Ala ho ivi fuape! puke 'ae laumalie hee!

Malanga Sapate 05/072015
 
(…Fakatokanga’iange ko ‘ene loloa koe taumu’a ke mahino atu ‘ae ngaahi tefito’i fakakaukau ki he kau teu malanga….pea moe kau laukonga)
 
Ngaahi lesoni: Same 48; 2 Samiuela 5:1-5,9-10; 2 Kolinito 12: 2-10; Ma’ake 6:1-13.
 
Kaveinga: “Ala ho ivi fuape! puke ‘ae laumalie hee!”
 
Potu Folofola: Ma’ake 6:7 “Pea ne ui ange ʻa e kau Hongofulumaua, ʻo ne hanga ʻo fekau atu kinautolu, ʻo tautau toko ua; ʻo ne tuku kiate kinautolu ke faʻiteliha ki he ngāhi faʻahikehe…..”
 
Ngaahi Himi: 544/597/593/573
 
Talateu
 
‘Oku tau mo’ui ‘i ha mamani matu’aki femo’uekina mo’oni. ‘Oku lahi hono ngaahi fatongia pea mo’umo’ua hono taimi ki ai. Kuo ‘ikai ha toe faingamalie ia ki he kakai ke nau nofo ma’u hifo ha feitu’u. ‘Oku tau mo’ui ‘i ha mamani ‘oku kehekehe hono tukunga moe tukunga na’e fekau’i ai ‘e Sisu ‘ae toko 12 ke nau ‘alu ki he ngaahi kolo, pea ki he ‘api ki he ‘api ‘o malanga’i ‘ae fekau “kuo ofi ‘ae pule’anga ‘oe ‘Otua.” ‘Oku lea ki ai ‘a Luke 9 ki hono faka’ali’aliange ‘e Sisu ki he kau fie muimui ‘ae naunau ‘oe muimui “Koe fanga fokisi ‘oku ‘i ai ha nau tafu moe fanga manupuna ‘oe ‘ataa hanau pununga; ka koe fanautama ‘a tangata ‘oku ‘ikai si’a potu ke ‘olunga ki ai hono ‘ulu” (Luke 9:58). Koe toe pole mo ‘eni ‘e taha “Naʻa ne tuʻutuʻuni foki kiate kinautolu ke ʻoua te nau toʻo ha meʻa ki he hala, ngata pe ʻi ha tokotoko; kae ʻoua ʻe ʻave ha ma, pe ha kato ʻoho, pe fakapona ha paʻanga kapa ʻi honau noʻo, pea ʻe topuvaʻe ʻaki ʻa e teka pe, pea ʻe ʻikai ʻai ha sote ʻe ua” ka ko hotau veesi malanga ia. Koe fehu’i leva kohai ia ‘oku ne fie kau/ pole mai ki he ngaue ‘ae ‘Eiki kapau koe tu’utu’uni ‘eni?  
 
Koe vete ‘oe potu tohi
 
 
Koe hoko atu ‘eni ‘ae ngaue na’e fekau’i mai ‘e he ‘Otua ‘ia Sione Papitaiso pea kia Sisu pea ‘i he talanoa ni ko ‘ene fekau’i atu ‘eni ‘ene kauako ke nau hoko atu ‘ae fekau ni ma’a kitautolu ke tau hoko atu ia he ‘aho ni. “Sisu ko ho’o fekau ‘oku mau ngaue ai, ’emau tuutuu’i ‘ae Tohitapu he loto ‘oe kakai.” ‘Oku ha mahino mei he talanoa ni na’e ‘ikai tali ia ‘e he kakai hono kolo ‘o’ona pea too ai ‘ene lea ni “ʻOku ʻikai masiva fakaʻapaʻapa ʻe ha palofita, ka ʻi hono fonua totonu, mo hono kainga oʻona, mo hono famili. Matamata koe makatu’unga ‘anga ‘eni  ‘ene foli takai ‘ae ngaahi vilisi ke hoko atu ki ai ‘ene ngaue. Pea koe ‘uhii koe fakato’oto’o ke tala ‘ae fekau ‘oe mo’ui ki he ngaahi fonua Kaleli ni na’e toe tuku atu ai ‘e Sisu ‘ae kauako ni ko ha toe faingamalie ia kiate kinautolu ke nau toe fanongo ki he Ongoongo lelei ‘o Kalaisi.
 
