe Siasi. ‘Oku alasi pe ‘e Sione ‘a e tama’imata ‘o e vaivai’anga ‘o hotau fa’ahinga, ‘a e ‘ofa ki he koloa hangee ko ia na’e hoko he kuonga na’e malanga ai ‘a Sione. Ka ‘oku mo’oni ‘a Paula, “Ko e me’a fakakoloa ‘a e lotu mo’oni ‘oka ō mo e loto topono” (1 Timote 6:6).
…’omiange kiate kitautolu he ‘aho ni….
Kainga koe me’a tatau mo ia ‘e hoko mai kiate kitautolu kapau kuo mahino mei he sivi ‘ae toketaa he’ikai toe laka ‘etau mo’ui ha uike ‘e taha. ‘Oku tau pehee te tau toe fiema’u ha taha ke tokoni’i kitautolu ke tau fakatomala mei he’etau ngaahi angahala pea mo tafoki ‘o tui kakato ki he ‘Otua? Mahalo pe ki ha fa’ahinga! Ka ko hono mo’oni ‘oku ‘ikai, he kuopau ke tau fei mo fakatomala leva ko ‘etau manavahee ki he fakamaau ‘oku tu’unuku mai hili ‘ae mate. Fefe kainga fanongo kapau kuo hoko fakafokifaa ha fu’u mofuike fakataha moe hake ha fu’u sunami? ‘Ikai ‘oku tau fakatomala fakavavevave leva telia ‘ae mate moe fakamaau ‘oku tu’unuku mai? ‘Ikai ‘oku tau tautapa ki he ‘Otua ke hoko mai hono finangalo ke tau fakahoko leva? Kainga kapau na’e kei mo’ui mai ‘a Sione Papitaiso ‘e pehee mai “….’ae hako’i ngata fekai! kohai na’a ne fale’i kimoutolu ke hola mei he houhau ‘oku tu’unuku mai?” Kainga kapau leva ‘oku tau ‘ilo’i hifo ko ‘etau omi ki he lotu mo fua ‘a hono ngaahi me’a kotoa ka ‘oku ‘ikai te tau malava ke fakatomala mei he’etau ngaahi angahala pea taa ‘oku ta kei kau pe he natula ‘oe kakai “hako’i ngata fekai.”
‘Oku mole ke mama’o hano fakata’e’aonga’i ‘e he malanga ni ha’atau hola mai ki he ‘Otua ‘i he ngaahi taimi ‘o ‘etau faingata’a’ia. ‘Oku tui ‘ae fakahoha’a malanga ni koe me’a taau taha ia ke fakatomala leva pea ke ma’u ‘e he tangata taki taha ‘ae fakamolemole ‘ae ‘Otua kimu’a pea ne toki mate. Ka ‘oku ou tui tatau mo Sione Papitaiso ke tau tomu’a fakahoko ‘etau fakatomala mo tafoki mei he’etau ngaahi ‘alunga kovi kotoa pe kimu’a pea toki hoko mai ‘ae ngaahi peau vela ‘oe toafa ke ne tutu kotoa ‘ae ngaahi me’a mo’ui ‘oku ‘i he toafa ‘io ‘a mamani mo hono me’a kotoa pe ‘oku manava. Pea ‘ai ke viviliange ‘etau fiema’u ‘ae ‘Otua pea mo ‘ene fakamolemole ‘i ha’atau nofo ‘o manavahee tu’u ki he ‘aho ‘oe faka’auha ‘oe me’a kotoa pe ‘oku ‘i he mamani. Koe Fakatokanga ia ‘ae punake he himi 522:2 “’Oku kei ui “’ala atu” ho fakamolemole ke ma’u. Na’a ‘osi taimi tali huu ‘o pau ho mala ‘ikai liliu...’Oku ne keu ui tokanga na’a ne tuku.”
Fakama’opo’opo
Kainga ‘oku te’eki ke liliu ‘ae kaveinga malanga ‘a Sione “…mou fua ‘o taau mo ha kau fakatomala” Pea ta’ofi foki mo ‘etau ‘ofa ki he pa’anga moe koloa ‘oe mamani. Ko e ngaue ‘ae Laumalie, ko ‘ene ue’i hotau loto ke tau tafoki ki he ‘Otua. Ko kinautolu ‘oku fua lelei, ‘e tanaki ia ‘e he Misaia ki hono feleoko. ‘Oku mahino mei he ngaahi fakahinohino ko eni ‘a Sione, ko e fua ‘o e fakatomala ‘oku fakae’a ia he anga ‘o e feohi ‘a e taha mo hono kaunga’api. Ko e fakatomala ko e fatongia ia ‘o e fakafo’ituitui ki he ‘Otua, ka ko e fua ‘o e fakatomala, ko e fatongia ia ‘o e fakafo’ituitui ki hono kaunga’api ‘o hangee pe ia kotoa na’e fai ‘e Sisu Kalaisi ma’a hotau fa’ahinga ‘a Sisu ko hotau kainga ofi…Kaveinga: Ke lau ‘ae tohitapu mei he’etau to’onga mo’ui” koe fakamatala taau taha ia ke lau ai kitautolu ‘oku tau fua ‘o taau mo ha kakai kuo nau tali mo’oni ‘ae ‘Eiki ko Sisu Kalaisi ki he’enau mo’ui. Ko ‘eni ia ‘etau lotu “’Eiki liliu ‘a hoku loto ke u tui ai pe ki ho poto, kae faingofua pe ke u talaia, Ke fai ho finangalo ia”… K.’Emeni!
“…Kau laukonga toe si’i pe ta’u ni pea kakato ‘ae ta’u ‘e taha ho’o lau ho’o Folofola….ngaue fie ngaue ki ai ka ke a’usia hono koloa fufunaki ‘ae ‘Otua…Fakangalo si’i ‘ae mo’ui ni kae hanga ma’u pe ki he ‘Eiki he kuo tau mei tau fonua….lotu lilo/ lotu fakafamili pea mo’ui ‘aonga foki….’ofa atu”
Kavauhi