Fakafeta’i ma’u ai pe he me’a’ofa Folofola ‘ae ‘Otua

Malanga Sapate (01/06/2014)

Kaveinga ‘oe mahina ko Siune

“Fakafeta’i ma’u ai pe he me’a’ofa Folofola ‘ae ‘Otua” (Same 103:2)

(…fakamanatu atu pe ‘oku loloa ‘eni ia ki he taimi malanga, ka ‘oku tuku pehee’i atu pe ke ke toki fakalanga mei ai ki ha ki’i fakakaukau pe ‘e fe’unga moe taimi…malo)

Ngaahi lesoni: Saame  68:1-10, 32-35; Ngaue 1:6-14; 1 Pita 4:12-14, 5:6-11; Sione 17:1-11

Himi 1:612- 2: 536, 517 3: 504/ 363

Veesi malanga: Sione 17:11 “Pea ‘oku ‘ikai te u kei ‘i mamani, ka ‘oku ‘i mamani ‘ae tu’unga me’a ni, pea ko ‘eku ‘alu ‘aku ki he ‘afiona. ‘E Tamai toutapu ke ke tauhi ‘a kinautolu ni ‘i ho huafa, ‘ae huafa ne ke tuku kiate au, koe’uhii ke nau taha ‘o hangee ko kitaua”

Kaveinga: “Puke ‘ae ipu ‘oe fuakava, Lau pe ‘ae ua koe taha kaveinga folau ‘ae mo’ui ta’engata”

Talateu

Koe Lotu ‘eni ‘oku ‘iloa ia koe “Lotu Fakataula’eiki lahi” (Jesus’ High Priestly Prayer). Koe lotu ‘eni ‘a Sisu ‘i he hili ko ia ‘ae pasova ‘i he “loki ‘i ‘olunga” (upper room!) fakataha mo ‘ene kauako. Na’a ne to’o ha taueli mo kumete vai pea ne fufulu honau va’e pea ne folofolaange “He ‘oku ou tuku homou fa’ifa’itaki’anga koe’uhii ke mou fai foki…” (Sione 13:15). Na’a ne foakiange mo ha tu’utu’uni fo’ou “…ke mou fe’ofa’aki hangee aa ko ‘eku ‘ofa’i kimoutolu…(Sione 13:14). Na’a ne na’ina’i kiate kinautolu ‘ae pau ke nau fehangahangai moe ngaahi fakatanga kehekehe pea ke nau fakaanga tatau kinautolu ki he ‘Otua kae ‘ikai ki mamani. Na’a ne toe faka’ali’ali foki moe feitu’u ‘oku ne ‘alu ke teuteu ia ma’a kinautolu (14:15). Pehee foki mo ‘ene tala’ofaange ‘ae pau ke hoko mai ‘ae me’a’ofa koe Laumalie Ma’oni’oni. Taimi tatau ‘oku ne

 lolotonga mateuteu ai pe ke hu’u ‘ene fononga ki he Kolosi he kuo mei hokosia hono puke ia ‘e he kau sotia Loma he ngoue Ketisemani ke fakamaaua matea ia. ‘I he tukunga ko ia na’e ‘osi ‘afio’i pe foki ia ‘e Sisu kuo taai’i pe ‘ae taimi pea ‘e taa’i ‘ae tauhi kae si’i movete ‘ae fangasipi. Na’a ‘ikai ia ko ia pe ka na’a ne ‘osi ‘afio’i pe foki kuopau ke ne mavae fakasino mo ‘ene kauako pea te nau hoko ‘o tuenoa hangee ha takanga sipi ta’e ‘i ai ha’anu tauhi. Ko ia ai na’a ne fai ai ‘ae lotu ni koe’uhii ko ‘enau manavahe ‘io koe tala’ofa ta’engata ia “’E Tamai Toputapu ke ke tauhi ‘a kinautolu ni ‘i ho huafa ‘ae huafa ne ke tuku kiate au koe’uhii ke nau taha ‘o hangee ko kitaua…” pea ko ‘etau veesi malanga ia.