 
Koe lea fekau atu (“send”/ Ma’ake 6:7) ‘i he lea Kalisi (Grk: apostellō) ‘oku liliu ko ia koe ‘Apositolo (Apostle). Ko hono ‘uhinga “ko hano fekau’i ha taha ki he ngaue makehe ko ha’ane fakafofonga’i ha taha pea ke ne fakakakato foki ‘ae ngaue kuo tuku ma’ana.” (It means “to send someone with a special commission to represent another and to accomplish his work.”) Na’e hanga ‘e Sisu ‘o fakamafai’i kinautolu ki he lakanga moe mafaifaka’apositolo pea mo Fakalaumalie ko ha ongo tefito’i ma’u’anga ivi ki he’ene ngaue kuo ne fekau atu kinautolu ki ai. ‘Oku mahino ‘aupito pe ‘ae kaveinga na’e fili ai ‘e he ‘Eiki ‘ene kauako ‘e toko 12 koe’uhii ke ne ako’i mo fakahinohino kinautolu ke nau malava noa ‘o hoko atu ‘ene ngaue ‘i ha ‘aho ‘e foki ai ki he Tamai (Ma’ake 3:13-15). Na’a ne fakamamafa’i mo fakamafai’i kinautolu ke nau fakamo’ui mahaki pea mo kapusi tevolo foki (Ma’ake 6:7) pea mo ha toe fakahinohino kehe hangee ko ia ‘oku talanoa ki ai ‘a Matiu 10. Na’a ne fekau atu foki kinautolu pea mo ‘ene fakahinohino’i‘ae founga hono tataki ‘oe ngaue pea mo e ngaahi me’a ke nau fakahoko (conduct and content).
 
 
Koe kehekehe ‘ae ngaahi ma’u’anga tala
 
 
 
Ko Sisu ‘ia Matiu: “Oua te mou tokonaki ha pa’anga koula ke fakapona ‘i homou no’o pea na’a moe siliva ‘e ‘ikai kae ‘uma’a ‘ae me’a tepuu ha pa’anga kapa…’Oua na’a kumi ni ha kato ‘oho ki he hala pe tangai ke ua ha sote pe ha su, pea na’a mo ha tokotoko ‘oua…” (Matiu 10:9-10). Ko Sisu ‘ia Ma’ake:“Na’a ne tu’utu’uni foki kiate kinautolu ke ‘oua te nau to’o ha me’a ki he hala ngata pe ‘i ha tokotoko; kae ‘oua ‘e ‘ave ha maa pe ha kato ‘oho pe fakapona ha pa’anga kapa ‘i honau no’o, pea ‘e topuva’e ‘aki ‘ae teka pe pea ‘ikai ha sote ‘e ua.” (Ma’ake 6:8,9). Ko Sisu ‘ia Luke “‘oua na’a to’o ha me’a ki he hala. Ha tokotoko, pe ha kato ‘oho, pe ha maa, pe ha pa’anga pe te mou taki sote ‘e ua….” (Luke 9:3).
 
Kia Ma’ake 6:8-9 ‘oku mahino pea hangatonu ‘ae fakahinohino ‘a Sisu ai koe me’a pe na’a ne faka’ataa koe “tokotoko (rhabdon) he koe me’a fononga ia ‘ae pilikimi. Ka kia Matiu 10:9-10 pea mo Luke 9:3 ‘oku na fakatou tapui ha toe me’a ke to’o. ‘Oku matamata ke fai tatau pe ‘a Ma’ake mo Matiu ‘i he ngaahi me’a kae ‘ikai ‘i he talanoa ni. ‘Oku mahino foki ko Ma’ake koe ma’u’anga tala ia ma’a Matiu pea mo Luke (“source,” Quelle). ‘Oku lahi pe foki moe ngaahi talanoa lahi ‘oku fefakamo’oni’aki ai ‘a Matiu pea mo Luke neongo ‘oku ‘ikai ha ia ‘ia Ma’ake. Ka ‘e fakatonutonu nai ‘etau faka’uhinga ki he ngaahi fakamamafa taki taha ‘ae kau fa’u Kosipeli?
 
