Kaveinga : Ulo atu !

Malanga Sapate 9/02/14
Ngaahi lesoni : Same 112 :1-10 ; ‘Aisea 58 :1-12 ; 1 Kolinito 2 :1-16 ; Matiu 5 :13-20
Ngaahi himi : 480/367/415
Veesi malanga Maitu 5 : 16 ‘’Pe he foki ke ulo atu ho’omou maama ke haa ki he kakai, ke nau mamata ki ho’omou ngaahi ngaue lelei, pea fakamalo’ia ‘a ho’omou Tamai ‘oku ‘i Hevani.
Kaveinga : Ulo atu !

Koe ngaahi talanoa he konga ki mui ‘oe vahe ni ‘oku meimei koe fakama’unga pe ki he ngaahi monu’ia /Beatitudes ‘oku lea ki ai ‘a Sisu he veesi 3-11. Koe tefito’i tokanga leva ‘oku fakamamafa’i mai ‘e he ngaahi monu’ia ni koe “faitotonu/ righteousness” pea moe “fakamaau totonu/ Justice (dikaiosune).” ‘Oku nofo ‘ae fakakaukau ‘i he ngaahi to’onga mo’ui faka’ulungaanga ‘oe tangata ‘e fakahoifua ki he ‘Otua pea moe ngaue mai ‘ae ‘Otua ki he to’onga mo’ui fakahoifua ko ia. ‘Oku mahino foki mei he Hisitolia koe fakatupu melino he kuonga ‘oe senituli 1 moe mamani ‘oe pule’anga Loma na’e ‘ikai ko ha ngaue na’e fu’u manakoa koe’uhii koe tau’aki fiema’u ‘ae mafai fakapolitikale pea moe kei fu’u malohi ‘ae tauhi ‘oe lao fakasiu ‘i he vaha’a moe Senitaile. Koe faka’osinga ‘oe malanga ni na’e uki’aki ia ha ‘ae fo’i fiema’u ke “talangofua kakato ki he ngaahi fekau ‘a Sisu” (7:24-29) he ko ia ‘ae fekau moe lao fo’ou (new torah). ‘Oku hanga leva heni ‘e Sisu ‘o ‘omi ha ongo ‘imisi ‘e ua koe “masima” moe “maama” ke ne fakasino mai ‘ae ngaahi fakakaukau ‘oe ngaahi monu’ia kuo ne lave ki ai he konga ki mu’a ‘oe talanoa ni ‘o hangee ko ia ‘oku lea ki ai ‘etau veesi malanga: Pe he foki ke ulo atu ho’omou maama ke haa ki he kakai, ke nau mamata ki ho’omou ngaahi ngaue lelei, pea fakamalo’ia ‘a ho’omou Tamai ‘oku ‘i Hevani.

Koe masima

Koe ongo tefito’i fakakaukau ‘oe lea ni “Ko kimoutolu ‘ae masima moe maama. Koe ongo me’a ngaue ia ke fakakakato’aki ‘ae lao kuo hiki tohi. Koe “masima ‘oe fonua” pea moe “maama ‘o mamani.” Koe masima ‘oe fonua ‘oku talamai ka mole hono kona koeha leva ha toe me’a he fonua te ne toe lava ke fakafoki ‘ae kona ko ia? ‘Oku ngaue’aki ‘e Sisu ‘ae fakakaukau ‘oe masima ‘i he ngaahi Kosipeli sio fakataha kotoa (Matiu 5: 13; Ma’ake 9:50; Luke 14:34) ke ne fakasino’aki ‘ene fiema’u ke “tolonga” pea ke mo’ui’aki ‘e he’ene kauako moe kau muimui kotoa pe kiate ia ‘o a’u ki ha’ane toe ha’ele mai ‘ene ngaahi fakahinohino. Koe fo’i fekau’aki ko ia ‘oe “masima” moe “maama” ‘oku na fakatou fakamahu’inga’i ‘ae “fakatolonga (preservative / fakama’a/ purifier” pea mo hono “fakahaa’i atu/ ulo atu” ‘ae “tolonga ko ia.” Koe Fakatokanga ‘a Sisu ka mole hono kona ‘oe masima ‘o ‘uhinga kapau ‘e ‘ikai tolonga ‘ene ngaahi akoaki ‘o ‘ikai mo’ui’aki (literally) pea ‘oku ‘ikai hano ‘aonga "foolish" (moraine) ‘ae muimui ‘oku tau fai pea koto po’uli hono kotoa.