Koe vete ‘oe potu tohi

‘Oku talanoa ‘ae Kosipeli ‘oe ‘aho ni ki he efiafi faka’osi ‘a Sisu mo ‘ene kauako pea mo mamani foki. Na’a nau ‘i he loki ‘i ‘olunga pea fai ai ‘e Sisu ‘ae  lotu fakataula’eiki lahi ni ma’ana mo ‘ene kauako ki mu’a ia pea nau fou atu ki he ngoue Ketisemani. Lololotonga ‘eni ‘oku pulia ‘a Siutasi koe lavaki ke ‘omi ‘ae kau taula’eiki moe kau sotia ke fai hono puke ‘o Sisu. Kia Sisu kuo mei kakato ‘ene ngaue pea na’a ne faka’amu ke tuku lelei ‘ene kauako ki ha tu’unga te nau hao mo malu ai mei he ngaahi ‘ahi’ahi ‘oku ene ke hoko mai. Taimi tatau ‘oku ne lolotonga teuteu atu ai pe ke fononga atu ki Ketisemani ke ne femataaki ai mo hono lavaki ko Siutasi. Koe fa’unga lotu na’e fai’aki ‘e Sisu ‘ene lotu heni ko ‘ene tomu’a lotu ma’ana pea mo ‘ene teu atu ‘ene fakalangilangi’i ‘ae Tamai ‘i he Kolosi pea ne toki lotu leva ma’a ‘ene kauako. Pea ne toki

 faka’osi’aki leva ‘ene lotu ma’ae kakai kotoa pe te nau tui kiate ia he kaha’u hangee ko kitautolu he ‘aho ni. ‘Oku ha mei he lotu ni ‘ae ngaahi me’a ni: Koe ‘uluaki koe lotu ke ne malu’i mo tauhi, koe lotu ke fiefia foki moe kakai tui ‘i ha’anau ikuna’i ‘a Setane mo ‘ene ngaahi o’i. Ka ‘oku tu’o ua malo ‘ae ha mei he lotu ni ‘ae fakaukau ‘oe “taha”…“koe’uhii ke nau taha ‘o hangee ko kitaua…”

‘Oku hanga ‘e he lotu ni ‘o ako’i kitautolu ‘o fekau’aki mo ‘ene ngaue ‘oku fai ma’a kitautolu. ‘Oku ha mei he’ene lotu ‘oku ‘ikai ko e teu atu ‘ene mamahi moe pekia na’e tefito ai ‘ene lotu ka na’e tefito pe ia he malu ‘o ‘ene kauako. Na’a ne toki fai ‘e ia ‘i Ketisemani ‘ae lotu ma’ana moe teu atu ke fehangahangai moe mamahi moe mate. Ka ‘i he loki ‘i ‘olunga he ‘aho ni na’e tefito pe ‘ene lotu ia ‘a’ana ki ha kakai te nau ongo’i manavahe’ia mo ‘ikai ongo’i malu he teu hoko mai ‘ae ngaahi faingata’a ni kiate ia (teuteu atu hono fakamamahi’i pea moe kalusefai ia). Na’a ne lotu ma’ae kakai (kau ako moe kau muimui) te nau nofo tailiili ‘enau mo’ui he ngaahi taimi ‘e ‘i fonua loto ai….Na’a ne lotu ma’ae kakai te nau tatapuni fale koe manavahe ki he ongoongo kuo toetu’u ia mei he mate pea moe fo’i taimi te nau femataki mata ki he mata ai he’ene

 “toetu’u.” ‘Oku ‘i ai ha ongo tefito’i fakakaukau ‘e ua ‘oku ha mai he lotu fakataula’eiki ni.

Koe fakakaukau ‘oe taha ‘i he vakai ‘a Sione

‘Oku mahu’inga foki ‘a hono toutou ofongi mai ‘e Sisu ‘ae ki’i kupu’i lea koe  “ke nau taha” ‘Oku ne fakamamafa’i mai ‘ae to’onga mo’ui ‘oku hoifua ki ai ‘ae ‘Eiki ki ha kakai te nau fanongo malanga mei he’ene kauako mo kitautolu he ‘aho ni “ke nau taha…” ‘Oku mahu’inga foki ke tau toe fakatokanga’iange na’e toe ‘omi pe ‘e Sisu ‘ae sipinga ‘oe “taha” ‘oku ne feima’u…. “ ‘o hangea ‘oku ke ‘iate au, ‘alaa Tamai, mo au ‘iate koe, ke pehe foki ‘enau ‘iate kitaua” (v.21). ‘A ia leva ko e fakahinohino ki he “taha” ‘a e kakai tui hono fai ‘e Sisu ‘oku pau ke fakakainga ia mei he taha ‘a Sisu mo e Tamai. ‘Oku malava feefee ke hoko ‘ae fa’ahinga taha ko ia? ‘Oku fakamahino ‘e Sisu, ‘o hange “ ko koe ‘iate au mo au ‘iate koe ke pehe foki ‘enau ‘iate kitaua.” Ka ‘oku fakahaa’i feefee ‘e Sisu ‘ene ‘i he Tamai mo e Tamai ‘iate ia?