Matamata na’e fakatukunga ‘ae fekau ni ‘o anga pehe ni: Koe talanoa ko ‘eni ‘ia Ma’ake ko hano teuteu’i kinautolu ki he ngaue pea ka lava ia pea kuopau ke nau toe foki mai kia Sisu ke lipooti kiate ia (training mission). Na’a ne fekau atu kinautolu lolotonga ia ‘oku ‘iate kinautolu pe ‘a Sisu ke fakalotolahi’i mo fakataukei foki. He koeha hano ‘aonga ‘oe ‘aukai ki he kauako lolotonga ia ‘oku nau kei ma’u ‘i honau lotolotonga ‘a Sisu? Ko Luke koe talanoa ia ‘oe po na’e lavaki’i ai ‘a Sisu pea matamata na’e ‘osi ‘afio’i pe ‘e Sisu ‘ae tukunga mo’oni ‘ene kauako kuo te’eki ke nau fu’u makalohi fe’unga ke fehangahangai moe ngaahi ha’aha’a ‘o ‘enau hoko atu ‘ene ngaue ‘i mamani. Ko ia ai na’a ne faka’ataa ‘ae ngaahi me’a ngaue pe ‘e ala tokoni’i kinautolu ke hoko atu ‘aki ‘ene ngaue “Pea ne toki lea kiate kinautolu ka ‘i he taimi ni ‘ilonga ha taha ‘oku ne ma’u ha kato pa’anga ke ne to’o ia, pehee foki mo ha kato ‘oho pea ko ia ‘oku ‘ikai ke ma’u ha me’a pehee ke ne fakatau atu hono kofu ke ma’u’aki ha heleta” (Luke 22:35-36). Neongo ‘ae kehekehe hono fakalea’i ‘e he ngaahi hiki Kosipeli ‘ae talanoa ni ka ‘oku matamata ‘oku ha mei he ngaahi fakahinohino ko ‘eni ‘a Sisu ha ongo fakakaukau ‘e ua pea neongo ‘ene ua ka ‘oku na uho (essence) taha pe ‘i he taumu’a ke fakafaingofua’i ‘ae fehikitaki ‘ae kauako mei he ngaahi me’a anga maheni ‘oku fononga mo ha taha fononga pehe ni. Pea ‘ikai ia ko ia pe ka ke hiki kotoa foki ‘enau tokanga ki ha me’a ‘oku nau fiema’u ke fakaai kotoa atu ia ‘e he toko taha na’a ne fekau’i kinautolu ‘a ia koe ‘Otua. Kainga Ala ho ivi fuape! puke ‘ae laumalie hee!”
 
 
Koe founga ‘oe fononga
 
Koeha nai ‘ae ‘uhinga ‘a Ma’ake ke to’o ‘ae tokotoko pe? Koe taha ‘oe mahu’inga fakatalanoa ‘oe tokotoko ‘oku ‘ikai ngata pe ‘i hono fatongia koetokoni’i e toko taha fononga ka ‘oku toe hoko pe foki ia koe me’a malu’i ‘oe toko taha fononga. Kia Ma’ake ‘oku ne feinga ke faka’ilonga’i ‘ae pau ke “tokoni’i mo malu’i” ‘e he ‘Eiki ‘e ne kakai ngaue. Kia Ma’ake koe toko 12 ni na’e ‘ikai fiema’u ke nau to’o ha pa’anga, maa, mo ha kato (Koe kato ko ‘eni ‘oku ala ‘uhinga foki ki he ki’i kato loto hoto talausese pe kofu…hufanga he fakatapu…he ‘oku fa’a fa’o ki ai ha fanga ki’i pa’anga ‘oho fononga ‘ae Siu) ngata pe ‘i ha tokotoko. ‘Oku malie ‘ae fekau ni ke ‘oua na’a to’o ha me’a ‘i he fononga’anga tokua ke nau ha koe kau masiva kinautolu pea ke uki’aki ‘ae kakai ke hu’u ‘enau tokanga ki he pule’anga ‘oe ‘Otua kae ‘ikai koe ngaahi koloa fakaemamani.
 
