!!MALANGA SAPATE 08/09/2013!!
Ngaahi lesoni: Same 139:1-6, 13-18; Selemaia 18:1-11; Filimone 1:1-21; Luke 14:25-33
Ngaahi Himi: 365/562/418
Veesi Malanga: Filimone 1:17-18, “Ko ia, kapau ‘oku ke lau au ko ho kaume’a, pea ke tali ‘a e tangata ko ia ‘o hange ko au. Ka ‘o kapau na’a ne ngaue ta’e totonu kiate koe ‘i ha me’a, pe ‘oku ne mo’ua, tohi ia kiate au.
Kaveinga Malanga: “Ko Sisu Kalaisi hotau Koeli”
Talateu
Ko e lea “koeli” koe ohi ia mei he lea faka-Hepelu ko e “ka΄ala” ‘o ‘uhinga ia ki he “huhu’i, fakatau’ataina’i, fakakakato ‘a e fatongia.” Ko e koeli leva ko e “Toko taha ia ‘i hoto kāinga ofi, ‘a ia ko hono fatongia΄ ke taukapo’i kita. Kapau kuo te hoko ko e popula, pea ‘oku ‘a’ana hoto fakatau’ataina’i; pea ka mole hoto tofi’a, pea ‘a’ana hono toe fakatau mai; pea ka kuo fakapoongi kita, pea ‘a’ana hoto sauni; pea ka kuo te pekia ta’e ha fānau, pea ‘a’ana ke nonofo mo hoto finemotu’a΄ ke fakaai hoto hako.” Ko e toko taha ‘oku ne ma’u ‘a e fatongia faka-koeli, ‘oku uho ‘aki ‘ene mo’ui ‘a e ‘OFA pe. Ko ‘Onesema ko e popula ia ‘a Filimone, ka na’a ne hola meia Filimone. Na’e hiki ‘a ‘Onesema mei a Filimone ‘o tauhi kia Paula, pea lau ai ‘e Paula ‘a ‘Onesema ko hono foha. Na’e ‘ikai ke ‘i ai ha kāinga fakatoto ‘a Paula kia ‘Onesema, ka koe’uhi ko Paula ko e popula ‘a Kalaisi, pea ‘oku kaungā ‘ofa fakataha mo Kalaisi. Na’a ne ‘omi ‘a ‘Onesema ‘o lau ko e toko taha ‘i hono kakano. Pea hange pē ko ia ko hono fakalea ‘e Paula, “…’oku te kole atu koe’uhi ko si’oku foha …Ko e tangata ko ia, ‘a ia ‘oku tatau mo ha kakano ‘o hoku manava.” Ko ‘ofa ‘oku lau kāinga ma’u pē ki ha toko taha ‘oku mo’ui faingata’a’ia. Na’e hoko leva ‘a Paula ko e kāinga ofi taha ia ‘o ‘Onesema, makatu’unga ‘i he ‘ofa ‘ata’ataa pe. Pea ko e ‘ofa pē ko iaʹ na’e feinga ai ‘a Paula ke fai ha fakalelei ‘i he vā ‘o ‘Onesema mo Filimone. ““Ko ia, kapau ‘oku ke lau au ko ho kaume’a, pea ke tali ‘a e tangata ko ia ‘o hange ko au. Ka ‘o kapau na’a ne ngaue ta’etotonu kiate koe ‘i ha me’a, pe ‘oku ne mo’ua, tohi ia kiate au.” Ko ia ‘etau veesi malanga. Ko Sisu Kalaisi hotau Koeli.
Koe vete ‘oe potu tohi
Ko e taha ‘eni ‘i he ngaahi ‘Ipiseli ‘a Paula na’e fakataumu’a ki he toko taha (person), ‘a ia ko Filimone. Ko e ‘Ipiseli nounou taha ‘eni ‘i he ngaahi ‘ipiseli fakakātoa ‘a Paula, pea ‘oku mahino pē ko Paula pē ‘a e fa’utohi, ‘o fakatatau ki he ‘ulu’i tohi. “KO E ‘IPISELI ‘A PAULA KIA FILIMONE.” Ko e tohi ‘eni ‘a Paula kia Filimone lolotonga ia ‘oku ne nofo pilisone ‘i Loma. Ko Filimone ko e tangata kalisitiane ia ‘i he Siasi ‘i Kolose. Ko e tangata tu’umälie he na’e toko lahi ‘ene kau tamaiō’eiki, pe ko e kau popula, pea ko e tokotaha ‘i he’ene kau populaʹ ‘a ‘Onesema, ka na’e hola meiate ia. Na’e makatu’unga ‘a e hola ‘a ‘Onesema, koe’uhi ko ‘ene kaiha’asi ‘a e koloa ‘a Filimone. Pea ‘i he tu’unga ko ia, ‘oku mo’ua fakapa’anga mo e koloa ‘a ‘Onesema kia Filimone.