Kia Sisu ‘oku tolonga mo malohi ‘enau ngaue ko e tu’u ma’u ‘enau feohi moe ‘Otua. Ka mole ‘ae feohi ko ia ‘oku mole ai pe moe mahu’inga ‘enau ngaue ki he ‘Otua. Pea koe toe ha hano ‘aonga ha ngaue ‘isa ha masima kapau kuo mole hono konaa? Kia Sisu kuopau ke nau tauhi ‘ae masima ‘i honau loto. “….’E mou taki tauhi ‘i hono loto ha masima; pea mou fe’ofo’ofa ni ‘i ho’omou feangai.” "Have salt in yourselves, and be at peace with one another." Koe tu’unga ‘o Sisu he talanoa ni ko ia ‘ae Masima. Fakatatau ki he folofola ‘a Sisu he’ikai toe mafai ‘ae masima ia ke ne fai ha fakatolonga ‘okapau ‘oku tau toe tauhi ia ‘i ha toe potuange ‘o makahe mei he “loto ‘oe tangata.” Koe potu ia ‘oku faitu’utu’uni ki he’ene tolonga mo ‘ene mole vave ‘ae kona mei he masima. Ki he malanga ni ‘oku ‘ikai mo ha toe potu ‘oku ne fie ‘afio pea fokotu’u taloni mo tala ai hano fatongia ki he toenga ‘o hotau sino ko hotau loto. Ko ‘etau ma’u leva ‘ae Masima ko Sisu ki he’etau mo’ui pea ‘oku ne toki fakatolonga leva ‘etau nofo fe’ofo’ofa ni pea mo nofo melino mo hotau ngaahi kaunga ‘api hangee ko ia kuo ne lave ki ai he ngaahi monu’ia ‘e hiva.

Koe “Maama”

Koe maama ‘oku ‘i ai ha natula kehekehe ‘e tolu heni kuo fokotu’u mai. 1. Koe maama ‘o mamani. 2. Pea ke ulo atu ‘ae maama ko ia. 3. Pea ke haa ki he kakai ke nau mamata ki ho’o mou ngaahi ngaue lelei. ‘I he tu’unga ‘o Sisu he talanoa ni ko ia ‘ae Maama ‘o mamani pea ‘oku ‘uhinga pe ia he taumaia ‘e faifaiange kuo ma’u ia ‘e he po’uli ‘o mamani. Pea ko ‘ene kauako moe kau fanongo malanga mo kitautolu he ‘aho ni ko hotau fatongia leva ia ko hono fakahaa’i ‘ae maama ko ia ko Sisu ‘i he’etau to’onga mo’ui. Pea koe naunau pe foki ia ‘oku maama ai ‘ae maama ko ‘ene ulo he ‘oku tala ‘e he ulo ‘ae ma’u’anga maama. Koe ia ‘ae pehee ko ia ‘e Sisu tala’ehai ‘oku tau tutu ha maama ‘o ‘ai ki he loto puha fua ka ki he tu’unga maama pe. Koe fatongia ‘oe maama heni ko ‘ene fakafaingamalie’i pe faka’ataa ‘ae tangata ke sio atu (‘Aisea 59:10). Kia Sisu koe fatongia ‘e taha ‘oe maama ke ne hulu’i mo fakahaa’i pea mo fakamo’oni ‘ae “faitotonu” pea moe “fakamaau totonu” he mo’ui taupaua ‘ae kau muimui kiate ia. Kia Matiu ‘oku hanga ‘e he maama ko ia ‘o fakahaa’i ‘i Taimi/ mamani ‘ae ngaahi ‘imisi mo’ui ‘o ‘Itaniti. Tau sio ki ha ‘imisi ‘oe ngaue lelei ke ulo atu pea ke fakahaa’i ‘e he ngaue lelei ko ia ‘ae maama ‘oe ‘Otua ‘i he fakakaukau ‘oe ‘aukai pea moe tohi ‘Aisea 58:1-12.

“….Pea ke haa ki he kakai ke nau mamata….Koe ‘aukai pea mo ‘Aisea 58:1-12

“….Pea ke haa ki he kakai ke nau mamata ki ho’o mou ngaahi ngaue lelei…” Na’e tu’utu’uni ki he Siu ha ‘aho ‘aukai pe ‘e taha he ta’u ma’ae ‘enau “fakamolemole angahala”/ Day of Atonement (Levitiko 16:29-31) ka kuo nau toe faka’ataa mo ha ngaahi ‘aho kehe ‘o fakatatau ki he’enau ngaahi fiema’u tau taha ‘o nau holoki ai ‘ae mahu’inga moe uho ‘oe ‘aukai. ‘I he ‘uhinga ko ia na’a nau launga ‘o pehee kuo ‘ikai hano ‘aonga pe fakahoifua ‘enau ngaahi katoanga ‘aukai ki he ‘Otua kae ngalo ‘iate kinautolu ‘oku hanga ‘e he’enau to’onga fai ‘o “Fakatau ma’ama’a ‘ae tu’unga Tapuaki” ‘ae ‘Otua. Ka koe fehu’i pe ko fe’ia ‘ae ‘aukai ‘oku hoifua ki ai ‘ae ‘Otua? (v 5) Ko ‘eni koaa ‘ae ‘aukai te u manako ai? Koe ‘aho tokua ke fakamamahi’i ‘e he tangata ‘ene mo’ui? Ke taupe hono ‘ulu hangee ha moa’i fusi pea kie folahi tauanga’a moe feu ke ne toka ai? ‘Oku ke ui ha me’a pehe koe ‘aukai, moe ‘aho ‘e hoifua ai ‘a Sihova?