 Na’e fakahaa’i ia ‘e Sisu ‘aki ‘ene fakamahino e huafa ‘o e Tamai ki he kakai ne tuku kiate ia ‘e he Tamai ‘i mamani.  ‘Oku fakamahino ‘e Sisu ko e taumu’a ‘o e taha ‘a Sisu mo e Tamai pea mo e taha ‘a e kakai tui ‘iate kinaua koe’uhi “ke tui ‘e mamani na’e fekau mai ia (‘a Sisu) ‘e he Tamai (v.21). Ko hono ‘ai ‘e taha, ko e taumu’a ‘o e ‘taha’ ‘oku hufia ‘e Sisu koe’uhi ke a’usia ai ‘e mamani ‘a e mo’ui ta’engata. Ko e mo’ui ta’engata ‘i he lau ‘a Sisu ko e “fai ke ‘ilo ‘a e Tamai ko e ‘Otua mo’oni pe taha pea mo Sisu ne ke fekau mai ko e Misaia” (v.3); ‘a ia ko e mo’ui ta’engata ko e ‘tui ki he ‘Otua ‘ia Sisu. Koe langilangi  kuo ke tuku mai kiate au, kuo u tuku ia kiate kinautolu ke nau taha ‘o hangee ko ‘eta taha” (v 23). Ta koe lea “Langilangi” kia Sisu koe kakai ‘oku nau “taha” pe “mo’ui fai tatau” he tui ki he “taha ‘ae

 Tamai moe ‘Alo.” ‘Oku matu’aki kehekehe ia mo ia mo ‘etau faka’uhinga ki he taha he lotu. He ‘oku kei masiva pe ‘ae masiva mo hono nofo’anga pea me’a hake pe ‘a ha’a ma’olunga ki honau me’a’anga. Pea ko hotau fakamatala ai pe ia ‘ae me’a ‘oku nofo ‘i loto ‘i he’etau mo’ui.

‘Oku ‘ikai te tau ma’u ha fakahinohino ‘a Sisu he ngaahi Kosipeli ‘o fekau’aki mo hano uki ha kakai ke nau taha ngata ‘i he vahe ni. He kia Sisu ko e fakakaukau ia ‘oe taha kuo fuoloa kaliu pe ‘ene ‘i he mo’ui ni pea ki he’ene folofola foki. Koe fa’ahinga fakakaukau ia ‘oku ‘ikai tupu ia mei he tangata ‘ikai! ‘Oku ‘ikai ke finangalo ‘ae ‘Otua ia ke ‘omai ha me’a ke tau taha ai ‘o fakatatau ki he’etau ngaahi fiema’u taki taha ‘ikai! Koe’uhii koeha? Koe’uhii he ‘oku ‘ikai tolonga mo mo’oni ‘ae taha ko ia. ‘Oku tau loto ke taha moe uaifi he kamata’anga pea koe vaeau pe ‘oe fononga’anga kuo ha mai ‘ae mavahevahe. Ka ko hono finangalo ke tau ma’u ‘ae “taha” (unity) ‘o fakatatau ki he’ena taha moe Tamai. Koe taha ia ‘oku tolonga, mo’oni pea ta’engata. Koe fo’i fa’unga taau mo faka’itanaiti ia ‘oe lea “taha” ke ma’u ‘e he kalisitiane kotoa pe pea ke tau

 fiefia ‘i he fakakaukau ko ia ‘iate ia. Koe lotu ‘a Sisu ke tauhi, malu’i mo fakatolonga ‘e he Tamai ‘ae “taha” ko ia kuo fuoloa pe ‘ene ‘iate kitautolu ia.