 
Koe taha foki ‘ae mahu’inga ‘oe tautau tokoua (Teutalonome 17:6; 19:15; 2 Kolinito 13:1; Koheleti 4:9)  ko ‘ena fefakamo’oni’aki ‘i ha ha’oha’onga ‘o ha fu’u kakai ma’a Sisu. ‘Oku tui ‘ae fakahoha’a ni ‘oku tau maumau’i ‘ae mahu’inga moe ‘uhinga ‘a Sisu ki he fakakaukau ni. ‘Oku ‘ikai ngata pe ‘i he’ena fetokoni’aki ka ke na feako’aki foki. ‘Oku tau fa’a fakafekiki pea mo taki taha fusi ‘ene mo’oni kia Sisu kae hee takai holo ‘ae kau fanongo. ‘Oku ‘ikai ko ‘etau oo ‘o tala ki he kakai ko koe ‘oku mo’oni kae hala ho tokoua pe saiange ho’o fokotu’utu’u ngaue ki he siasi ‘i ho tokoua kuo toki hiki atu mei he kolo ko ia. Kau tala ongoongo lelei ‘oku tau fakatau ‘e kitautolu ‘ae ‘ofa moe tokanga ‘ae kakai mei he ‘Otua ma’a kitautolu. ‘Oku fa’a malava pe foki ‘ae ngaahi to’onga ta’e fakalotu ko ‘eni koe hala ‘ae ‘uhinga ‘oku te ‘alu ai ‘o fai ‘ae fekau ‘a Sisu. ‘Oku tau manakoange kefakatokanga’i mo ‘ilo’i kita ‘e he kakai pe kolo ko ia ‘i ha’anau ‘ilo’i mo’oni ‘a Sisu. ‘Oku tau fiema’u ke tau manakoaange ‘ia Sisu koe’uhii he’eku tau ongo’i langilangi’ia pea toka’i ‘e he kakai. ‘Oku tui ‘ae fakahoha’a ni ‘oku tau fa’a ngaue’aki ‘ae lotu lelei ‘a Sisu ke kumi’aki ‘etau tu’umalie pea mo feau foki ‘etau ngaahi holi hotau kakano. Kainga ‘e ma’u fefe ai ha ngaahi laumalie ma’ae ‘Eiki?
 
 
Naʻa ne tuʻutuʻuni foki kiate kinautolu ke ʻoua te nau toʻo ha meʻa ki he hala, ngata pe ʻi ha tokotoko; kae ʻoua ʻe ʻave ha ma, pe ha kato ʻoho, pe fakapona ha 9 paʻanga kapa ʻi honau noʻo, pea ʻe topuvaʻe ʻaki ʻa e teka pe, pea ʻe ʻikai ʻai ha sote ʻe ua. ‘Oku fakamatala taimi pea mo fakato’oto’o ‘ae fekau ni. Pea ‘oku ‘uhinga ‘a Sisu ki he ngaahi me’a ko ‘eni ke ‘oua ‘e toe to’o koe’uhii he te ne fakatua’i ai ‘ae fakato’oto’o hono talaki ‘oe fekau lahi. Hangee pe ko ia na’a ne fakahinohino ki ai ‘ene kauako ‘ae founga ‘oe ngaue (Luke 9:3-4) ko e me’a tatau mo ‘eni. Pea koe taha ‘oe fakakaukau ni ke ‘oua na’a hoko ‘ae pa’anga, kato ‘oho ko ha me’a ke fakafalala ki ai ‘ae mafai moe ivi ke tala’aki ‘ene fekau. Kainga koe fononga ke “ma’a ma’a” kae vave pea mo toko lahi ‘ae kakai ke nau ma’u kei taimi ‘ae fekau ‘oe pule’anga ‘oe ‘Otua.
 
 
 
‘Oku mole lahi ‘ae taimi malanga’i ‘oe pule’anga ‘oe ‘Otua ‘i ha’ate fata holo ‘ae ngaahi me’a fakananivi ‘oe fononga’anga….’ae koloa fakatonga/ ngatu/ fala/ me’alele/ puha me’akai/ vala moe ha fua. Ka koe taumu’a ai pe foki ke tuku taha ‘ae tokanga ki he toko taha na’a ne fekau’i kinautolu ke ne tokanga ‘e ia ki he ngaahi fiema’u ‘ae toko taha fekau. ‘Oku ‘ikai ‘uhinga heni ‘a Sisu ke tau anga ta’e faka’apa’apa ke ta’e tali ha fakalea mai ha taha, ka ‘oku ‘uhinga pe ‘ae fakakaukau ki he “fakato’oto’o” ke fei mo a’u ‘ae fekau pea tuku taha mo ‘ete tokanga ki he feitu’u ‘oku te fononga ki ai. Kainga ‘oku fa’a hoko ‘ae “‘ai pone” he ngaue ‘ae Siasi ke fa’a talanoa moe kakai ‘oku nau fakalea atu he hala. ‘Oku ‘i ai ‘ae lea ‘ae kau holomu’a ‘i he ngaue fakafaifekau “….koe toko taha ko ia ‘e fuofua fakamaheni mo kita he kolo ‘oku te hiki ki ai ko hoto fili pe ia he ngaue…”
 