Ka hola ha popula pea ko e fakakaukauʹ ‘e hola ki he kolo lahi ke malu ki ai, pea na’e makatu’unga ki ai ‘a e fetaulaki ‘a ‘Onesema mo hono koeli, koe’uhi ko ‘ene hola ki Loma ‘a ia na’e lolotonga pilisone ai ‘a Paula. Na’e ‘ikai koe ‘i pilisone ‘a Paula ko ha’ane kaiha’a pe maumau’i ha lao. Ka na’a ne ‘i he pilisone koe’uhii pe ko ‘ene malanga’aki ‘ae Kosipeli ‘o Sisu Kalaisi ki he Senitaile. Na’e hola ‘a ‘Onesema ko e popula, ‘o fetaulaki mo Paula ko e popula mo ia, ka ko e popula ‘a Kalaisi. ‘Oku ou tui, na’e ‘ilo ‘e Paula hono kaiha’asi ‘e ‘Onesema ‘a e koloa ‘a Filimone ‘i he ‘ena fetaulaki, ‘i hano faka’eke’eke ‘e Paula ‘a ‘Onesema. Toki nofo hifo ‘a Paula ‘i Pilisone ‘i he faingamālie ‘oku ne ma’u ‘i he ‘a’ahi ange ‘a ‘Onesema kiate ia, ‘o malanga’i kia ‘Onesema ‘a e Ongoongo lelei ‘o Sisu Kalaisi.
Neongo kuo mavahe ‘a ‘Onesema meia Filimone, ka na’a ne kei ilifia pē telia ‘ene mo’ui, he ko e ‘aho te ne toe fetaulaki ai mo Filimone, ko hono ‘aho mate ai pē ia. Ko e fakakaukau ‘o e popula fakatatau ki he lao ‘o e Pule’anga Loma ‘o e ‘aho ko ia. Ka ‘i ai ha tangata pe fefine ‘oku popula ki ha taha, pea ko e toko taha ko ia ‘oku pule ki he’ene mo’ui. ‘Oku ‘ikai ke toe ‘i ai ha totonu pē kaunga ia ‘e taha ‘a e popula ki he’ene mo’uiʹ mo ‘ene koloa. Kae fakafeta’i na’e hoko hono malanga’i ‘e Paula ‘a e Kosipeli kia ‘Onesema, ke ului ai ‘a ‘Onesema ‘o tui kia Sisu Kalaisi ko ia hono fakamo’ui. Ko Sisu Kalaisi pē te ne lava ‘o fakatau’ataina’i ia mei he mo’ui popula ‘oku lolotonga tofanga ai ‘ene mo’ui. Pea ko e fakamatala ‘o e mo’ui fo’ou kuo ma’u ‘e ‘Onesema, na’a ne loto lahi ke tali hono fakafoki ia ‘e Paula kia Filimone, ‘a e toko taha na’a ne nofo ‘o ilifia ki ai. Kainga ‘oku ‘ikai mo ha toe fakatau’ataina mo’oni ka ko ‘ete foki pe ‘o vete ‘ae ha’i na’a te mo’ua ai.
Pea ko e ‘uhinga ‘anga ia ‘a e fai ‘e Paula ‘ene tohi kia Filimone, ke fakamahino kia Filimone. Ko ‘Onesema ‘oku ‘ikai ke kei taau ke lau ko ha popula ‘a’ana, ka ke lau ko e kaungā popula ‘a Kalaisi fakataha mo au. Ko e faka’amu ‘a Paulaʹ ke mahino kia Filimone, ‘a e fu’u ‘aonga ‘o ‘Onesema ki he ngāue, makatu’unga ‘i he’ene ului ‘o tui ki he Kosipeli. ‘Oku ‘ikai ia ko ia pē, ka ko hono kole ‘e Paula ke tuku ange ki ai ke ne totongi fakafoki ‘a e koloa na’e kaiha’asi ‘e ‘Onesema. Ko ia ai, ko ‘Onesema ‘eni te ne fakafoki atu kiate ia, pea ‘oua te ne toe lau ‘a ‘Onesema ko ha popula, ka ke lau ia ko e tokoua ‘ofeina. Ko e tohi na’e fai ‘e Paula kia Filimone fekau’aki mo ‘Onesema, na’e makatu’unga ia ‘i he mo’ui ‘ofa na’e ‘ia Paula.