Ka ‘e anga feefee hano a’usia ‘e ha taha ‘a e tui kia Sisu pea mo e mo’ui ta’engata ‘o ka ne ta’e ’oua ‘a hono fakamahino mai ‘e Sisu e huafa ‘o e Tamai (v.6)? ‘Oku fakamatala ‘e he veesi 3 ‘ae ‘uhinga ‘a Sisu heni ki he lea mo’ui ta’engata pea kia Sione koe uho (essence) foki ia ‘oe ‘uhinga ‘oe mo’ui ki ha tangata… “Pea ko ‘eni ia ‘ae mo’ui ta’engata ke nau fai ke ‘ilo koe koe ‘Otua mo’oni pe ‘e taha pea mo Sisu na’a ke fekau mai ia koe Misaia. Ta koe uho tefito ‘oe ‘uhinga moe mahu’inga ‘oe mo’ui kainga ‘o fakatatau ki he lau ‘a Sisu koe “fai ke ‘ilo ‘ae ‘Otua mo’oni pe taha mo Sisu na’a ne fekau mai ia. Koe mo’ui fekau’aki moe ‘Otua koe Tamai pea mo Sisu Kalaisi ko hono ‘Alo pea moe feohi tu’u ma’u moe Laumalie Ma’oni’oni.” Ko ia, ko e taha’anga ‘o Sisu mo e Tamai ko ‘ene fakahaa mahino ‘iate ia ‘a e huafa ‘o e Tamai. Ko e

 fa’ahinga taha ia ‘oku faka’amu ‘a Sisu ke a’usia ‘e he kakai ‘e tui kiate ia mei he malanga ‘a ‘ene kau ako. Ko e taha ‘i he’enau ngaue ke fakamahino ‘a e huafa ‘o e Tamai ki mamani. Ko hono ‘ai ‘e taha, ko e taha ‘oku faka’amua ‘e Sisu ko e taha ‘i he taumu’a ke ‘ilo ‘e mamani ‘a huafa ‘o e ‘Otua. ‘A ia ko e taha’anga ‘o e kakai tui mo e kau ako mo e Tamai fakataha mo Sisu, ko e taha ‘i he fakahaa ‘a e fu’u huafa ‘o e Tamai. Ka mahino ‘a e taha ko ia ki ha toko taha ‘e pehe ni leva ‘ene lotu “ ‘Eiki lelei tokoni mai ke u ala fakahaa mo fakaongo ki mamani ‘a si’o fu’u huafa” (Himi 365).

Koe lotu ni ma’a kitautolu he ‘aho ni.

‘Oku ‘ikai ke ne li’aki kitautolu neongo ‘oku puli hono sino pea ‘ikai ke ha mai ke tau sio mo ala ki ai (His visible presence away…) Kuo ne ‘osi ha’ele hake ia ki he Langi neongo ‘oku ne kei ‘i heni pe mo kitautolu pea neongo ‘oku ‘ikai ke tau ala mamata ki ai. Kuo te’eki ke ne toe ha’ele mai ke ma’u atu kitautolu ma’ana. Ko ia ai ‘oku tau lolotonga fononga he fo’i vaha’a taimi ‘oe nofo ‘o tatali ki ha’ane toe ha’ele mai. ‘Oku tau lolotonga ‘i he fo’i taimi ‘oku lolotonga hoko mai ka ‘oku te’eki ai ke a’u mai. ‘Oku ne lolotonga ‘i hotau lotolotonga neongo ‘oku ‘ikai ke tau sio ki ai ‘aki hotau mata fakamatelie. Kuo ne ‘osi tuku ‘a ‘Itaniti ‘i hotau lotolotonga ka ‘oku ‘ikai ke tau a’usia ‘ae mo’oni ko ia ‘o hangee aa ko ha’atau ‘inasi ai ‘i ‘Itaniti.  Kuo ‘osi foaki mai ‘e he ‘Eiki ‘ene ngaahi me’a’ofa kotoa ma’a kitautolu ka ‘oku te’eki