 
Neongo ‘ae kehekehe hono fakalea’i ‘e he ngaahi hiki Kosipeli ‘ae talanoa ni ka ‘oku matamata ‘oku ha mei he ngaahi fakahinohino ko ‘eni ‘a Sisu ha ongo fakakaukau ‘e ua pea neongo ‘ene ua ka ‘oku na uho (essence) taha pe ‘i he taumu’a ke fakafaingofua’i ‘ae fehikitaki ‘ae kauako mei he ngaahi me’a anga maheni ‘oku fononga mo ha taha fononga pehe ni. Pea ‘ikai ia ko ia pe ka ke hiki kotoa foki ‘enau tokanga ki ha me’a ‘oku nau fiema’u ke fakaai kotoa atu ia ‘e he toko taha na’a ne fekau’i kinautolu ‘a ia koe ‘Otua neongo ‘ae faikehekehe ‘enau fakalea’i ‘ae fakahinohino ni. ‘Oku fakamatala ‘e he feima’u ke ma’ama’a fe’unga ‘ae kaveinga ‘ae Toko taha tala ongoongo lelei ‘ae fiema’u ke vave mo lahi ‘ae feitu’u ke a’u ki ai ‘ae fekau. ‘Oku fakamatala ‘ae fiema’u ke fakangatangata moe ngaahi me’a ke to’o ‘ae ‘uhinga na’e ‘ikai hoko mai ‘a e Misaia ke tufa ha koloa mo ha tu’umalie fakamatelie ma’ae tangata ka koe foaki ‘ae me’a’ofa fungani taha ma’ae mamani koe “mo’ui ta’engata.”
 
 
 
Koe tuutuu’i ‘oe efu ‘oe va’e ‘oe kau ako
 
 
 
Koe taha ‘i he ‘ulungaanga fakasiu ‘oka nau ka fou atu ‘i he ngaahi fonua Senitaile pea ‘oku nau tuutuu’i leva ‘ae efu honau va’e koe fakamahino’i ia honau makehe’anga mei he Senitaile (Luke 10:10-11; Ngaue 13:51). Ka ki ha kolo pe famili Siu ka ‘ilonga kuo tuutuu’i atu ha efu mei he va’e ‘oe kauako koe faka’ilonga ia ‘o honau makehe’anga mei he kakai ‘ae ‘Otua he ‘oku ‘ikai ke nau tali ‘ae ongoongo lelei ‘ae ‘Otua. Ko e tuutuu’i ‘oe efu mei honau va’e koe fakamo’oni’i ‘oku ‘ikai ke nau kau mo kinautolu. Ke fakahaa’i ki he kolo moe famili ko ia na’a nau ha’u moe ongoongo lelei ma’a kinautolu ka ‘oku ‘ikai ke nau tali ia. Pea ‘i he ‘uhinga ko ia ke nau tuutuu’i atu aa honau efu ke hoko ia ko honau fonua loto hangee koe efu ‘o ‘Isipite ke hoko ia koe mahaki faka’auha (‘Eikisoto 9:9). ‘Io ko au ee ‘oku ou tala atu ‘e kataki’i ngofuaange ‘a Sotoma mo Komola he kolo ko ia. Koe tutuu’i ‘o ha efu na’e te’eki tu’o taha hano fai ia ‘e he kauako pe ko Sisu ngata pe ‘ia Paula mo Panepasa ‘i ‘Anitioke (Ngaue 13:51). Kia Sisu kapau leva ‘oku ‘ikai talitali lelei kinautolu ‘e ha kolo moe ngaahi ‘api pea ke nau ‘ataa ke nau fakahaange ‘ae tautea ‘ae ‘Eiki ‘e hoko kiate kinautolu. ‘Oku ‘ikai koe talatuki’i kinautolu ka hono fakahaa mo’oni ia kiate kinautolu koe me’a mo’oni pe ia kuopau ke hoko atu ki he kolo, famili, mo ha mo’ui ‘oku ‘ikai ke nau tali ‘a Sisu moe ongongo lelei ki he’enau mo’ui koepau ke nau ‘auha… “Ka ne ke hiki ‘ia au ‘o ‘ikai toe ‘a’ahi mai, tonuhekina pe ho ‘alu hoku fo’ui kuo fai.” (Himi 573:4). Kainga ‘oku ‘ikai koe ngata’anga ia ‘oe meesi ‘ae ‘Otua he ‘oku kei ‘ataa ke tau kole ‘ae fakamolemole ko ia “Kae ‘oua e tuku ai pe au, fakamolu ‘ae maka ni, toho keu ‘unu’unu atu, filihi hoku ‘atamai.” (Himi 573:5). Fakafeta’i he ‘oku tau ma’u ‘i heni ‘ae hoifua’anga ke ‘apa’apa ngofua ai ‘etau huu totoaki ni “Ko Sisu ‘ena ‘oku hu si’i Laumalie neu mate ai! Toe faiange hano lulu, kehe ‘ae tu’o taha ni.” (573:6).
 