Fakaakonaki
Kainga ki he ‘Otua “‘Oka tafoki ‘ae anga kovi mei he anga kovi kuo ne feia ‘o ne fai ki he lao moe totonu ‘e fakamo’ui hono laumalie ‘e he toko taha ko ia. Koe feilaulau ki he ‘Otua koe laumalie lavea, koe loto lavea mo mafesifesi ‘e ‘ikai ta’e toka’i ‘e he ‘Otua. ‘Oku ‘i he ‘Eiki ko hotau ‘Otua ‘ae fai meesi moe fa’a fakamolemole he kuo tau angatu’u kiate ia, pea kuo ‘ikai te tau fakaongo ki he le’o ‘o Sihova ko hotau ‘Otua ke fou ‘i he ngaahi lao na’a ne fokotu’u ‘i hotau ‘ao. Tau tu’u mu’a ‘o ‘alu ki he’etau Tamai pea tau pehee kiate ia, ‘Alaa Tamai kuo mau fai angahala ki he langi kae tautonu kiate koe ‘oku ‘ikai te mau kei taau ke lau ko ho fanau. Kainga ‘oku ue’i kitautolu ‘e he talanoa ‘oe tohi ni ke tai fakaha mo vete ‘etau ngaahi angahala pea ke ‘oua na’a tau kaakaa ‘o ‘ufi’ufi ia ‘i he ‘ao ‘oe ‘Otua Mafimafi ko ‘etau Tamai ‘oku ‘i hevani; ka ke tau fakahaa pe ia ‘i he anga vaivai moe anga malu, moe loto fakatomala mo talangofua; koe’uhii ke tau ma’u hono fakamolemole ‘i he anga lelei moe ‘alo’ofa ‘a ‘ene ‘Afio.
Na’e ‘i ai ha tangata na’e taa’i ‘e he kau kaiha’a ‘akau ‘o lavelavea ‘o nau kaiha’asi ‘ene koloa, pea nau li ia he ve’ehala. Ko e kau tangata ‘e toko tolu na’a nau fononga mai he hala ‘o nau ‘ilo’i ‘a e tangata kafo, ka na’e ‘ikai te nau fai ha tokoni ma’ana. Na’e toki ha’u ha tangata koe Samelia ia ‘o sio ki he tangata kafo, pea na’e langa hono fatu ‘i he ‘ofa ‘o ne faito’o ia, pea ‘ave ki he fale tali fononga ke tauhi ai kae’oua ke sai hono ngaahi lavelavea. Na’e toki talaange leva ‘e he tangata na’e fai ‘ofa ki he tangata tauhi fale, “tohi kotoa ‘ene ngaahi fakamole, he teu toe foki mai ‘o totongi kotoa hono mo’ua.” Koe me’a pe ‘e taha kainga ‘oku talamai ‘e Folofola ke tau mo’ua ki ai ke tau “’ofa pe!” Kuo tau ‘osi fakamolemole’i aa hotau ngaahi fili? ‘Oku tau fa’a tali ha kakai na’a nau fai mai ha kovi ‘ohangee ha tokoua ‘i he lotu pe ‘oku tau kei tali pe hangee ha popula? Kainga ‘ofa aa mu’a ‘o fakamolemole’i ha taha kuo ne mo’ua atu kiate kimoutolu he ‘oku ‘ikai ngata pe ‘i ho’o fakatau’ataina’i ia ka ‘oku ke toe fakatau’ataaina’i foki mo koe.
FAKAMĀ’OPO’OPO:
Ko Sisu Kalaisi hotau Koeli. Na’e talu mei he talangata’a ‘a e ‘uluaki ongomātu’a, mo ‘etau hoko ai ko e popula kia Setane mo e angahala. Kae fakafeta’i na’e ‘ikai ngaohi kitautolu ‘e he ‘Otua ke li’aki, ka na’e ngaohi kitautolu ke tauhi. Ko ia na’a ne foaki mai ai hono ‘Alo Tofu pe Taha ‘o makatu’unga ‘i he lahi ‘o ‘ene ‘ofa ko hotau Koeli, ke huhu’i mo fakatau’ataina’i kitautolu mei he popula ki he angahala. Na’e ‘ikai ‘eke ‘e Setane ha pa’anga pē ko ha koloa ki he ‘Otua ke fai ‘aki hotau totongi huhu’i, ka na’e ‘eke ‘e Setane ia ‘a e ta’ata’a hono ‘Alo, kae toki lava ke fai hotau fakatau’ataina. Na’e ‘ikai fai’aki hotau huhu’i ha siliva pe ko ha koula, ka na’e fai’aki ‘a e toto ‘o e lami ta’e’ila mo ta’emele ko e ta’ata’a ‘o Kalaisi.
UKI
Kuo ‘osi fai ‘e Sisu Kalaisi hotau huhu’i ‘aki hono ta’ata’a, pea na’e fai ‘o kakato mo haohaoa. Ko e uki mo e fekau ‘o e malanga ni kiate kitautolu, ke tau TUI ā kuo ‘osi fakatau’ataina’i kitautolu mei he popula ki he angahala. Ke tau TUI ki hotau fakamo’uiʹ kuo ‘osi fakakakato ia ‘e Kalaisi ‘ae fatongia ‘o ‘ene hoko koe Koeli ‘i he ‘ene pekia mo toetu’u, ‘Emeni…….
Kavauhi