‘I he kuonga ‘o ‘Aisea na’e launga ‘ae kakai kuo nau fematematei hono fai ‘oe ‘aukai ka ‘oku ‘ikai ongo’i tokua pe hounga tokua ki he ‘Otua (‘Aisea 58:3-4). Koe fakamaama ko ia ‘ae Palofita ni ki he kakai ko ho’o mou to’onga fai (ouau) ‘oe fatongia ni hangee ko ia kuo u lave ki ai ‘i ‘olunga ‘oku to hono fakamamafa ‘ona ki he ngaahi me’a ‘o tu’a sino ‘aee ‘oku ‘ikai ha’ane fakahoifua ‘ehe taha ki he finangalo ‘oe ‘Otua. Ko ‘eni ia ‘ae ngaahi to’onga mo’ui lelei ke ulo atu pea ha ki he kakai ho’omou ngaahi ngaue lelei pea lava ai mo ho’omou fakamolemole angahala: Koe veteange ‘ae ngaahi ha’i ‘oku hala hono ha ‘ai, ke tatala ‘ae ngaahi ha’i ‘oe ‘ioke, mo tukuange ‘ae tau’ataina ‘ae kakai ta’omia, ‘io ke fesi’i ‘ae fa’ahinga ‘ioke kotoa pe?… ke paki ua ho’o ma moe fiekaia, pea teke fakahu ki ho fale si’i kau masiva kuo li’aki? Ko ho’o sio leva ki ha taha ta’e kofu pea ke fakakofu; pea ‘oua na’a ke fekalofaki mei ha taha ‘a ia ko kakano tonu? (‘Aisea 58:5-7). Koe ha ha lau ‘a Paula ki he fakakaukau ni "Pea tala ‘e hai koe me’akai te ne fakaongo kitaua ki he ‘Otua. Kapau ‘oku ‘ikai te ta kai ‘oku ‘ikai te ta tomui ai pea kapau ‘oku ta kai ‘e ‘ikai te ta hulu atu.”(1 Kolinito 8:8)…. (“Fasting and eating are put in their true place, as means not ends”.). Ko ‘eni ‘ae ngaahi maama ulo lelei he ‘oku ne ‘omi ‘a ‘Itaniti ke nofo’ia ‘i Taimi.

Koe fakakakato ‘oe lao/ fulfil

“’Oua te mou mahalo kuo u ha’u ke tamate’i ‘ae lao, pe koe Tohi Palofita; na’e ‘ikai te u ha’u ke tamate’i, ka ke fakakakato” (v 17). Koe lea “fakakakato/ fulfill (Grk: pleroo) ‘oku sio ia ki he fakakaukau ko hono “‘omi ‘o ha me’a ki hono faka’osinga.” Kia Matiu koe tangata tauhi lao ‘a Sisu ka ‘oku ne ‘i heni ke fakakakakato ‘ae lao ko ia ‘oku ne tauhi ‘aki ‘ene ‘omi ia ki he mo’ui faka’aho’akii /sense of interpreting their meaning for contemporary practice. Koe pehee ko ia ‘e Sisu ‘oku ‘ikai ko ‘ene ha’u ke tamate’i ‘ae lao ‘oku ‘uhinga ia he “’ikai te ne toe faka’uhinga’i fo’ou ‘ae lao kuo hiki.” Koe taha ‘oe faingata’a fau ke tauhi ‘ae lao ni ko ‘ene pehee “He ‘oku ou tala atu kapau ‘e ‘ikai lahi hake ho’o mou ma’oni’oni ‘i he ma’oni’oni ‘oe kau Sikalaipe moe kau Falesi, ‘e ‘ikai ‘aupito te mou huu ki he pule’anga ‘o Hevani” (v 20). ‘Oku ‘iloa ‘ae ma’oni’oni fakafalesi he “malualoi/"hypocrites" pea ‘e anga feefee ai ke tau fakalaka hake he to’onga ma’oni’oni ko ia? Kia Sisu ‘oku ‘ikai toe kehekehe ‘enau tauhi ‘ae lao moe to’onga mo’ui ‘oe ma’oni’oni fakafalesi. ‘Oku fee kitautolu mo ‘etau tauhi ‘etau mo’ui fakalotu he ‘aho ni? Na’a ‘oku ‘ikai ke tau toe fu’u kehekehe fau moe ma’oni’oni fakafalesi ‘ae mo’ui malualoi.