 
Fakaakonaki
 
 
Kapau kainga ko hono anga ee ‘oe fekau’i koeha leva ‘a taua he ngaahi ‘aho ni ke faitu’utu’uni ki ai? Koe tokanga nai ‘ae veesi ni ki he fekau na’e tala ki he kauako koha me’afua taau ia ke fai’aki ‘ae ngaue he ‘aho ni? ‘Oku mou pehee koeha nai ‘ae tali ‘ae kauako ki he fa’ahinga tu’utu’uni? Ka ‘omi ‘eni ki he ‘aho ni ‘oku tau pehee ‘e kei Faifekau ha taha pe ‘ikai? ‘Oku tui ‘ae fakahoha’a malanga ni ‘e ala fe’unga loua pe ‘ae ngaahi fakahinohino ‘ia Matiu, Ma’ake pea mo Luke ke fakahoko lelei’aki ‘ae ngaue ‘ae ‘Eiki he ‘aho ni. ‘E fu’u faingata’a fau ke omi kakato ‘ae tukunga talanoa na’e ‘ia Ma’ake ke ‘omi ki he’etau ngaue he ‘aho ni neongo he’ikai te tau ala fakasi’isi’i ai ‘ae ivi moe mafeia ‘ae ‘Otua pe mole ai moe fakakaukau ‘oe hiki moe faliki ‘ae falala ki he tauhi ‘ae ‘Otua. Si’i kaunga pilikimi ‘i he tui tuku mu’a ke tau angi mui atu he talaloto ‘oe laumalie hounga’ia ‘ae punake ni ko ‘etau fakamo’oni ia ma’ae ngaue ‘ae ‘Eiki ‘oku tau fakahoko ni “‘Eiki ‘omi pe ‘ae loto ‘oe tu’unga me’a ko ia, ‘oka tuhu mai ‘ae langi ke te tali fiefia, ‘o te hiki ke mama’o ki he potu tu’utu’unia” (Himi 372:4)
 
 
Fakama’opo’opo
 
 
Kainga ko hotau ngafa ee kuo tuku mai ke liliu ‘ae loto e kakai “Ngangaue atu hanga ‘o fai ‘ae finangalo e Tamai hala ne fou ai hotau ‘Eiki taau mo hono sevaniti…Kuopau ke liliu ‘enau to’onga mo’ui ke alanga moe fakamo’ui ‘ae ‘Otua. Koe ngaue ni ‘oku kei fakahoko ni koe’uhii ke tonuhia ‘ae fakamaau ‘ae ‘Eiki ‘oku tu’unuku mai. “Ngangaue atu ‘oua mamae ala ho ivi fuape he ma’u ha ngaahi laumalie ka fai louhi’i mofisi pe?” (Himi 544:2). ‘Oku toki malava ai ke ngaue mai ‘ae ivi ‘oe Kosipeli ki ha mo’ui ‘o ha kakai kuo nau talangofua ke tali ‘ae popoaki ni ‘aki ha’anau “liliu.” “Kau ‘Eiki mei ‘olunga ‘o faka’uha mai ke ai ha tupu mo ha fua ha utu ta’u ‘e fai”.. Kau toe ‘ai atu! Ala ho ivi fuape! puke ‘ae laumalie hee!”…..’Emeni!
 
…Malo ho’omou lelei pea malo  moe ngaahi ngaue kotoa pe kuo tau situ’a mei ai…tau ta pe mo laka …pea mo feinga ai pe ke tau ongo’i ha fakalakalaka fakaemo’ui ‘iate kitautolu kau laukonga!…Fakamanatu atu ai pe ‘etau lotu lilo, lau folofola faka’aho pea mo e lotu fakafamili…..pea ‘alu foki ki he lotu…..’ofa ke tau ma’u ha uike lelei….’ofa atu kiate kimoutolu hono kotoa pe…..
Kavauhi