 ke tau fakakakato ia. Ko ia ai ‘oku tau mo’ui mo ngaue ‘i he taimi ‘oku lau koe taimi ia ‘ae ‘Otua ka ‘oku te’eki ke hoko mai ia. Kainga lolotonga ‘etau nofo he malumalu ‘oe fo’i taimi ko ia kuo taku ko hotau taimi pe ia ka kuo te’eki hoko mai. Ko ia ai ‘oku tau lolotonga mo’ui ‘i he mamani ‘oku ‘o kitautolu ia neongo ‘oku ‘ikai ‘o mamani kitautolu. ‘Oku tau nofo hili pe mo nofo muli ‘i ha mamani ‘oku fai ai ‘etau tatali ki ha kakato ‘ae Taimi ‘e toe foki mai ai ‘ae ‘Eiki. Koe taha ‘oe ngaahi faingata’a ‘a ‘etau ‘aunofo he mamani ‘oku ‘ikai ma’a kitautolu ko ‘etau pehee ko hotau ‘api ‘eni… ”’Oua te tau mahalo ko hotau kolo ee; Koe nofo muli ‘eni koe kumi ‘api pe…” (Himi 386:3). ‘Oku tau fa’a ‘amanaki foki ki he ngaahi koloa lelei ‘oe mamani neongo ‘oku ‘ikai ko hotau ‘api ‘eni… “’E! ‘oua e mamafa! ‘e! ‘oua manakoa he maama ta’emaau

 ni mo hono ki’i koloa. Ta nofo ‘aunofo ‘o kumi ha fonua he kolo ma’u tu’unga he kolo he ‘Otua. ‘E! ‘E! Si’i ‘api ma’u! Ko Langi! Ko Langi! ‘a hotau ‘api ma’u.” (Himi 384:5).

Kainga ‘oku ‘ikai pehee ‘ae akonaki ia ‘a Sisu. Ko ‘ene lotu ‘oku ha ai “Ko au ‘oku ou tuku kiate kinautolu ho’o Folofola pea ko mamani na’e fehi’a kiate kinautolu koe’uhi ‘oku ‘ikai te nau ‘oo mamani ‘o hangee ko au ‘oku ‘ikai teu ‘o mamani…” (Sione 17:14). ‘Oku ‘ikai kainga koe koloa ‘eni ia na’e lave ki ai ‘ae lotu fakataula’eiki lahi ‘a Sisu. Koe’uhii koe kau muli kitautolu ki he mamani ko ia ai ‘oku ‘ikai ha totonu ‘ae mamani ke nau puke kitautolu ma’ana pea ‘oku ‘ikai foki ha’atau totonu ke tau lau ha me’a he mamani ko ha’atau me’a ia. Ka koe tevolo, mamani, heli mo hotau kakano angahala’ia ‘oku nau ‘ohofia ma’u pe kitautolu. Koe mamani ‘eni ‘oe Angahala pea ‘e tatau ai pe pe ‘oku tau lau ‘ae mamani ko hotau ‘api ia pe ‘oku tau lau ‘a Hevani ko hotau ‘api ia ka kuopau ai pe ke tau tomu’a fou mai he mo’ui  angahala’ia lolotonga ‘oku tau

 kei ma’u ‘ae mo’ui..” ’Io koe lelei ‘oku ou fie fai ‘oku ‘ikai te u fai kaekehe koe kovi ‘a ia ‘oku ‘ikai teu fie fai ko ia ia ‘oku ou feia.” (Loma 7:19). Kainga ‘oku tau hoko ‘o ma’oni’oni ‘i he fofonga ‘oe ‘Otua tu’unga pe ‘ia Sisu Kalaisi ka ‘i he taimi tatau ‘oku tau kei mo’ui pe ke fai angahala. Kainga ‘oku tau ‘i mamani ka ‘oku ‘ikai ke ma’u kitautolu ‘e mamani. Koe taimi ‘oku ngaue ai ‘ae Laumalie Ma’oni’oni ‘i he mo’ui ‘ae kakai tui pea ‘oku tau liliu ai ‘o tuku taha ‘etau falala kia Sisu Kalaisi ko ha matapa fo’ou ma’a kitautolu pea ‘oku tau ongo’i malu ai he ‘oku ‘ikai leva ‘o mamani kitautolu ka ‘oku ‘o Hevani kitautolu.

Ko ‘ene lotu’i ‘ae pau ke tau ‘ilo mo’oni ‘ae ‘Otua.