Koe sipinga ‘o ‘ene fakakakato ‘oe lao

‘Oku pehee ‘e he lao hono 6 “’Oua na’a ke fakapo.” Kainga ‘oku ‘i ai pe ‘ae fakahinohino ia ‘a Sisu ki he ‘ita “’Ita pe kae ‘oua ‘e Angahala ai; ‘oua ‘e tuku ke to ‘ae la’aa ‘oku mou kei mamahi kae’uma’a ‘oua na’a tuku ha ava ki he Tevolo.” He ka too ‘ae la’aa ‘oku kei ‘i ho loto ‘ae ‘ita pea ‘oka tolonga ia ‘o fu’u fuoloa pea te ke iku ai ki he fakapoo. Koe fakakakato na’e fai ‘e Sisu’aki ‘ene faka’uhinga lao koe “‘ita” ‘oku ‘ikai ke ne tataki koe ki he “fakapo” ka koe “’ita” koe ia ‘ae “fakapo.” Ko ‘eni ‘ae kelesi tomu’a ‘ae ‘Otua na’e toki ha’u pe ia mo Kalaisi. ‘Oku ne mu’omu’a mai ke fakatokanga telia na’a tau maumau’i ai ‘ae lao kuo ‘osi hiki tohi. Kainga ko ha’atau nofo ‘o taufehi’a ki ha taha ‘oku tau fakapo ‘i hotau ngaahi loto “Ko ia ‘oku ne fehi’a ki hono tokoua koe tamate tangata ia: pea ‘oku mou ‘ilo, ‘ilonga ha tamate tangata ‘oku ‘ikai te ne ma’u ‘ae nofo’ia ‘ehe mo’ui ta’engata” (1 Sione 3:15). ‘Oku pehee ‘e fekau hono 7 “’’Oua na’a ke tono ‘unoho.” Koeha leva ‘ae fakakakato? Kuo mou fanongo na'e folofola'aki 'oua na'a ke tono fefine: ka 'oku ou tala kiate kimoutolu 'e au 'ilonga 'a ia te ne fakasio ki ha fefine ke tafunaki 'ene holi ki ai kuo ne tono'i ia 'i hono loto." Kia Sisu ‘oku ‘ikai koe tono pe ‘ete ma’u ha uaifi ‘o ha taha kehe ka koe “holi kovi” koe “tono” ia ‘ae loto. Koe fakakakato ia koe mu’omu’a mai ‘e he kelesi ke ta’ofi kei taimi hoto loto mei he fakakaukau tono na’a tolonga ia ‘i hoto loto pea te iku ai ‘o maumau’i ‘ae lao hono 7.

Fakama’opo’opo

Kohai ‘a kinautolu koe masima moe maama ‘oe mamani? Ko kinautolu ia ‘ae si’i kakai ‘oku nau mo’ui faka’aki’akimui, kaungaa mamahi. Ko kinautolu ia ‘oku fieinua ma’u pe ke fai ha ngaue lelei ma’a hono kaungaa mo’ui. Kohai kinautolu ‘ae maama? Ko kinautolu ia ‘oku nau mo’ui manava’ofa, mohu meesi, loto ma’a mo tau’ataina, fakatupu melino pea fakamamahi’i koe’uhii koe mamahi’i ‘oe fai lelei moe faitotonu. Kainga ‘oku tokanga mai ‘a Sisu he ‘aho ni ki he mo’ui totonu ‘i hono fai ‘oe lotu. Koe faitotonu ki he ngaahi tu’utu’uni pea moe fakahinohino ‘ae Folofola ‘oku ne kei fakatolonga ‘ae ma’oni’oni moe hoifua ‘ae ‘Eiki ki hotau fa’ahinga. ‘Io ko kitautolu pe ia ‘ae maama ki he Senitaile/ angahala pea ke tau hoko foki koe masima ke fakatolonga ‘ae ngaahi ngaue lelei ko ia he ‘oku tau fakahaa’i ai ‘ae kololia moe mafimafi ‘oe ‘Otua ‘o a’u ki ha’ane toe ha’ele mai…. Pe he foki ke ulo atu ho’omou maama ke haa ki he kakai, ke nau mamata ki ho’omou ngaahi ngaue lelei, pea fakamalo’ia ‘a ho’omou Tamai ‘oku ‘i Hevani…Ulo atu! ’Emeni!

Kavauhi