‘Oku ha mahino mei he lotu na’e fai ‘e Sisu heni ‘oku ‘ikai ko ha lotu ma’ae kakai kotoa pe ka koe lotu ‘a Sisu heni na’e fai ia ki he falukunga kakai pau pe ’i  he’ene pehee “..ke ke tauhi ‘a kinautolu ni…” pea ‘oku ne lea ai ki he kakai ‘oku nau kei ‘i mamani pe ke nau hoko ‘o taha ‘o hangee ko ‘ena taha moe Tamai. Kainga ‘oku talanoa mai ‘a Sisu he vahe ni ki he fa’ahinga kakai ko ia pea koe kakai pe ia na’e ‘osi tukuange kiate ia ‘e he Tamai (v 2). Koe kakai ni ‘oku toutou fakatokanga’i ia ‘e Sione he vahe ni ‘o tu’o fitu malo (v 2, tu’o 2 ‘i he v 6, v 9, v. 24). Pea koe lotu ko ‘eni ‘a Sisu ke fakama’opo’opo ke nau taha pe ‘ae kakai ni ‘o fakatatau ki he’ene taha ia ‘a ‘ana mo ‘ene Tamai. ‘Oku fakamahino foki ‘e Sisu he lotu ni koe kakai ni ‘oku makehe kinautolu ia mei he toenga ‘o mamani. Na’a ne pehee “’Oku ou fakakolekole ‘e au koe’uhii ko

 kinautolu ‘oku ‘ikai keu fai koe’uhii ko mamani ka koe’uhii pe ko kinautolu ne ke foaki mai he ‘oku ‘o’ou ‘a kinautolu…”(v 9). ‘Oku ‘ikai ‘uhinga ‘a Sisu heni kuo nau mavahe kinautolu mei mamani ‘ikai! (v 15) koe lotu ko ‘eni ‘a Sisu ki he kakai ‘oku nau lolotonga nofo pe ‘i mamani. Koe kakai ni koe kakai ia kuo ‘osi tuku makehe kinautolu mei he kakai ‘o mamani pea koe’uhii ko ‘enau kei ‘i mamani na’e fai ai ‘ae lotu ni ke nau hoko pe koe kakai pe ‘e taha. Na’e ‘ikai aofaki ‘ae lotu ni pe ki ha kakai pe ka ki he kakai pau pe hangee ko ia kuo u ‘osi lave ki ai.

Na’e faka’ali mai ‘e Sisu ‘i he’ene lotu ni ‘ae fa’ahinga kakai ni. Koe kakai “kuo nau tauhi ho’o folofola” (v 7). Kuo nau ‘ilo ‘eni ‘oku meiate koe ‘ae ngaahi me’a kotoa pe na’a ke foaki mai (v 8) he koe ngaahi lea na’a ke tuku mai kiate au, kuo u tuku kiate kinautolu pea “kuo nau tali ia”, pea “kuo nau ‘ilo mo’oni” na’a ku ha’u mei he ‘afiona, pea “kuo nau tui” na’e fekau mai ai ‘e he ‘Afiona.” Kohai kinautolu? Koe kau ako ‘a Sisu.  Ta koe founga ‘oe taha ‘ae kakai lotu koe koe “tali ia” mo “’ilo ia” pea mo “tui ki ai.” Kuo ‘ilo ‘Otua ‘ae kau ako ‘ia Sisu Kalaisi. Ko ha kakai pehee ‘i he famili, Siasi moe fonua ‘oku nau ‘ataa ke ma’u ‘ae Pule’anga ‘oe ‘Otua ‘ae feitu’u kuo ne ‘osi teu ke nonofo fakataha ai mo si’ono famili.

Koe mavahevahe

Kuo lahi foki ‘ae ngaahi maapakipaki ‘oe ngaahi Siasi ‘o tatau pe ‘i Tonga mo muli foki. Pea ‘oku lahi pe moe ngaahi ‘uhinga kuo fokotu’u mai koe ‘uhinga ia moe tupu’anga ia ‘oe mavahe. Pea tokua kuo fakatahataha pe ha ngaahi siasi ia he ngaahi me’a ke nau fai tatau ai pea moe ngaahi me’a ke nau kei faikehekehe pe ai (Unity in Diversity) hangee koe Kosilio ‘a mamani (WCC). Taimi ‘e taha ‘oku hoko pe ‘eni he famili ‘o Siasi Tonga ‘ae ongo matu’a kae Mamonga mo Katolika ‘ae fanau. Pea tokua ko hono fakamatala ‘oku ‘ikai ha me’a ia ‘e hoko ai he ‘oku nau nofo lelei pe ‘o taki taha tauhi e lao moe tu’utu’uni hono siasi. Kainga ‘oku ‘ikai koe fakakaukau ia ‘oe lea “taha” he talanoa ni. Koe “mavahevahe” koe faka’ilonga ia ‘oe vaivai pea koe me’a ngaue lelei taha ia ‘ae Angahala. Ko Sisu moe Tamai ia ‘ae sipinga ‘oe taha ‘oku talanoa mai ki ai ‘a Sione. Na’e ‘osi

 ‘afio’i pe ‘e Sisu ia hotau vaivai mo fiu ngofua pea ko e ‘uhinga ia ‘ene lotu mo kole ki he Tamai ke tauhi mo malu’i ‘ae taha kuo tau ma’u. Kainga ka ‘ikai te tau tu’u fakataha koe kakai ‘oku mo’ui fakaongoongo ki he ‘Otua…“kuo nau tali ia”, pea “kuo nau ‘ilo mo’oni” na’a ku ha’u mei he ‘afiona, pea “kuo nau tui” na’e fekau mai ai ‘e he ‘Afiona” pea koe toki faka’ofaa ee ko kitautolu he’e ‘oku hoko leva ‘etau nofo mavahevahe ko ha me’a ngaue lelei taha ia ma’ae angahala ke ne faka’auha kitautolu. Ko ho’atau ‘inasi he uho ‘oe taha ko ia koe pau ‘ae mo’ui ke fou atu he “fanau’i fo’ou” pea ke tau hoko foki ‘o “fo’ou ‘ia Kalaisi.”

Fakama’opo’opo

Kainga koe ipu ‘oe fuakava na’a ne to’o he po ‘oe ‘ohomohe ko ha kovinanite ta’engata ia. He neongo ‘ae kehekehe ‘ae ‘elementi ‘oe “maa” moe “uaine” ka ‘i he’etau ma’u (kai) ia ‘oku liliu pe ia ‘o taha ‘i he toto. Pea ka hoko leva kita ‘o taha moe ‘Otua ‘i he tui, ‘ilo kia Sisu Kalaisi pea ‘oku tau ma’u ai pe ‘ae kaveinga folau ki he mo’ui ta’engata. Koe ngaue ia ‘oku ne lolotonga lotu ki he Tamai ke ne fakatolonga ‘ae taha na’e ‘osi ‘iate kitautolu pe ia. ‘Oku ne lotu foki ke nofo ma’u ‘ae mo’ui uouongataha ‘aki ‘ae matu’aki talangofua ki hono finangalo pea ki ha kakai tui pe he tapa pe ‘o mamani. Kainga fanongo ‘oku tau lolotonga ma’u ha taula’eiki lahi ‘oku hulu atu. Kapau ‘oku ‘i ai si’a kakai ‘oku nau lolotonga nofo ‘o hoha’a ki he fa’ahinga mamahi pe koe fehangahangai moe matee pea ‘oku fakamanatu atu ‘e he malanga ni “puke ma’u ‘ae

 ipu ‘oe fuakava he koe kaveinga folau pe ia ‘e taha ki he mo’ui ta’engata…’Io…’Oku ne tu’u he ‘ao he ‘Otua ko si’i Taula’eiki ‘o maama kotoa, ‘o tuhu ki si’i ngaahi  mata monuka ‘o kole ki he Tamai ke ‘oua koaa…he hufia koe ‘a koe ‘alaa” (Himi 504:2)… ‘Emeni!

“….Ko ‘etau ngaahi potu folofola faka’aho ‘eni kuo u ‘osi upload atu kiate kinautolu na’a nau fiema’u ia….lau folofola/ lotu lilo/ ‘aukai pea mo’ui ‘aonga foki…Koe tenga te te too te te utu pe ko ia, ka lelei ‘ete tenga pea te utu fiefia ka kovi pe ‘ae ngaue te te kai pe ‘a nunu’a….’ofa lahi atu….ki he uike fo’ou ni…”

 

Kavauhi